روزنامه نگاری آنلاین، همراه با توهمات فائقه

با او که پژوهشگر، روزنامه‌نگار و سردبیر خبرگزارى میراث فرهنگى‌است بر سر ویژگى‌ها و امکانات روزنامه‌نگارى آن‌لاین به گفتگو نشسته‌ایم.

• موافقید براى ورود به بحث نگاهى دقیق‌تر به روزنامه‌نگارى آنلاین و مختصات آن داشته باشیم ؟

معناى روزنامه‌نگارى آنلاین، در کلمه آنلاین مستتر است. روزنامه‌نگارى آنلاین گونه‌اى از روزنامه‌نگارى در فضاى آنلاین است؛ یعنى همان روزنامه‌نگارى کاغذى، منتهى برخوردار از امکانات آنلاین. در واقع در روزنامه‌نگارى آنلاین مرزهاى زمان و مکان براى تولید، توزیع و عرضه و مصرف روزنامه از میان مى‌رود، درحالى که در روزنامه‌نگارى کاغذى، در ظرف زمان و مکان محدود هستیم.

روزنامه‌ کاغذى معمولاً در هر شبانه روز، حداکثر سه یا چهار نوبت منتشر مى شود، اما روزنامه‌نگارى آنلاین این امکان را فراهم مى‌آورد که در هر لحظه، محتواى خود را از هر کجاى جهان تولید و در هر زمان و در هر کجاى جهان مصرف کنیم. در حقیقت در روزنامه نگارى آنلاین با ارسال هر خبر تازه، که امکان عملى آن میسر است و باید نیز چنین باشد، پیوسته و بى وقفه روزآمد مى شویم.

• همین مسئله نمى‌تواند نقص محسوب شود و مخاطب را با سردرگمى در یافتن اخبار مورد نظر مواجه کند؟

چرا. هر اتفاق خوبى پیامدهایى نیز دارد ، به همین دلیل، در تمام سایت‌هاى خبرى، امکان جستجو و یا امکان RSS وجود دارد. شما علایق خبرى خود را مشخص کنید و RSS از میان سایت‌ها، خبرهایى مورد نظر شما را جستجو کرده و در اختیارتان مى‌گذارد.

یعنى حتى وقتى مشغول چت کردن با دوستان، و یا چک کردن ایمیل‌تان هستید و یا هر کار آنلاین دیگرى انجام مى‌دهید، مى‌توانید همزمان تازه‌ترین خبرها را در موضوعى که خود مشخص کرده‌اید ببینید. بنابراین، آنلاین بودن ضمن اینکه این امکان را مى‌دهد که هر لحظه تولید کنید این امکان را هم در اختیارتان مى گذارد که به‌طور اختصاصى علایق خود را تعریف کنید و به اطلاعات مورد نظر خود برسید.

• این تعریف شامل روزنامه‌هایى هم که نسخه الکترونیکى خود را بدون تغییر محتوا، بر اینترنت قرار مى دهند، مى‌شود؟

نه!، نسخه PDF روزنامه که قابل عوض شدن نیست را نمى‌توان آنلاین و یا سایبر دانست. در حقیقت نسخه PDF همان نسخه چاپى‌است که تصویر آن در محیط وب عرضه شده‌است. اما مراد من از روزنامه‌نگارى آنلاین چیزى علاوه بر این مفهوم است. یعنى محتواى چاپى به اضافه تولید هر لحظه‌اى در بیست و چهار ساعت که مطالب بیشتر و پیوسته روزآمدى را در اختیار مخاطب قرار مى‌دهد.

• حتى اگر قرار باشد مثلاً تیتر مطالب و حجم آنها در مقایسه با نسخه چاپى متفاوت باشد ؟

ببینید اینکه حتى نسخه کاغذى هم وجود نداشته باشد و شما تولید خود را از اساس و ابتدا روى شبکه قرار دهید، باز هم به آن روزنامه‌نگارى آنلاین نمى‌گوییم، یا حتى اگر مطلبى را که براى روزنامه کاغذى تهیه کرده‌اید طور دیگرى تنظیم کنید و تیتر بزنید و روى وب قرار دهید.

آنلاین بودن یعنى رها شدن از مرز زمان و مکان، یعنى شما از هر کجا که اراده کنید بتوانید تولیدکننده باشید و در هر کجا که بخواهید مصرف‌کننده باشید و در هر لحظه که اراده کنید بتوانید محتوا را تغییر دهید.

