با تمام تنش‌های موجود در پایان سال، تولید خودرو افزایش داشت و در پی آن صادرات و واردات خودرو نیز رشد قابل توجهی یافت. از طرفی کیفیت خودروهای داخلی در این سال در حالی‌که افکار عمومی نسبت به ایمنی پژو 405 و پراید حساس شده بود، افزایش نسبی یافت ولی در سال 85 مسائل تنش‌آفرینی نظیر تغییر در مدیریت خودروسازان و کاهش ارتباط با خودروسازان خارجی هم وجود داشت به گونه‌ای که همکاری خودروسازان ایرانی با خودروسازان بزرگ دچار نزول شد و حتی در چند مورد نیز به شدت به تشنج کشیده شد.
صادرات خودرو ایران در سال 85 به ارزش بیش از 500 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال 84 (110 میلیون دلار) رشد 354درصدی را نشان می‌دهد. از نظر تعداد نیز صادرات خودرو در سال 85 بیش از 38 هزار دستگاه بود که رشد بیش از دو برابری نسبت به سال 84 را نشان می‌دهد.
در این سال، ایران خودرو در بخش صادرات از دیگر خودروسازان ایرانی پیشی‌گرفت و توانست سایت‌های تولیدی سوریه، آذربایجان، ونزوئلا و بلاروس را راه‌اندازی نموده و در مجموع صادرات خود را به بیش از 22 هزار دستگاه برساند که نسبت به مدت مشابه سال84 رشد چهار برابری را نشان می‌دهد.
البته این عدد همچنان در برابر عرضه محصولات آن در بازار داخلی که رقمی بیش از 500هزار دستگاه است، چندان بزرگ محسوب نمی‌شود. به گونه‌ای که تقریبا از هر 23 دستگاه خودرو تولید شده فقط یک دستگاه صادر شده است.
شرکت سایپا نیز اعلام کرده که قصد دارد در پنج کشور خطوط تولید ایجاد کند. این شرکت در سال گذشته 15هزار دستگاه خودرو صادر کرده که نسبت به مدت مشابه سال 84 رشد 50درصدی را نشان می‌دهد. البته این شرکت نیز برنامه‌های گسترده صادراتی دارد، به گونه‌ای که قصد دارد تا سال1390 صادرات خود را به 70 هزار دستگاه برساند.
در سال 85 تنها صادرات خودرو نبود که افزایش نشان می‌داد بلکه طرف مقابل، یعنی واردات خودرو هم نسبت به سال قبل افزایش یافت که دلیل آن تقاضای بازار ایران برای خودروهای با تکنولوژی روز بود به طوری که واردات خودرو در سال 85 بیش از 150 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت و به بیش از 26 هزار دستگاه رسید، حال آن‌که این عدد در سال 84 در حدود 10 هزار دستگاه بود.
ال-90 و پایانی خوش
برجسته‌ترین خبر سال 85 توقف قرارداد ال-90 و اجرایی شدن دوباره آن بود. این اتفاقات در دو ماه اول سال رخ داد تا اینکه در پایان سال بالاخره پیش فروش ال-90 آغاز و تنها در طول چهار روز تمام خودروها پیش‌فروش شد، اما قصه ال-90 از کجا شروع و چگونه ختم به خیر شد؟
در ابتدای سال یک خبر شوک‌آور تمام انتظارها برای خودرو ارزان‌قیمت ال-90 و افزایش همکاری صنعت خودرو ایران با خودروسازان بزرگ را به لبه پرتگاه کشاند و آن اعلام توقف ال-90 بود.
در فروردین ماه سال گذشته وزیر صنایع و معادن در نامه‌ای به رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، دستور توقف پروژه ال-90 را صادر کرد.
وزیر صنایع در این نامه عنوان کرده بود که در قرارداد ارائه شده توسط رنو، اصلاحات مجلس لحاظ نشده و باید پروژه متوقف، تا چهار شرط ما برآورده شود. این چهار شرط شامل داخلی‌سازی، برداشته‌شدن کلمه انحصاری در قرارداد، طراحی خودرویی مشترک روی پلت‌فورم ال-90 و صادرات 20درصدی این خودرو بود.
