پیشرفت‌های ایران در حوزه پیشگیری از سقط جنین

تعیین دلیل سقط در بسیاری از نقاط کشور برای خانواده‌ها و پزشکان هنوز به یک راز می‌ماند. مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا به تازگی دستاوردهای چشمگیری در تعیین دلیل سقط به‌دست آورده است. یافتن دلیل سقط قدم بزرگی برای یک حاملگی موفق دیگر است.

دکتر سعیدرضا غفاری متخصص ژنتیک پزشکی و مسئول کلینیک سلامت مادر جنین و نوزاد مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا در گفت‌وگو با همشهری گفت: اگر حاملگی قبل از هفته بیستم ، منجر به از دست رفتن جنین شود اصطلاحا به آن سقط گفته می‌شود. اگر حاملگی بعد از هفته بیستم به سقط منجر شود آن را Pregnancy lost یا از دست دادن حاملگی می‌نامند.

وی گفت: موضوع از دست دادن حاملگی قطعا برای خانواده‌ها مهم است. وقتی مادر حامله می‌شود همه آرزویش این است که هم بارداری موفقیت آمیزی را طی کند و هم بچه سالمی را به دنیا بیاورد. متأسفانه در مواردی حاملگی‌ها موفقیت آمیز نیست. بررسی علمی این اتفاق بسیار اهمیت دارد چرا که خانواده‌ها بایستی پس از دانستن دلیل آن به‌دنبال درمان آن باشند تا از تکرار این اتفاق جلوگیری کنند، ضمن اینکه دانستن دلایل سقط و یا از دست دادن حاملگی به خانواده‌های دیگر نیز کمک می‌کند تا حاملگی موفقیت آمیزی داشته باشند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در زمینه علت‌یابی دلایل سقط در کشور در چند سال گذشته تحقیق‌ها و پیشرفت‌های زیادی شده است. یافته‌های به‌دست آمده هم در عرصه علمی مفید بوده و هم به خانواده‌ها کمک کرده است. در این سمینار جوانب علت شناسانه‌ای توسط کارشناسان این حوزه بررسی می‌شود و پاتولوژیست‌ها نتایج بررسی‌های خود روی جنین‌های سقط شده و ویژگی‌های آن را در اختیار همکاران خود قرار می‌دهند. در انتها نیز سهم هر علت سقط را تعیین می‌کنند.

وی افزود: در گذشته بررسی نمونه‌های سقط انجام می‌شده است ولی برای تعیین علت سقط نیاز به نمونه‌های تازه از جنین وجود داشت و معمولا برای مادران بارداری که این حادثه برایشان اتفاق می‌افتاد دسترسی به مرکز پزشکی و استریل نگه داشتن جنین وجود نداشت به همین دلیل همیشه علت سقط برای بیشتر خانواده‌ها به‌صورت معما باقی می‌ماند.

در بسیاری از موارد زنان ترس از بارداری مجدد داشتند و برخی نیز اقدام به بارداری مجدد می‌کردند پزشکان نیز برای این افراد راه‌حلی جز بارداری مجدد نمی‌توانستند ارائه کنند اما هم‌اکنون امکان بررسی روی نمونه‌هایی که سلول زنده هم ندارند و مدتی از سقط جنین گذشته است وجود دارد. با روش‌های جدیدی که به تازگی به آن رسیده‌ایم، برخلاف گذشته که اعلام نتایج چندین هفته به طول می‌انجامید، در حال حاضر ظرف یک یا دو روز نتیجه آزمایش به‌دست می‌آید. همه این مسائل به روشن شدن مسئله سقط در مادران کمک می‌کند. علاوه بر این در روش‌های قدیمی‌تر تعیین علت سقط که هنوز در برخی نقاط کشور مرسوم است، اکثریت آزمایش‌ها منجر به پاسخ صریح و دقیق نمی‌شدند و جواب‌هایی مانند اینکه کیفیت سلول مناسب نیست و یا نمونه استریل نیست، داده می‌شد. درصد عمده معما باقی می‌ماند.