روزنامه‌نگارى آنلاین یک خصوصیت مهم دیگر هم دارد؛ در روزنامه‌نگارى آنلاین هر متنى را در بافت جهانى خودش، در فضاى هایپرتکست قرار مى‌دهیم؛ یعنى متن با میلیون‌ها متن دیگر که راجع به آن موضوع در فضاى وب وجود دارد، پیوند مى‌خورد.

امکان دیگرى که روزنامه‌نگارى آنلاین به ما مى‌دهد، تعامل بر خط و تعامل همزمان است. وقتى شما مطلبى را در روزنامه چاپ مى‌کنید، دست‌کم یک روز بعد مخاطبتان به مطلب چاپ شده در نشریه واکنش نشان مى‌دهد. در حالى که در روزنامه‌نگارى آنلاین همان لحظه مخاطب ما این امکان را دارد که به خبر نکته‌اى بیفزاید یا آن را تصحیح کند. بنابراین مخاطب مى‌تواند در جریان تعامل در لحظه هم قرار بگیرند.

البته امکان تعاملى بودن در رسانه کاغذى هم وجود دارد؛ اصلاً ما بدون تعامل، کار رسانه‌اى نمى‌کنیم، اما آنچه مهم است سرعت این تعامل است که نسبت به رسانه‌هاى آنلاین کندتر است.

امکان دیگر این رسانه در پس کلمه "سایبر" نهفته‌است؛ سایبر بودن این امکان را مى‌دهد که روزنامه‌نگارى ما مولتى‌مدیا باشد، یعنى تنها متکى به متن نباشد و ما بتوانیم در این فضا از امکانات دیگرى همچون صدا، تصویر و گرافیک نیز بهره ببریم. بنابراین روزنامه‌نگارى سایبر، روزنامه‌نگارى کاغذى‌است به اضافه این امکانات و مختصات.

• محتوا در روزنامه چاپى و آنلاین چه تفاوتى با هم دارد ؟

از نظر من تفاوتى ندارد.

• یعنى معتقدید مثلا همان حجم مطلب و سبکى که در روزنامه چاپى مورد استفاده قرار مى‌گیرد در روزنامه آنلاین نیز قابل استفاده است؟

شما پرسیدید از نظر محتوا و من هم گفتم تفاوتى نمى‌بینیم، اما بحث در باره حجم مطلب چیز دیگرى‌است که به آن خواهم پرداخت، در مورد سبک هم، معتقدم این دو تفاوتى با هم ندارند. با قاطعیت تمام به شما مى‌گویم که تا امروز چیزى به عنوان سبک روزنامه‌نگارى آنلاین در جهان تولید نشده‌است.

تعریف خبر در محیط سایبر هیچ تفاوتى با تعریف خبر در محیط کاغذى ندارد. سبک‌هاى خبرنویسى در روزنامه‌نگارى آنلاین هیچ تفاوت قابل ملاحظه‌اى با سبک‌هاى خبرنویسى در روزنامه‌نگارى کاغذى ندارد.

هنوز هم سبک هرم وارونه از جمله مهم‌ترین سبک‌هاى خبرنویسى‌است. تیتر زدن، سوتیتر زدن و شرح عکس نوشتن هیچکدام با روزنامه چاپى تفاوتى ندارد. من با تمام جست و جوهایى که کرده ام تا به حال به کتاب با منبعى برنخورده ام که به ما بگوید ویژگى و مختصات مصاحبه اینترنتى این است و تفاوت آن با مصاحبه در روزنامه کاغذى در این چند نکته است.

اینها توهمات ما است و من با قاطعیت مى گویم و شما هم مى توانید آنرا با تأکید منتشر کنید، این توهم خودساخته است و وجود خارجى ندارد.

آسوشیتدپرس کتاب روزنامه‌نگارى آنلاین منتشر کرده‌است. شما فکر مى‌کنید عنوان فصل اول این کتاب چیست؟ فکر مى‌کنید تعریف خبر است، فکر مى‌کنید تعریف مصاحبه است و یا فکر مى‌کنید تعریف گزارش است؟ هیچکدام از این موارد نیست. موضوع فصل اول آن جست و جو در اینترنت است! فکر مى‌کنید موضوع فصل دوم این کتاب چیست ؟ آشنایى با فتوشاپ!

