ما حتی در بهارهم این فضای باقی مانده را فقط از دور میبینیم. بهار را لبة دیوار غریبهها میبینیم، وسط ازدحام ماشینها، توی بلوارها. با یک گلدان، دستکم از خاصیت رویش طبیعت جدا نمیشویم. قرار است این شماره سبک زندگی به شما کمک کند که فضای کوچک خانهتان را با گلدان سرسبز کنید. انواعی که اینجا انتخاب کردهایم، هم روش نگهداری آسانتری دارند و هم ازنظر سر و شکل، سلیقههای متنوع را راضی میکنند.
عمری که پای گل صرف میکنی
اینبار شما با یک موجود زنده طرفاید که زندگی با آن، مثل زندگی با یک هماتاقی تازه وارد آدابی دارد. راه و رسم سختی نیست، اصلا؛ ولی آنقدر مهم هست که مرگ و زندگی رفیقتان به آنها بند است.
بیخودی هم که نمیشود بهاش گفت «رفیق». به قول شازده کوچولو: «ارزش گل تو به وقتیه که پاش صرف کردی»، رفیقت شده.
خرید:
حتی توی خرید گل و گیاه هم میشود گول ظاهر را خورد.
خیلی از گیاهان تر و تازة توی گلخانههای آخرین سیستم، بعد از خرید دچار آفت میشوند و از آن ظواهر دلربا که محصول ترفندهای فروشندهها بوده، چیزی جز چند برگ مچاله باقی نمیماند.
بهترین زمان برای خرید گیاهان آپارتمانی، اردیبهشت تا شهریورماه است.
برگها همه چیز را رو میکنند: آسیبدیدگیها، لکهها و باقیماندة آفات. حواستان بهشان باشد.
اگر ریشهها از سوراخ ته گلدان بیرون زده باشند، یعنی گیاه بیش از حد معمول توی گلخانه مانده یا رشد خارج از قاعده داشته. بهتر است بیخیال اینجور گیاهان بشوید. ولی اگر نمیتوانید قید انتخابتان را بزنید، از فروشنده بخواهید که گلدان آن را عوض کند.
وقتی خرید کردید، آن موجود نازکنارنجی را توی روزنامه بپیچید و به خانه ببرید تا هم رطوبتش حفظ شود، هم از همان اول، سر ناسازگاری نگذارد و زیاد تکان نخورد.
روش تعویض گلدان:
هی! چیکار میکنید؟ گلدان عوض کردن هم قلق خاص خودش را دارد، همینطوری الکی نیست.
موقع تعویض گلدان نباید خاک آن کاملا خشک باشد. اینطوری وقتی دارید گیاه را از گلدان بیرون میآورید، خاک خشک که خاصیت چسبندگی ندارد، از ریشهها جدا میشود و با خودش تارهای کشندة گیاه را میکند.
اول با یک دست، خاک گلدان را نگه میدارید، بعد گلدان را وارونه میکنید و آهسته به لبة میز یا پله میزنید، تا ریشه گیاه با تودة خاک از جای قدیمیاش بیرون بیاید. این شد مراحل تعویض گلدان. به همین راحتی.
خب، گلدان نو مبارک! حالا باید پای گیاهتان آب بریزید تا خاک جدید و قدیمی به هم بچسبد.
زمان تعویض گلدان:
رشد گیاه ثابت شده و ریشه از زیرگلدان زده بیرون؛ با این نشانهها، گیاهتان دارد میگوید: «آهای! نمیخواهی گلدانم را عوض کنی؟»
اگر اوایل اردیبهشت ماه هر سال، گلدان را عضو کنید، بهترین زمان ممکن برای این کار را انتخاب کردهاید. شرایط دمایی اردیبهشت به گیاهان کمک میکند تا فعالیتشان را از نو شروع کنند.
یک گلدان استاندارد، گلدانی است که دهانهاش حداکثر دو تا سه سانتیمتر، بزرگتر از وسعت گیاهتان باشد.
اگر میبینید گیاهتان در گلدان بزرگ و جدیدش، در ابتدا رشد خوبی ندارد، به خاطر این است که همة توان گیاه بیچاره، صرف ریشهدهی میشود.