وی گفت: شاید باور نکنید اما اگر امتزاج سلول تخمک و اسپرم را شروع حیات تلقی کنید حدود 60درصد از اینها از بین می‌روند. 15درصد از حاملگی‌ها نیز پس از اینکه مادر متوجه می‌شود حامله است منجر به سقط می‌شود. این عدد از نظر پزشکان عدد بزرگی است بنابراین درصد زیادی از مادران با این مشکل مواجهند. تا زمانی که پزشکان علت سقط را ندانند نمی‌توانند راه‌حل ارائه دهند. برخی از سقط‌ها منفرد و برخی تکرار شونده‌اند. با تعیین دلیل سقط می‌توان از تکرار سقط‌های مکرر جلوگیری کرد. به والدینی که سقطشان منفرد بوده این اطمینان را بدهیم که سقط بر اثر اتفاق رخ داده است و از ترس حاملگی مجدد آنها بکاهیم.

دکتر سعیدرضا غفاری در مورد نتایج به‌دست آمده از مطالعات این مرکز گفت: درصد عمده بررسی‌ نمونه‌های موجود، منجر به به‌دست آمدن دلیل قطعی سقط شده است. براساس سن حاملگی دلایل سقط در سه ماهه اول، دوم و ماه‌های نزدیک به حاملگی متفاوت است. این نتایج بدون تقسیم‌بندی سن حاملگی و به‌صورت کلی شامل 27درصد مشکل کروموزومی، 25درصد بیماری‌های تک ژنی، 20درصد علل مادری (بیماری‌های مادر که منجر به سقط شده است)، حدود 10درصد علل متعهد، 19درصد به‌صورت کلی ناشناخته بودند. درحالی‌که تا پیش از این تقریبا 100درصد علل سقط‌ها جزو علل ناشناخته طبقه بندی می‌شدند. هم‌اکنون حدود 81درصد علل سقط‌ها را پیدا کرده‌ایم.

مسئول کلینیک سلامت مادر جنین و نوزاد مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا گفت: در مورد تفاوت علل سقط جنین در سه‌ماهه اول و دوم گفت: در سه ماهه اول و یا تا هفته بیستم حدود 43درصد علل موارد سقط، بیماری‌های کروموزومی است درحالی‌که به بعد از هفته بیستم حاملگی این دلیل به هشت درصد می‌رسد. درحالی‌که تا هفته بیستم علل مادری 9درصد دلایل سقط را شامل می‌شود بعد از این تاریخ و بعد از هفته بیستم 31درصد علل سقط دلایل مادری است. مادرها باید بدانند که اگر در هفته‌های اول سقط می‌کنند باید بیشتر دنبال دلایل ژنتیک باشند و اگر در هفته‌های آخر حاملگی سقط می‌کنند بیشتر بیماری‌های مادر دلیل سقط بوده است. این مطالعه به مراقبت‌های سلامت مادر بسیار کمک می‌کند.

وی افزد: نمونه ناهنجاری‌های کروموزومی یافت شده از جنین‌های سقط شده نشان می‌دهد که اختلال در کروموزوم ایکس، 22، 18، 21، 16، 13، 12، 20و سایر ناهنجاری‌های ریز کروموزومی به‌ترتیب دلایل ژنتیک سقط چنین بوده‌اند. به‌دست‌آوردن چنین اطلاعاتی در سطح کشور تازگی دارد.

وی با اشاره به اینکه پیشرفت‌های علمی در درمان‌ سقط‌های جنین مکرر در کشور خوب ارزیابی می‌شود، گفت: زمانی که بتوانیم خوب تشخیص بدهیم مادر هم می‌تواند درمان مناسبی را به همراه داشته باشد. به‌طور مثال مشکل سیستماتیک مادر مانند قند یا تیروئید عموما خیلی جدی گرفته نمی‌شوند درصورتی که عواملی از این دست می‌تواند باعث سقط جنین شود درحالی‌که رفع و یا کنترل این مشکلات سیستماتیک بدن مادر کار پیچیده‌ای نیست.