آیا شما در کتاب‌ها با چیزى به عنوان خبر آنلاین، تعریف آن و تفاوت آن با خبر در روزنامه‌نگارى کاغذى مواجه شده‌اید؟ ما همان تکنیک‌هاى مصاحبه در روزنامه‌نگارى کاغذى را در روزنامه‌نگارى آنلاین هم داریم.

فضاى سایبر مختصاتى دارد که ما این مختصات را با هم تلفیق مى‌کنیم. این مختصات عبارتند از اینکه مخاطب به‌جاى اینکه روزنامه‌تان را در دست بگیرد و در مکانى آرام آنرا مطالعه کند، پشت کامپیوترتان مى‌نشینید، تلفن را اشغال مى‌کند و بعد به وب‌سایتى متصل مى‌شود که به آن علاقه دارد و از آنجا که بابت هر لحظه نشستن پشت کامپیوتر و اشغال خط تلفن هزینه‌ صرف مى‌کند، در وهله اول مطالب را اسکن مى‌کند و با دقت نمى‌خواند. پس توصیه مى‌شود در این نوع از روزنامه‌نگارى چنان چیدمانى را در اختیار مخاطب قرار دهید که به اسکن کردن مطلب از سوى مخاطب کمک کند.

این نکته با ویژگى‌هاى روحى و روانى مخاطب ما تلفیق مى‌شود. گفته مى شود مخاطب آنلاین به طور معمول فردى حدود 20 تا 40 ساله است، فردى‌است علاقه‌مند به تکنولوژى و آشنا با یک زبان خارجی. او معمولاً به جهان به شکل مدرن نگاه مى‌کند ، فردى‌است که به لحاظ ذائقه بیشتر نوک مى‌زند تا اینکه عمیق بخواند. به زبان معمول، پیتزاخور است، اهل چلوکباب و قرمه سبزى و آداب سفره به مفهوم متعارفش نیست. دوست دارد پشت میزش ساندویچش را بخورد.

بنابر این ما باید این خوراک را به‌گونه‌اى سامان دهیم که با طبع چنین فردى جفت و جور در بیاید. این فرد دیگر حوصله خواندن مقاله سه هزار کلمه‌اى را ندارد، مانیتور کامپیوتر هم براى این کار مناسب نیست، اشغال خط تلفن هم همین طور. بنابر این باید بسته‌هاى کوچکتر را بخواند. کنار دستش هم باید لینک و سابقه مطلب قرار دهید تااگر خواست سابقه و زمینه مطلب را دریابد. وگرنه چه کسى به ما گفته، مصاحبه در این فضا متفاوت است؛ این حرف‌ها اختراعات وطنى ماست.

• این که مى‌گویید به اسکن کردن مطلب از سوى مخاطب کمک شود، به معناى خلاصه‌نویسى‌است؟

خلاصه‌نویسى با این مسئله فرق دارد. اساساً ما باید خلاصه بنویسیم. در هر شکل از روزنامه‌نگاری. چه روزنامه‌نگارى کاغذى، چه روزنامه‌نگارى رادیو تلویزیونى و چه روزنامه‌نگارى ویدیویى و چه روزنامه‌نگارى سایبر. باید خلاصه کار کنیم چون تجربه نشان مى‌دهد که انسان امروزى وقت خیلى زیادى براى خواندن مطالب نمى‌گذارد، ضمن اینکه ارتباط معکوسى بین حجم مطلب و میزان مخاطبان وجود دارد؛ هر چه به حجم مطلب اضافه مى‌شود، از میزان مخاطبان کاسته مى‌شود. امروز دیگر کسى رمان هشت جلدى نمى‌نویسد که ما توقع داشته باشیم روزنامه‌نگار بلند بنویسد.

ما همین امروز در روزنامه‌نگارى چاپى خود از امکان فوق‌العاده خوبى استفاده مى‌کنیم که بر روى سبک نگارش‌مان تأثیر گذاشته‌است و آن عکس است. در دهه 60 و 70 تا این اندازه امکان استفاده از عکس فراهم نبود. نه از چنین تکنیک عکاسى برخوردار بودیم، نه این اندازه عکاس در اختیار داشتیم و نه کاغذ و چاپ با کیفیت داشتیم. آن موقع موضوع اصلى روزنامه‌نگاران ما براى گزارش توصیف بود و با قلم خود مى‌خواستند فضا را خلق کنند، ولى امروز امکان عکس براى ما فراهم است.