آب دادن به گلدان:
مقدار آبی که پای گلدان میریزید، بنا به سردی و گرمی هوای محیط و نوع گیاه متفاوت است.
هرچی هوا گرمتر، نیاز به آب بیشتر.
نوع خاک هم در میزان نگهداری آب تأثیر دارد. هرچی خاک گلدان سنگینتر باشد، آب بیشتری را در خودش نگه میدارد؛ و برعکس.
وقتی خاک را لمس میکنید، خشکی و تری آن، نیاز به آب گیاه را نشانتان میدهد.
روزی سه چهار بار لازم نیست. بهترین راهش این است که یکباره گیاهتان را سیراب کنید.
مثل آب آکواریوم ماهیها که نباید کلردار باشد، بهتر است آب گیاهان خانگی را هم 12 ساعت بگذارید بماند تا کلرش بپرد. خوبی چنین کاری در این است که در فصلهای سرد سال، دمای آب سرد شیر، با دمای محیط یکسان میشود.
مراقبتهای بعد از خرید:
وقتی گلدان را انتخاب کردید و آن را خریدید، تازه کارتان با آن شروع میشود.
آب دادن در دو نوبت 10 صبح و 4 بعدازظهر و آبپاشی با آبپاشهای دستی. این، دستورالعمل لازم برای روزهای اول ورود گیاه است. همان اول کار هم نباید گیاه تازه وارد را در معرض نور زیاد بگذارید؛ چون میزان رطوبت خانه، کمتر از جایی است که بوده و ممکن است باعث پلاسیدهشدن برگها بشود.
تازه بعد از چند روز که گیاهتان به خانة جدیدش عادت کرد، میتوانید آن را ببرید به جای اصلیاش با نور متوسط.
یک دستمال آغشته به آب ولرم، تنها وسیلة تمیزکاری گیاهان خانگی است. کافی است ماهی یک بار پشت و روی برگها را دستمال بکشید.
اگر یک ظرف پر از آب و سنگریزه را زیر گلدان بگذارید و با آبپاشهای دستی، برگها را اسپری کنید، رطوبت گیاهتان تأمین میشود.
دستآخر، حواستان باشد که در فصلهای سرد سال نباید گیاه را کنار شوفاژ یا بخاری گذاشت.
چه گلدانهای تزئینیای بخریم؟
قدیمترها بیشتر اتفاق میافتاد که مهمان به بهانهای برای صاحبخانه، گلدان و گیاه خانگی هدیه ببرد. اما امروزه دیگر خودمان باید پا پیش بگذاریم تا قدم یک گلدان توی خانهمان باز شود. مدلهایی که اینجا انتخاب کردهایم، هم روش نگهداری آسانتری دارند و هم از نظر سر و شکل، سلیقههای متنوع را راضی میکنند.
فیکوس
با فیکوس میتوانید اتاقتان را تبدیل به یک جنگل خانگی کنید. فیکوس را توی فضای آزاد هم میکارند، اما گونههایی از آن را که برگهای دائمی دارند، برای تزئین عمارات و سالنها به کار میبرند.
فیکوس تازه وقتی قد میکشد، شاخه میدهد و اگر این شاخهها کوتاه شوند، از آنها شیرة سفید رنگی خارج میشود که با آن «کائوچو» میسازند.
شاخهها در حرارت بالای 15درجه بهتر رشد میکنند، اما در زمستان که گیاه به کمی استراحت نیاز دارد، دمای 11درجه برای آن کافی است.
یک قسمت خاک باغچه، یک قسمت خاک برگ، یک قسمت کود دامی پوسیده و یک قسمت ماسه، ترکیب خاک مفید برای فیکوس است.
خاک گلدان این موجود حساس، همیشه باید مرطوب باشد. ولی در زمستان نباید زیاد به آن آب داد؛ به خصوص آبی زیر دمای 15 درجه.
آب سرد، برگهای پاییزی گلدان را، یا میاندازد یا لکهدار میکند. از نوک ساقههایی که یکی دو برگ دارند، توی فروردین ماه برای تکثیر فیکوس استفاده میکنند.
فیکوس یک گونه به اسم «بنجامین» دارد که نگهداری آن کلی راه و چاه دارد. عکس روبهرو همین گیاه را نشان میدهد و فیکوس برگهای پهن و بلند دارد که معمولا سبز یکدست است.
