انتظار میرود که تا سال2030 جمعیت شهرنشین جهان به بیش از پنجمیلیارد نفر برسد که این بهمعنای متورمشدن جمعیت درشهرهای بزرگ و شهرهای در حال توسعه است. درواقع انتظار بر این است که کمتر از 18سال دیگر و بر پایه همین نرخ رشد، بیش از پنج میلیارد نفر در شهرهای جهان، بهویژه شهرهای کشورهای در حال توسعه و به دور از امکانات متناسب شهری زندگی کنند. این گزارش بررسی توسعه و رشد این توسعه در طول سالهای گذشته و سالهای پیش رو است.
دوردستها، زمانی که برای نخستینبار ابنزر هاوراد برای توسعه شهرها در اندیشه باغشهرسازی بود، تصور نمیکرد که این شهرها روزگاری به هیأت یک هیولا درآیند. نه او و نه حتی لوکوربوزیه که معمار شهرسازی مدرن است هیچکدام با تمام خوشبینیشان به جهان مدرن، نمیتوانستند تصور کنند که تا به این اندازه این شهرها هیولاهای رام نشدنی جهان پسامدرن شوند. شاید این روزها که شتاب برای توسعه شهرها افزایش یافته است و روزبهروز بر جمعیت آنها افزوده میشود، تصور اینکه شهرها بهتدریج به معضلهای جهان جدید تبدیل شوند چندان عجیب نیست. نگرانی امروز در این است که این سرعت رشد در آینده میتواند به بهای سنگینی تمام شود.
سازمان ملل متحد در سال2011 گزارشی از وضعیت شهرنشینی در جهان ارائه کرد و در آن گزارش یادآور شد که بین سالهای2011 تا 2050جمعیت جهان با افزایش دومیلیارد و 300میلیونی از مرز هفتمیلیارد نفر خواهد گذشت و به 9میلیارد و 300میلیون نفر خواهد رسید. در این گزارش آمده است که جمعیت شهری زمین نیز افزایش خواهد یافت و از سه میلیارد و 600میلیون نفر در سال2011 به مرز ششمیلیارد و 300میلیون نفر در سال2050 خواهد رسید. برپایه این گزارش سازمان ملل متحد پیشبینی میکند که عمده رشد جمعیت در شهرهای کشورهای درحالتوسعه اتفاق بیفتد. این رشد که در چهاردهه آینده رو به رشد خواهد بود، عمدتا مناطق کمتر توسعهیافته و شهرستانها را متحول خواهد کرد و چهره تازهای به آنها میبخشد. این رشد در قاره آسیا جمعیتی بالغ بر یکمیلیارد و 400میلیون نفر را در بر خواهد گرفت. در آفریقا بیش از 900میلیون نفر به شهرنشینان این قاره خواهند پیوست و در آمریکایلاتین و کارائیب نیز این جمعیت به بیش از 200میلیون نفر میرسد. دیوید ساترث وایت از مؤسسه بینالمللی محیطزیست و توسعه (IIED) در سال2007 گفت: «پدیده رشد جمعیت شهری، جهان را به منطقهای تبدیل کرده است که بهعنوان یک سرزمین واحد دارای توسعه متمرکز است».
شهرنشینی در حال حاضر در بسیاری از نقاط جهان توسعه یافته است. این رشد نهتنها در ایالات شهرهایی مانند سنگاپور و کویت قابل توجه است بلکه در کشورهایی مانند بلژیک، ونزوئلا، اروگوئه، آرژانتین و انگلستان نیز در حال توسعه است. بهعنوان مثال در ایالات متحده که روزگاری بیشتر ساکنان آن در شهرهای کوچک و حومه شهرها زندگی میکردند درحالحاضر بیش از 82درصد از کل جمعیت در مناطق شهری زندگی میکنند. کشورهای دیگری که جمعیت شهری آنها بیش از 80درصد است و در رتبههای اول جای دارند، عبارتند از: استرالیا، شیلی، برزیل، سوئد و کره جنوبی.
نکتهای که میتوان در مورد جمعیت نامتعارف چین گفت این است که نزدیک به 45درصد از جمعیت این کشور در شهرها زندگی میکنند. این آمار در مورد دومین کشور پرجمعیت جهان کمتر است و جمعیت شهرنشین هند کمی بیش از 30درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل میدهد. اما اگر بخواهیم در میان کشورها جهان به کشوری که کمترین جمعیت شهرنشین را دارد اشاره کنیم، میتوان به کشور برونئی اشاره کرد. جمعیت شهری کشور برونئی در حدود 11درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل میدهد و کمترین جمعیت شهری جهان در این کشور زندگی میکنند.