امروز چه گزارشى را مى‌توانیم در خصوص زلزله بم بنویسیم که گویاتر از عکس پدرى باشد که دو کودک مرده و ورم‌کرده خود را روى دوشش گذاشته و مى‌رود تا آنها را دفن کند؟ چه مقاله‌اى بنویسیم که جاى تصویر مادرى را بگیرد که در قبر نشسته و مى‌گوید مرا با کودکم دفن کنید؟

عکس به مدد گزارش‌نویسى ما آمده‌است و گزارش‌نویسى ما دیگر نیازى به تصویرسازى بیش از اندازه ندارد. به جاى آن به اطلاع دادن نیاز دارد. عده‌اى فردا همین حرف مرا پیراهن عثمان مى‌کنند و مى‌گویند نمک‌دوست به گزارش‌نویسى خیانت کرد! من چه تصویرى شگفت‌انگیزتر از تصاویر فروریختن برجهاى دو قلو مى‌توانم به دنیا مخابره کنم. حالا من بنویسم: آفتاب بر فراز نیویورک تابیدن گرفته بود. عفریت مرگ ...!

عکس بر روى تکنیک نوشتن من هم تأثیر گذاشته‌است. این تأثیر تنها بروى روزنامه‌نگارى اینترنتى نیست. بر روزنامه‌نگارى کاغذى هم هست. من ادعا مى‌کنم قهرمان اصلى روزنامه‌نگارى امروز جهان، خبر است، اطلاعات مربوط است. امروز مطلبى معنا دارد که اطلاعات مناسب براى فهم موضوع را در اختیار مخاطب قرار دهد. تصویر، صدا، اینفوگراف،‌ آنلاین بودن همه به ما کمک مى‌کند که اطلاعات لازم را به راحت‌ترین و پر معناترین شکل در اختیار مخاطب قرار دهیم. به این معنا شیوه نگارش روزنامه‌نگارى در همه زمینه‌ها و چه کاغذى و چه رادیو تلوزیونى و چه آنلاین و ...تغییر کرده‌است.

• آقاى دکتر، من هنوز نتوانستم با این مسئله محتوا کنار بیایم. تا امروز شنیده بودم روزنامه‌نگار آنلاین به‌دلیل فرصت کمى که مخاطب براى مرور مطالب دارد، باید برخى تغییرات را در متن خبر ، تیتر و یا سبک نوشتارى آنها لحاظ کند، مثلا خبرى را که به شکل هارد نوشته شده است در صورت امکان به شکل سافت‌نیوز تنظیم کند و...

همه اینها بى‌پایه است. شما به من بگویید نیویورک‌تایمز و یا واشنگتن‌پست و یا گاردین‌آنلاین، رویترز، آسوشیتدپرس و ... کدامیک از این بازى‌ها درمى‌آورند؟ ما با یک بیمارى تاریخى به اسم "حقارت اختراع" مواجهیم. دوست داریم اختراع کنیم. شما به من بگویید در کدامیک از جاهایى که قبول داریم استانداردهاى روزنامه‌نگارى را اجرا مى‌کنند این بازى‌هاى ما را در مى‌آورند. یکى از جاهایى که ما مى‌‌توانیم روزنامه‌نگارى را فرا بگیریم، خود روزنامه‌نگارى دنیاست.

در روزنامه‌نگارى امروز دنیا ما از این کارها نمى‌بینیم. یک چیزى خودمان درست مى کنیم و اسمش را مى‌گذاریم سافت‌نیوز. اما وقتى مى پرسیم که سافت‌نیوز چیست، تکنیکش چیست و بیایید به ما آموزش دهید شمار اندکى هستند که مى‌دانند موضوع اساسا چیست. ببخشید که من اینقدر تند حرف مى‌زنم، اما مى‌خواهم بگویم این حرف‌ها را کسانى نمى‌زنند که درگیر روزنامه‌نگارى دنیا هستند.