کروتن
برگهای رنگارنگ؛ این چیزی است که شما را عاشق این گیاه میکند؛ همان لکههای قرمز و زردی که روی زمینة سبزشان میتوانند یک اتاق ساده را زنده کنند.
خاک باغچه، نور متوسط و آبیاری معمولی، کل مواردیاند که این موجود رنگی لازم دارد.
دمای مناسب برای کروتن، همان دمای اتاق است، یعنی چیزی بین 16 تا 30 درجه سانتیگراد.
یکی از ویژگیهای خاص این گیاه، شیرابه سفیدی است که موقع قطع شاخهها یا برگها بیرون میزند.
برای قلمهزدن باید این شیرابه را با خاکستر یا قارچکشها خشک کرد و بعد در خاک گذاشت.
آگلونما
اوج لذت نگهداشتن چنین گلدانی، چلة تابستان است که گلهای سفید و لولهای آن درمیآیند.
آگلونما از خانوادة شیپوریهاست، با قد و قامتی که به 60 سانتیمتر میرسد و برگهایی با رنگ سبز مایل به آبی که دورشان لکههای خاکستری نقره فام دارند.
جذابیت و شهرت این گیاه به خاطر همین برگهای کوتاهرنگی است.
آگلونما نور زیادی لازم ندارد، ولی به جای آن، مرتب آب میخواهد و همینطور خاکی سبک و ماسهدار که همیشه رطوبت را در خودش نگه دارد.
پاجوشها، قلمة سرشاخهها یا تقسیم بوتههای بزرگ، راههای زیادکردن آگلونما هستند.
یوکا
گیاهی نیست که تا حالا ندیده باشید. چون برای آب و هوای گرمسیری خیلی از شهرهای ما ساخته شده، برای همین با نور زیاد و رطوبت متوسط خاک میتواند زندگی ایدهآلی داشته باشد.
ولی اگر نور کافی بهاش نرسد، برگهایش زرد یا پلاسیده میشوند یا حالت لولهای و افتاده پیدا میکنند.
یوکا گیاه خوشخوراکی است، تا حدی که هر 15 روز یکبار میشود پایش کود ریخت؛ کود شیمیایی محلول، که مادهای به اسم میکروالمنت آهن داشته باشد.
در عوض خیلی زود رشد میکند و با قلمة سرشاخههای بزرگ، پاجوشها و حتی قلمة ساقههای چوبی، میتوانید تکثیرش کنید.
دیفن باخیا
یک موجود سمی؟ ولی خیلی از افراد هم بدون دستکش، ساقة دیفن باخیا را قلمه زدهاند و شیره این گیاه (که به آن «سم برگ» میگویند) هیچ بلایی سرشان نیاورده.
این گیاه در محیط کاملا روشن و با خاک نیمهسبک و مرطوب (که خاک برگ زیادی ندارد) و در دمای معمولی اتاق (بین 16 تا 30 درجه) به سرعت قد میکشد .
با قلمهزدن ساقة گوشتی و آبدارش، فضای خالی گوشه اتاقتان را تبدیل به یک تکه از جنگلهای استوایی میکند.
باور کنید برگهای بزرگ و سبز و زرد (یا استخوانی) دیفن باخیا، حس آن جنگلها را در خودشان دارند.
بامبو
گیاه بامبو با پیچهایش زیبا شده، تا جایی که هر تعداد پیچها بیشتر باشد، گرانتر است.
با قلمة همین پیچها بامبو را تکثیر میکنند.
بامبو برعکس بقیة گیاهانی که این جا آمدهاند، نگهداری میشود؛ یعنی وقتی نور کمتری به آن برسد، بیشتر در جستوجوی نور قد میکشد.
به اضافة این که اصلا به خاک نیاز ندارد و فقط باید در آب باشد.
به جای خاک، نوعی محلول شیمیایی را در آب آن میریزند.
گلفروشیها این محلول را به اسم «غذای بامبو» در شیشههای قطره چکان و با قیمتی بین یک تا دو هزار تومان میفروشند.
مدلهای کوچک و تزئینی و رومیزی بامبو، پیشنهادهایی هستند که نمیتوانید به راحتی از آنها بگذرید!