رنو در ابتدا می‌گفت از این چها شرط به غیر از صادرات 20درصدی خودرو، بقیه شدنی است؛ اما شرط صادرات خودرو به دلیل عضو نبودن ایران در سازمان تجارت جهانی و عضونبودن ایران در قراردادهای منطقه‌ای غیر‌ممکن است.
این شرکت پیشنهاد صادرات قطعات را ارائه داد که وزارت صنایع آن را مردود دانست. در این میان قطعه‌سازان خصوصی و خودروسازان با توجه به سرمایه‌گذاری هنگفت، در حال ضربه خوردن بودند و از طرفی سرمایه‌گذاری مستقیم رنو در ایران و بازار جذاب ایران، آنها را در یک دو راهی قرار داد تا اینکه بالاخره در خرداد ماه رنو ظاهراً شروط را پذیرفت، اما تا پایان سال نیز معلوم نشد معمای صادرات این خودرو چگونه حل خواهد شد.
این قرارداد دوباره به جریان افتاد گرچه با توجه به ساخت داخل 60 درصدی در ابتدا با مشکلات تامین قطعه مواجه بود و از طرفی تاخیر در ساخت کارخانه ایران‌خودرو و ترددید‌های سیاسی رنو بابت تحریم ایران، باعث تاخیرهای پیاپی می‌شد تا اینکه تولید آزمایشی این خودرو در بهمن ماه آغاز و با اعلام خبر پیش‌فروش این خودرو یک رکورد کم نظیر در جهان خودرو به وجود آمد و تنها در عرض یک هفته100 هزار دستگاه به فروش رفت.
خروج برخی خودروسازان خارجی از ایران
در سال 85 بحث انرژی هسته‌ای و فشار جامعه جهانی به ایران شدت گرفت و برخی خودروسازان خارجی به خصوص آلمانی‌ها و سردمدار آنها مرسدس بنز، فعالیت خود در ایران را کاهش دادند شنیده‌ها حاکی از فشار کرایسلر آمریکا - شریک بنز- بر این شرکت برای انجام این کار بوده است.
اما فشارهای آمریکا به گونه‌ای دیگری نیز روی پژو فرانسه وارد شد و این شرکت که قرار بود سالانه 500 میلیون یورو از ایران قطعه خرید کند، تنها حاضر به خرید سالانه 40 میلیون دلار قطعه از ایران شد.
گرچه این بدقولی پژو تازگی نداشت اما مدیران ایران خودرو را به خشم آورد. در این میان همه منتظر بودند که رنو نیز تحت تاثیر این فشارها از پروژه ال-90 کنار بکشد، اما مدیر عامل رنو در پایان سال گفت، بازار ایران آنقدر جذاب هست که ما در آن باقی بمانیم و فعلا ایران را ترک نمی‌کنیم.
در این سال با کمرنگ شدن فعالیت شرکتهای غربی، همکاری با شرکتهای شرقی به خصوص چین و روسیه افزایش یافت. به گونه‌ای که با قرارداد تولید سالانه 12 هزار ون روسی شرکت گاز و تولید کامیون کاماز در تبریز، روس‌ها شیرینی قراردادی با طعم بیشتر از 350 میلیون دلار را چشیدند و چینی‌ها هم که در صنعت خودرو تازه‌کار بوده و به دنبال بازارهای جدید می‌گشتند، با شگردهای سیاسی به سمت بازار ایران آمدند.
اما جالب بود که چین در شورای امنیت به ایران پشت کرد ولی به هر حال آنها برنده یک جام زرین بودند، به گونه‌ای که علاوه به هوو و دانگ فنگ و فوتون که برای ساخت کامیون‌های جدید با سایپا و ایران خودرو به نتایج دلپذیری رسیده بودند، در سواری نیز سه قرارداد شیرین را با ایران خودرو و کرمان خودرو منعقد کردند و شرکت چری با ایران خودرو و کرمان خودرو همکاری کرد، به گونه‌ای که این شرکت قصد دارد با ایران‌خودرو شرکت مشترکی در ایران تشکیل داده و به تولید خودرو ارزان‌قیمت چینی با سرمایه‌گذاری 370میلیون دلاری بپردازد.