• یعنى واقعاً آنها از سافت‌نیوز به آن مفهومى که از سافت‌نیوز استفاده مى‌کنیم استفاده نمى‌کنند؟

نه!. ببینید سافت‌نیوز خبرى‌است که دو وجه دارد. یک تکیه‌گاه سافت متکى به عنصر"عجیب و جالب توجه" بودن آن است و دیگرى ظرفیت زمانى طولانى‌تر آن براى انتشار. کجا گفته‌اند که ما حق داریم هر خبرى را سافت تنظیم کنیم. استفاده کنیم. ظرف زمانى سافت بلندتر از هارد است. سافت خبر هفته قبل تا هفته بعد است. ما چطور حق داریم خبر مذاکرات هسته‌اى را به شکل سافت تنظیم کنیم. کجاى دنیا چنین کارى را با یک خبر جدى مى‌کنند.

ببینید لید خبر اول صفحه یک روزنامه‌اى این بود: "روزى که حسن روحانى در برابر ساختمان فلان از ماشین پیاده مى‌شد تا با وزراى خارجه کشورهاى اروپایى مذاکره کند اصلاً نمى‌دانست که قرار است ...." به اندازه نصف صفحه روزنامه به این مطلب اختصاص یافته بود، اما دست آخر، مخاطب چیزى بیشتر از خبرهاى معمولى که رسانه هاى دیگر در باره موضوع منتشر کرده بودند عایدش نمى شد. آخر این چه جور خبرنویسى است. من قبول دارم که سافت‌نیوز یکى از نمونه‌هاى در خور توجه نگارشى ماست اما قالب اصلى خبرنویسى نیست.

• پس واقعاً چه تفاوتى میان محتواى روزنامه‌نگارى چاپى و آنلاین وجود دارد؟

تفاوتشان این است که ما در فضاى آنلاین باید مرز زمانى انتشار را بدانیم. ضرباهنگ روزنامه نگارى کاغذى به طور معمول یک و یا دو بار در 24 ساعت است. بنابر این شما 24 ساعت و یا 12 ساعت براى مدیریت کردن محتوایى که تولید مى کنید فرصت دارید. این مسئله یکسرى امکانات به شما مى دهد و یکسرى امکانات از شما مى گیرد.

امکانى که به شما مى دهد این است که 24 ساعت قرار و آرامش دارید و مى توانید دقیق تر و عمیق تر به موضوع بپردازید. اما امکانى که از شما مى گیرد این است که لذت انتشار هر لحظه و چالش هاى آن را تجربه نمى کنید. در مقابل اداره‌کننده روزنامه آنلاین مى‌داند که در هر لحظه باید تصمیم بگیرد و فاصله‌اى بین تصمیم گرفتن و اجراى آن وجود ندارد. این مسئله پیچیدگى‌هاى دیگرى دارد؛ یعنى فشار زمان برروى فردى که آنلاین کار مى‌کند، جدا سنگین است.

• و طبعاً ضریب خطا هم بالا مى‌رود...

قطعاً همینطور است چون شما درچند ثانیه باید تصمیم بگیرید. در صورتى در یک روزنامه کاغذى، 6 تا 7 ساعت براى ارزیابى تمامى جنبه‌هاى موضوع وقت داریم. یعنى در روزنامه‌نگارى آنلاین نوع کار پرشتاب‌تر و پرسرعت‌تر از روزنامه‌نگارى کاغذى‌است و طبعاً احتمال بروز خطا هم بیشتر است.

• روزنامه نگارى آنلاین را مى‌‌توانیم چیزى مثل کار خبرگزارى‌ها تصور کنیم ؟

بله، خبرگزارى‌ها هم هر لحظه خبر به دستشان مى‌رسد باید روى خط بفرستند. البته در اینجا هم توضیحى به نظرم مى رسد. خبرگزارى‌ها قبلاً وقتى بر روى تلکس بودند، خبرها را تنها براى مشترکان‌شان مى‌فرستادند . براى خبرنگار خبرگزارى مهم این بود که خبرش را زود تهیه کند، اما شاید به تنظیم خبر توجه چندانى نمى‌کرد، چون مى‌دانست خبر او به دست فردى متخصص مى‌رسد و او، خود خبر را تنظیم مى‌کرد. اما الان خبرگزارى‌هاى ما خبر خود را هم براى " متخصص" و هم براى" مصرف‌کننده نهایى" تولید مى‌کنند. این تحولى‌است که امروز اتفاق افتاده‌است. یعنى خبر باید به شکل نهایى خودش تولید شود و از همه ملزومات خبرى که براى مصرف کننده نهایى تولید مى شود، برخوردار باشد.