گل گندمی
گلی در کار نیست. اگر «گل گندمی» صدایش میکنند، به خاطر برگهای گندمگون با حاشیههای سبزرنگ گیاهچة این گیاه است.
این گیاهچه در ابتدای ساقة بلندی بهوجود میآید که منبع تکثیر گیاه است.
اگر گل گندمی را در جای کمنور بگذارید، حالت دورنگی برگهایش را از دست میدهد.
اگر آن را زیاد آبیاری کنید، ساقهاش از پایین شروع به پوسیدهشدن میکند و اگر کمبود آب پیدا کند، برگهایش قهوهای میشود یا نوک آنها میسوزد تا رطوبت موردنیازش را تأمین کند.
برای اینکه هیچکدام از این اتفاقها نیفتد، باید گل گندمی را در جای روشن گذاشت و بنا به فصل، هفتهای دو سهبار آب داد.
سانسوریا
جالب است بدانید که در زبان فرانسه سانسوریا، هم یعنی «زبان مادرشوهر» و هم «زبان مادرزن».
البته به خاطر برگهای شمشیری و کشیدهاش به آن «گیاه مار» هم میگویند.
این برگهای ماریشکل، هم مدل ساده دارند و هم مدل ابلق به رنگهای سبز و زرد.
نوع سبز آنها در سایه مقاوم است و نوع ابلقشان در محیط روشن، سازگاری دارد.
برگهای ابلق سانسوریا در اثر کمبود نور به رنگ سبز درمیآیند ولی مثل یک جانور آفتابپرست، دوباره در حضور نور به حالت اول برمیگردند.
اگر انتخابشان کنید، خودتان میفهمید که چه گیاه مقاومی دارید؛ بهخصوص که در هفته فقط یکبار آب میخواهند.
شمعدانی
جاگلدانیهای حلقهای توی ایوانهای قدیمی را با گلدانهایی مثل شمعدانی میشناسیم.
شمعدانیهای عطری، برگهای کرکدار و گلهای به هم فشردة رنگیشان، در فضای آزاد بهتر جان میگیرند.
شمعدانیها در محیطهای پرنور به گل مینشینند، ولی نه در نور مستقیم آفتاب.
نگهداریشان هم آنقدر بیدردسر است که پای ثابت گل و گلداندارها شدهاند.
با یک قلمه از گلدانهای خانه مادربزرگتان میتوانید امتحانشان کنید.
گیاه تلخ افسونی!
آنها مثل بقیة گیاهان خانگی نیستند که باید مرتب دور و برشان بگردی و تر و خشکشان کنی. یک دفعه میبینی هفتهها گذشته و کاکتوسهای کوچک گوشة اتاقت را فراموش کردهای، ولی هنوز پا بر جا هستند. با مقاومت و بینیازیشان غافلگیرت میکنند.
غافلگیرت میکنند با چند تا جوانه جدید روی بدن خشنشان. روزهای پشت سرهمی که توی خودت بودهای، همان جا، کنارت، زندگیهای دیگری جریان داشته.
ریبوتیا
به جثة ریزهمیزهاش نگاه نکنید. وقتی گلهای درشتش را ببینید، دهانتان باز میماند! از زندگی منحصر به فرد ریبوتیا باید گفت که فقط در ماسه خالص یا پیت (نوعی خاک) رشد میکند و دیگر نیازی به ترکیبات جانبی ندارد.
توی زمستان، اول باید آن را در فضایی سرد برد و میزان آبش را کم کرد.
بعد از اینکه هوا سردتر شد، دیگر نیازی به آب دادن نیست.
همین موقع است که انگار ریبوتیا بدون آب و غذا به خواب زمستانی میرود، تا وقتی که دوباره با صدای طبیعت بیدار بشود.
اچینوپسیس
احتمالش زیاد است که بین کاکتوسهای گلفروشیها چشمتان به چنین موجوداتی افتاده باشد؛ اما بعید است که این کاکتوس عشق نور را، وقتی گلهای درشت و رنگی و معطر میدهد، دیده باشید.
تفاوت گونههای مختلف اچینوپسیس هم در همین رنگ و مدل گلها و قد و قوارهشان است.
