روزانه هفت میلیون بار از دستگاههای کارتخوان یا همان سامانههای فروشگاهی موسوم به پز(POS) در کشور استفاده میشود، حجم تراکنش انجام شده توسط این هفت میلیون بار استفاده، روزانه پنج هزار میلیارد تومان است. بعد از هر استفاده از این سامانهها، دو تراکنش در سیستم شتاب صورت میگیرد یکی برداشت از حساب خریدار و دیگری واریز بهحساب فروشنده. طی ماههای اخیر استفاده از سامانههای فروشگاهی با مشکلاتی مواجه بود و مشاهدات نشان میدهد بخش عمدهای از این سامانهها از دسترس خارج بوده و یا با اختلالهایی به شبکه شتاب متصل میشدند.
براساس بخشنامه جدید بانک مرکزی، انتقال آنی وجه از حساب خریدار بهحساب فروشنده بهصورت کارتی متوقف شده و واریز بهحساب مقصد در هفت مقطع زمانی صورت میگیرد. این تأخیر زمانی منجر به عدماعتماد میان خریدار و فروشنده شده و مشاهدات نشان میدهد که در روزهای گذشته بسیاری از فروشندگان دارای سامانههای فروشگاهی با مشکل مواجه شدهاند.
اگرچه مسئولان بانک مرکزی با انتشار اطلاعیههایی هرگونه اختلال در شبکه فروشگاهی را تکذیب کرده و تنها بر تأخیر دو ساعته تراکنشها تأکید کردهاند اما این اطلاعیهها به هیچ وجه افکارعمومی را قانع نکرده و باعث بیاعتمادی به شبکه بانکداری الکترونیک و ارجاع بیشتر مردم به مبادلات نقدی شده است.
این در حالی است که برای جا انداختن فرهنگ استفاده از سامانههای فروشگاهی سالیان زیادی زحمت کشیده شده بود و اکنون همه این دستاوردها با صدور یک بخشنامه به باد میرود. بخشنامه مذکور به طرز عجیبی انسان را به یاد اختلال اخیر در سامانه جیمیل میاندازد که مسئولان وزارت ارتباطات بهدلیل ضعف دانش فنی برای تفکیک ترافیک یوتیوب و جیمیل، 30میلیون کاربر جیمیل را برای یک هفته از دسترسی به ایمیلشان محروم کردند. سؤال اینجا است که چرا بانک مرکزی به جای تقویت سامانههای تراکنشی خود، صورت مسئله را پاک کرده و دارندگان بیش از 130میلیون کارت بانکی را نسبت به استفاده از این کارتها در سامانه فروشگاهی بیاعتماد میکند؟ آیا هفت میلیون تراکنش برای یک کشور 75میلیون نفری آنچنان زیاد است که بانک مرکزی مجبور میشود انتقال آنی وجوه را زمانبندی کند؟
جالب اینجاست که سیاست اتخاذ شده درصورت ادامه میتواند موجودی نقدی بانکهای کشور را بهشدت با بحران مواجه کند چرا که تداوم روند بیاعتمادی میان خریدار و فروشنده در خریدهای الکترونیک منجر به خروج حداقل پنج هزار میلیارد تومان پول نقد بهطور روزانه از شبکه بانکی خواهد شد و هجوم مردم بهخودپردازهای بانکی برای دریافت وجه نقد برای خرید را در پی خواهد داشت که خود این امر منجر به افزایش ترافیک شبکه بانکی شده و فشاری بیش از تراکنشهای قبلی شبکه فروشگاهی به سامانه شتاب وارد خواهد کرد.
شاید مسئولان بانک مرکزی خیال کردهاند که هر فروشنده در هر روز تنها با یک تراکنش مواجه است بنابراین دو ساعت تأخیر در انتقال وجه بهحساب مقصد را تحمل خواهد کرد اما وقتی پای انتقال میلیونها تومان در یک روز و دهها انتقال وجه در میان باشد و اطمینانی هم به انتقال وجوه وجود نداشته باشد شاید آنها عطای این دستگاهها را به لقایش ببخشند و از مشتریان پول نقد تقاضا کنند. این اتفاقی است که در چند روز اخیر در بازار افتاده و مسئولان مذکور چشمهای خود را روی آن بستهاند. تازه مسئله انتقال مجدد از وجوه حسابهای مقصد فروشندگان برای مقاصد بعدی در این معادله درنظر گرفته نشده است.