مهم‌تر اینکه چون همه ما آنلاین شده‌ایم رقابت میان ما نیز بیشتر و در عین حال زمان مالکیت بر خبر اختصاصى بسیار کوتاه شده‌است. ممکن است شما خبرى اختصاصى تهیه کنید، و رقیب شما تنها ده ثانیه بعد از اینکه شما خبر را روى خط فرستادید، از آن مطلع شود و خبر خود را بر اساس آنچه شما منتشر کرده‌اید، روى خط بفرستد. خوب، مخاطب از کجا مى‌خواهد بفهمد که اصل خبر را کدام خبرگزارى داده‌است. همه ساعت مخابره خبر را بررسى نمى‌کنند.

بنابراین این رقابت و شناخت قدرت در این رقابت جداً کار سختى شده‌است، مدیر آنلاین باید بقدرى توانا باشد که در این فضا دست اول بودن خود را تولید و حفظ کند. اینها چالش‌هایى‌است که ما در روزنامه‌نگارى آنلاین با آن مواجهیم.

• این مسئله یعنى تعویض مداوم اخبار بازهم بى‌اعتمادى مخاطب ما را در پى خواهد داشت ...

نه! به این شدتى که شما مى‌گویید نیست، یعنى جریان خبر، آمدن خبر و در پى آن تکذیب نیست. اما من مى‌گویم این مسئله به ظرف زمانى که این اتفاق در آن در حال رخ دادن بر مى‌گردد.

بخشى از جذابیت‌هاى روزنامه نگارى آنلاین هم این است که ما داریم از این مسیر نا روشن عبور مى‌کنیم و لاجرم سکندرى مى‌خوریم و زمین مى‌افتیم و خیلى اتفاقات دیگر مى‌افتد. من باور ندارم که این اشتباهات روزنامه‌نگارى را زیر سؤال مى‌برد.

• با مسئله امنیت در این فضا چطور باید کنارآمد؟

هر کارى که انجام شود ممکن است با تهدیدهایى مواجه شود. همانطور که حساب‌هاى ارزى دنیا و اسناد پنتاگون و.. ممکن است هک شود و این مسئله عجیبى نیست. از کامپیوتر براى جعل پول هم استفاده مى‌شود، اما خوشبختانه اینها جریان مسلط و غالب در تمام دنیا نیست. اکنون ما با مقوله‌اى به نام حق نویسندگى مواجهیم. قبل از این با مقوله‌اى تحت عنوان حق مؤلف مواجه بودیم که هنوزهم وجود دارد و معتبر است. اما ظهور اینترنت و استفاده ازآن قدرى بر حساسیت بحث حق مؤلف افزوده است وامروزه روزنامه‌نگاران از حقى به عنوان "حق نویسندگى " درکنار " کپى رایت" یاد مى‌کنند که به همین اتفاقى که در محیط وب مى‌افتد معطوف است.

وب این امکان را به افراد دیگرى نیز مى‌دهد، از آنچه شما منتشر مى‌کنید. دیگرى ممکن است شش ماه بعد مطلب شما را در روزنامه همشهرى بخواند و بخاطر اینکه از مطلب شما خوشش آمده آن را دوباره منتشر کند. اما ممکن است شما به عنوان نویسنده مطلب نمى خواستید مطلبتان را شش ماه دیگر چاپ کنید و بگویید که این مطلب براى من در این روز معین معنا دار بوده، در حالى که این فضا امروز تغییر کرده است. یا ممکن است مطلبتان در روزنامه‌اى نوشته شما را چاپ کند که شما به هر دلیل با آن موافق نباشید.

فضاى سایبر این امکان را به هرفرد مى‌دهد که هر مطلبى را از هر محیطى که خواست کپى و در هر محیطى که خواست بچسباند. به همین دلیل است که حق نویسندگى مى‌گوید در فضاى سایبر باید رضایت خاطر نویسنده هر مطلب براى باز چاپ مطلب مورد نظر جلب شود. اما این کار واقعا دشوار است؛ فضاى سایبر فضایى‌است که این ملاحظات در آن رعایت نمى‌شود و نمى‌توان این ملاحظات را در آن اعمال کرد. دلیل این مسئله هم این است که ما تازه وارد عصر اینترنت شده‌ایم. ما 500 سال است که در عصر چاپ به‌سر مى‌بریم و هنوز نتوانسته‌ایم موضوع کپى رایت را حل کنیم تازه چاپ کجا و اینترنت کجا؟!