به هر حال اگر یک گونهشان را خریدید و با آن رفیق شدید و خواستید تکثیرش کنید، باید بروید سراغ بذر گلها و گیاهچههای کوچکی که کنار گیاه مادر در میآیند.
اُپونتیا
نَـ...ـه! بدون دستکش نه! سطح گونههای مختلف اپونتیا پر از تیغهای ریز زرد و پرزمانند است و قبل از اینکه فرصت کنید مشخصاتشان را بشناسید، بارها پوست دستتان را به جلز ولز میاندازند.
یکی از گونههای اپونتیا در ایران به «زبان مادر شوهر» معروف شده که بدنة راکتی شکل آن، نقش ساقة گیاه را بازی میکند.
روی این ساقهها خبری از خارهای بزرگ نیست و ساقههای جدید، از کنار ساقههای قدیمی درمیآیند و قدشان به 10 تا 15 سانتیمتر میرسد، در حالی که قد آنها در زادگاه اصلیشان (مکزیک) تا یک متر هم بلند میشود.
انواع کاکتوسهای اپونتیا را میشود در تابستان زیر آفتاب گذاشت و در زمستانها در جایی خشک و خنک نگه داشت.
بعضی از آنها در تمام طول سال، طاقت هوای آزاد را دارند.
کراسولا
اگر اهل این کاکتوسهای ریزه میزه نیستید و دلتان میخواهد گیاهتان حسابی به چشم بیاید، کراسولا را انتخاب کنید.
چون اگر بهش خوب برسید در شرایط مناسب تا 8/1 متر رشد میکند و با آن برگهای سبز مایل به خاکستری و لبههای قرمز، کلی تو چشم است.
برای این که کراسولا به چنین قد و قامتی برسد، باید آن را در مکانی پرنور گذاشت، مرتب آبیاری کرد و ماهانه به آن کود مایع داد.
کراسولا با کاشت بذر در دمای 18-15 درجه و تهیه قلمه در بهار و تابستان تکثیر میشود.
کلاه اسقف
بله، درست شبیه کلاه اسقفهاست! ولی اسم اصلی آن «استروفیتوم» است.
به خاطر همین شکل خاصش است که کلی طرفدار دارد. تازه وقتی که توی تابستان و اوایل پاییز، گلهای قیفی و زردش برسند، جلوة دیگری پیدا میکند؛ کنار پنجرههای رو به آفتاب، کلاه اسقف بزرگتر میشود!
در زمستان باید آن را در دمای 8-6 درجه و بدون آب نگه داشت.
چنین دمایی برای آپارتمانهای امروزی دور از دسترس است.
به همین دلیل چند ماهی باید تحمل دوری کاکتوستان را داشته باشید و آن را توی جعبة در باز بگذارید و در کنار یکی از پنجرههای راهرو، راه پله، گاراژ یا در جای دیگری که خطر یخزدگی نداشته باشد، قرار بدهید؛ دوری و دوستی!
کاکتوس کریسمس
به نام «زیگو کاکتوس» هم میشناسندش، ولی چون همزمان با رسیدن کریسمس به گل مینشیند، کاکتوس کریسمس صدایش میکنند.
نگهداری از زیگو کاکتوس، توی هرکدام از فصلهای سال راه و روش خودش را دارد.
بعد از دوران گلدهی، آبدادن این کاکتوس را باید متوقف کرد.
فقط زمانی میشود بهاش آب داد که برگها دارند به شکل چروکیده درمیآیند.
فصل داغ تابستان که میرسد، گلدان را به داخل اتاق برگردانید و در جای خنک بگذارید و آبیاری را کم کنید.
وقتی غنچهها پیدایشان شد، مقدار آب و دمای محیط را کم کم ببرید بالا.
بعد از همة این مراقبتها، حواستان باشد که غنچههای نورسیده، با تکاندادن گلدان از دست نروند.
گلدانها را در خانه چگونه بچینیم؟
گل جایش در طبیعت است. اما ما آدمها را که به حال خودمان رها کنند، تصمیم میگیریم باغچه که پیشکش، صحرا و گل و درختش را هم بیاوریم خانه. یک چیزی مثل باغوحش گیاهی!