تا سال2030 درصد افرادی که در مناطق شهری جهان زندگی میکنند به طرز قابل توجهی افزایش خواهد یافت. در کشورهایی مانند مراکش، جمعیت شهری این کشور 16درصد رشد داشته و از 57درصد به 73درصد میرسد که بیشترین میزان رشد در میان جمعیت شهری جهان است. در اندونزی این رشد 15درصد خواهد بود و از 54درصد به 69درصد خواهد رسید. نیجریه نیز با رشد 16درصدی مواجه خواهد شد و جمعیت شهری این کشور از 50درصد به 66درصد میرسد. جمعیت شهری بوسنی نیز رشدی 13درصدی خواهد داشت و از 49درصد به 62درصد میرسد.
جمعیت شهری چین با رشد 15درصدی از 45درصد در سال 2011به 60درصد در سال 2030میرسد و سیرالئون نیز رشد 22درصدی را تجربه خواهد کرد که حیرتآور خواهد بود. پاکستان با 13درصد رشد، جمعیت شهریاش از 37درصد به 50درصد میرسد و ویتنام با 13درصد رشد جمعیت شهریاش از 29درصد به 42درصد میرسد. جمعیت شهری بنگلادش نیز از 28درصد به 40درصد خواهد رسید و جمعیت شهری هند از 30تا 41درصد بهترتیب 12و 11درصد رشد خواهند داشت.
براساس گزارش سازمان ملل متحد در حال حاضر تعداد کشورهایی که بیش از 100میلیون نفر در مناطق شهری آن زندگی میکنند، به ششکشور میرسد. چین بیشترین میزان جمعیت شهری جهان را در حال حاضر دارد که به بیش از 601میلیون نفر میرسد. هند نیز با جمعیتی بالغ بر 352میلیون نفر دومین رتبه را بهخود اختصاص داده است. ایالات متحده آمریکا نیز در مقام سومین کشور با جمعیت بالای شهری جای گرفته و بیش از 254میلیون نفر در شهرهای این کشور زندگی میکنند. برزیل با 169میلیون نفر جمعیت در رده چهارم جای گرفته است و اندونزی با 129میلیون نفر و روسیه با 103میلیون نفر پنجمین و ششمین کشورهای جهان هستند که جمعیت شهری آنها به بیش از 100میلیون نفر رسیده است.
25 کشور جهان که تا سال 2030 به لحاظ جمعیت شهری از رقبای خود پیشی خواهند گرفت
ردیف | کشور | 1950 | 2010 | 2030 |
1 | ونزوئلا | 46/8 | 94 | 97/1 |
2 | آرژانتین | 65/3 | 92/4 | 93/2 |
3 | شیلی | 58/4 | 89 | 92/3 |
4 | انگلستان | 79 | 90/1 | 92/2 |
5 | استرالیا | 77 | 89/1 | 91/9 |
6 | برزیل | 36/1 | 86/5 | 91/1 |
7 | هلند | 56/1 | 82/9 | 88/6 |
8 | آمریکا | 64/2 | 82/3 | 87 |
9 | کره جنوبی | 21/4 | 81/9 | 86/3 |
10 | عربستان سعودی | 21/3 | 83/6 | 86/2 |
11 | کانادا | 60/9 | 80/6 | 84/4 |
12 | سوئد | 65/7 | 84/7 | 83/1 |
13 | سوئیس | 44/3 | 73/6 | 83/1 |
14 | فرانسه | 55/2 | 77/8 | 82/9 |
15 | مکزیک | 42/7 | 77/8 | 82/8 |
16 | مالزی | 20/4 | 72/2 | 81/9 |
17 | آلمان | 64/7 | 73/8 | 80 |
18 | ایران | 27/5 | 69/5 | 77/9 |
19 | ترکیه | 24/8 | 69/6 | 77/7 |
20 | روسیه | 44/2 | 72/8 | 75/7 |
21 | ایتالیا | 54/1 | 68/4 | 74/6 |
22 | اندونزی | 12/4 | 53/7 | 68/9 |
23 | چین | 13 | 44/9 | 60/3 |
24 | مصر | 31/9 | 42/8 | 53/9 |
25 | هند | 17 | 30/1 | 40/7 |
* اعداد، بیانگر درصد جمعیت شهری نسبت به کل جمعیت کشور است