پانزده یا بیست سال است که به شکل وسیع و عمومى وارد فضاى شگفت‌انگیز اینترنت شده‌ایم و مى خواهیم همه مسائل آن را همین امروز حل کنیم؛ هم باید به اینترنت زمان داد و هم به خودمان. از قبل نمى‌توان براى اینها دستورالعمل نوشت. در مورد کلیات و مسائل جهانى آن مى‌توان صحبت کرد، اما در مورد جزییات آن نه.

ما تازه با موجودى برخورد کرده ایم که نمى‌دانیم چیست. دکتر شکرخواه براى رساله دکتراى خود نظر تعدادى از روزنامه نگاران برجسته را جمع‌آورى کرده‌است. یکى از این روزنامه‌نگاران، که از چهره‌هاى مشهور ادبیات روزنامه‌نگارى‌است، در پاسخ ایشان مى‌گوید که من هنوز نمى توانم به این پرسش‌ها پاسخ دهم ! فردى که در مباحث نظرى روزنامه‌نگارى جزو قله‌هاى آن است مى‌گوید براى پاسخ دادن به این سؤالات زود است چون هنوز زمان کافى از تحولات نگذشته‌است و ما در آغاز راهیم.

ما بعد از پانصد سال این همه مسئله با چاپ داریم ، هنوز اینترنت نیامده مى‌خواهیم تمام مسائلش را حل کنیم . به همین دلیل بسیارى از تجویزهایى که راجع به اینترنت مى‌شود، در عمل تبدیل به شوخى مى‌شود چون اصلاً زمینه اجرایى ندارد.

• با مجموع توضیحات شما، این تصور ایجاد نمى‌شود که خبرنگارى در روزنامه آنلاین تفاوت فاحشى با خبرنگارى در روزنامه چاپى ندارد؟

نه! فاصله انتشار خبر خبرنگار، در روزنامه چاپى زمان تعریف شده‌است در حالى که در روزنامه‌نگارى آنلاین خبر باید بلافاصله منتشر شود. البته در روزنامه‌نگارى کاغذى هم کار به یک معنى تمام وقت است، شما با مقاله اى که در ذهن دارید به منزل مى‌روید با مقاله‌تان شام مى‌خورید، با مقاله‌تان مى‌خوابید و حتى شاید خواب مقاله‌تان را هم ببینید، اما به هرحال مى‌دانید که انتشار این مقاله فردا صبح است، اما در روزنامه‌نگارى آنلاین این فاصله وجود ندارد، چون در زمانى که خواننده ایرانى به خواب مى‌رود، مخاطب آمریکایى تازه بیدارشده‌است. بنابراین در روزنامه‌نگارى آنلاین شما باید در هر لحظه آماده انتشار باشید.

• پس به نظر مى‌رسد تحریریه روزنامه‌هاى آنلاین باید پر تکاپو و فعال باشند

بله، یعنى ما باید تحریریه‌هایى داشته باشیم که بسیار پرتحرک‌ و قوى‌ باشند و اعضاى آن حتماً یکى دو زبان را بدانند، در مورد موضوعات فضاى سایبر، دانش فنى حداقلى داشته باشند تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند و از امکانات جانبى آنلاین برخوردار باشند.

• با این توصیف‌هایى که کردید روزنامه‌نگارى آنلاین یک حرفه کامل است، این طور نیست؟

قطعاً. مگر در این موضوع هم تردیدى وجود دارد؟

• وبلاگ‌نویسى چطور؟

وبلاگ‌نویسى اساساً موضوع دیگرى است. متأسفانه بعضى‌ها روزنامه‌نگارى آنلاین و وبلاگ‌نویسى را معادل هم فرض مى‌کنند و چه دردسرهایى که از رهگذر این اشتباه پدید نمى‌آید. اما ببینم مگر شما مى‌خواهید همه این موضوعات را در یک مصاحبه بگنجانید؟