اما نگهداری از این موجودات بیدست و زبان، توی خانهای که احتمالا خودمان هم داخلش نفسمان میگیرد و دلمان هوس گشت و گذار میکند، کار آسانی نیست، قلق دارد. با هر کدامشان یک طور باید رفتار کرد.
یکی را باید گذاشت بالا خانه، یکی را دم در؛ یکی هم که باید مثل بچههای شیطان از بالکن خانه آویزان باشد. چیدمان گلدانهای مختلف، همچین بیاهمیتتر از چیدمان مبلمان که نیست.
اگر به گل کاکتوس علاقه خاصی دارید، لااقل در تعیین جای آن دقت کنید که یکسره دست و بالتان را زخمی نکند.
گلدان های بزرگ و تزئینی را گوشه اتاق پذیرایی جا بدهید. آنجا، کمتر آسیب میبینند.
بعضی گلها اگر خوب بهشان برسید، حسابی قد میکشند و مثل درخت مو، تا سقف میروند. اینها را باید جایی بگذارید که وقتی لازم شد، به دیوار وصلشان کنید.
برای گلدانها، پایههای مطمئن تهیه کنید که چند وقت یک بار مجبور نشوید فرش یا موکت زیرش را که از نم پوسیده، عوض کنید. ضمنا برای جلوگیری از چنین اتفاقی، هر چند وقت یک بار، گلدانها را چند سانت جابهجا کنید، نه بیشتر.
چند گلدان کوچک برای آشپزخانه در نظر بگیرید. قطعا آنها نباید خیلی به گرما و دم کردن هوا حساس باشند.
گلدانهایتان را با اهالی کوچه و همسایهها تقسیم کنید. اگر بالکن یا تراس در خانهتان دارید،گذاشتن چند گل مقاوم روی سکوی بالکن، نمای خانه را قشنگتر میکند.
اگر فضای خانهتان اجازه میدهد، چند گلدان را دور هم جمع کنید و یک گلخانة کوچک ترتیب بدهید.
در روز ده الی بیست دقیقه را صرف نوازش و تمیز کردن برگهای گلدانها بکنید.
گلدانهایتان را زیاد و تندتند جابهجا نکنید این کار به سلامت گلها آسیب میرساند.
صدای موسیقی سنتی و کلاسیک در رشد گیاه مؤثر است. این اصلا شوخی نیست یکبار امتحان کنید.
نگهداری کاکتوسها
از قرن بیستم بود که بازارشان گل کرد و از بیابانهای آمریکا و آفریقا وارد زندگیهای آپارتماننشینی شدند. همة اینها به خاطر روشهای سادة نگهداریشان بود.
نور: به نور زیادی احتیاج دارند و در محیطهای کمنور از قیافة کاکتوسی میافتند و رشدشان علفی میشود.
آبیاری: درست که دیر به دیر آب میخواهند، اما فاصلة بین آبیاریها بنا به فصل و سرعت رشد کاکتوس باید دستتان باشد.
اگر هم زمان آخرین آبدهی را یادتان رفت، انگشتتان را به اندازة یک سانت در خاک گلدان فرو کنید و در صورتی که رطوبتی حس نکردید، آن را آب بدهید.
خاک: سنگلاخی، ماسهای، رسی و...؛ کاکتوسها میتوانند در همة این خاکها زندگی کنند. اما خاک مناسب برای آنها خاکی است که پرمنفذ باشد تا هم آب را به راحتی از خودش رد کند و هم خیلی زود خشک بشود و گیاه دوباره بتواند نفسی تازه کند.
به خاطر همة اینها، خاک سنگریزهای بهترین گزینه است، با این ترکیب: دو قسمت خاک باغچه و یک قسمت ماسة درشت. خاک آمادة کاکتوسها را میتوانید از شرکتهای تولید گل و گیاه بخرید.
تکثیر: آنهایی را که گلدهی منظمی دارند، از طریق بذر زیاد میکنند و بقیه را با قلمهزدن.
تعویض گلدان: از نیمه دوم فروردین، همراه با طبیعت زندگی جدیدی را شروع میکنند و این یعنی زمان نو کردن گلدان. یک گلدان سفالی، به بقیه گلدانها ترجیح دارد. از دیواره متخلخل این گلدانها، رطوبت اضافی بیرون میزند و هوای تازه وارد بافت خاک میشود.