افزایش تولید سواری کاهش تولید کامیون
در سال 85 آتش سیری‌ناپذیر بازار ایران سبب افزایش تولید شد به گونه‌ای که در 11ماهه سال 85 تولید خودرو در ایران به مرز یک میلیون دستگاه نزدیک شد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، در گروه اتوبوس 64درصد، در گروه وانت 34درصد و در گروه مینی‌بوس 44 درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین در این مدت تولید کامیون حدود 50درصد کاهش و تولید اتوبوس رشد 92درصدی داشته است.
براساس تبصره 13 قانون بودجه سال 85 که قرار بود 6 هزار اتوبوس خریداری شود، تولید اتوبوس نسبت به سال 84 دوبرابر شد اما از این تعداد، دولت تصمیم گرفت نیمی از آن را از خارج و کشورهای چین و برزیل و کره تامین نماید.
بازار خودرو در سال‌پیشین
در ابتدای سال 85 با توجه به کاهش سود لیزینگ‌‌ها به 17درصد، این صنعت به شدت دچار رکود و کارخانه مشتری‌سازی خودروسازان متوقف شد. اما با گذشت اندک زمانی خودروسازان با طرح خودروهای فرسوده و روش‌‌های فروش جدید سبب افزایش فروش خود شدند.
به گونه‌ای که در اواخر تابستان قیمت خودروهای ساخت داخل افزایش یافت و کارشناسان تعطیلات تابستانی در شرکت سایپا، جبران عقب‌افتادگی‌های تولید، پایان رسیدن فصل تابستان و مشکل تامین قطعه در برخی از خودروسازان را از اصلی‌ترین عوامل پیشی گرفتن تقاضا از عرضه و افزایش قیمت‌ها در آن زمان عنوان می‌‌کردند.
اما در پایان سال هم دوباره قیمت‌ها دچار نوسان شد و تا حدودی افزایش یافت. اعلام سهمیه‌بندی بنزین در سال 86 مردم را تا حدودی در خرید خودرو محتاط کرد.
در پایان سال 85، سوال مهم این بود که آیا سهمیه‌بندی بنزین، عوارض و تعرفه‌های جدید و از طرفی افزایش هزینه‌های تولید، سبب می‌شود تا در سال86 قیمت خودرو که چندین سال تقریبا ثابت بوده، تغییر کند.
افزایش سطح فناوری در صنعت خودرو
در سال 85 نهالی که در حدود چهار سال قبل فعالیت روی آن آغاز شده بود تا حدودی ثمر داد و همکاری با شرکتهای خارجی در زمینه طراحی موتور به جایی رسید که تولید اولین سری موتور ملی با حجم 1700 سی‌سی آغاز شد.
این موتور که بر اساس استراتژی دولت گذشته مبنی بر همکاری مشترک با خودروسازان خارجی جهت انتقال دانش فنی شکل گرفته بود، باعث شد تا حدودی دانش طراحی موتور که یکی از اصلی‌ترین ارکان صنعت خودرو است، به این صنعت در ایران تزریق شود.
اما به نظر می‌رسد هنوز راه درازی در پیش است. چرا که رونمایی سمند جدید با نام سورن که هنوز هم روی پلات فورم قدیمی سمند طراحی شده و بیشتر ظاهرش تغییر کرده تا موارد فنی آن، نشان داد صنعت خودرو ایران قادر نیست بسیاری از ارکان اساسی خودرو را طراحی کند.
البته شرکتهای داخلی برنامه‌هایی برای طراحی بقیه اجزای پلات فورم دارند و مدل‌های جدیدی نیز توسط ایران خودرو و سایپا در حال طراحی است که در سال‌های 86 و 87 وارد بازار خواهند شد اما هزینه گزاف طراحی و درک نکردن مسئله تحقیق و توسعه در ایران از اصلی‌ترین چالش‌های افزایش سطح فنی خودروسازان است.
