باور مورد بحث طبیعتا در زمینه‌ها و بخش‌های مختلف یک نظام سیاسی و اقتصادی متفاوت است ولی در بخش سیاست خارجی دیپلماسی کشورها، با توجه به فضای خارجی‌ای که در آن اندیشه و فرایند برنامه‌ریزی دنبال می‌شود، از اهمیتی بسیار بیشتر برخوردار است.
مجموعه مقالاتی که از این پس در این رابطه عرضه می‌شود در چارچوبی که در نمودار زیر خلاصه شده است، حاصل مطالعات مرتبط با مبحث سیاست خارجی در برنامه پیشرفت و عدالت در جهانی که عدم‌قطعیت‌ها و تحولات مستمر اکنون از مهم‌ترین ویژگی‌های آن محسوب می‌شود؛ تأمین حداکثری منافع و امنیت ملی ایران اسلامی را جست‌وجو می‌کند. به این ترتیب باید گفت «برنامه‌ای برای پیشرفت و عدالت» قصد دارد از این پس طبق مشی کارشناسانه خود این حوزه مهم یعنی سیاست خارجی را مورد کنکاش قرار دهد.
در روندی شناخته شده، مطالعات انجام‌گرفته برای برنامه‌ریزی بخش سیاست خارجی با بررسی سه‌‌سند پایه اصلی زیر کوشیده است ماموریت‌های اصلی سیاست خارجی و دیپلماسی کشور را بازشناسد:
الف - سند چشم‌انداز بیست‌ساله کشور
ب - سند برنامه چهارم توسعه کشور و سیاست‌های کلی آن
ج - قانون وظایف وزارت امور خارجه
مطالعه جامع عملکرد وضع موجود، ماموریت‌های سیاست خارجی در دو سطح توصیفی و تحلیلی و مطالعه فضای محیطی سیاست خارجی کشور و شناخت موقعیت کنونی آن، امکان باز شناسی فرصت‌ها و تهدیدات سیاست خارجی کشور را فراهم ساخته است. در جهانی سرشار از عدم‌قطعیت‌ها و تغییر الگوهای رفتاری پدیده‌ها و متغیرها، بهترین شیوه، مطالعه روندهای مسلط قابل پیش‌بینی‌تر و اولویت‌گذاری در انتخاب متغیرهای برتر در این ارتباط تقریبا عمده‌ترین راه در شناخت آینده و طراحی برنامه‌های راهبردی است. در فرایند جاری نیز مطالعه وضع موجود سطوح مطالعاتی مورد بحث براساس روندهای مسلط بین‌المللی، منطقه‌ای، اقتصادی و سیاسی، کلان و بازیگران مهم و هنجارهای موجود و در حال تغییر و نهایتا تحلیل آثار و پیامد تداوم و تغییر این روندها بر سیاست خارجی ایران به‌صورت فرصت‌ها و تهدیدات احتمالی تحلیل و ارائه شده است.
بررسی تطبیقی نقاط قوت‌بخش و فرصت‌های چهارگانه‌ای که روابط بین‌الملل، جهان اسلام، همسایگان و منطقه خاص چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در اختیار سیاست خارجی کشور و مدیریت عالیه آن می‌گذارد، مزیت‌هایی که برای طراحی برنامه‌های جدید سیاست خارجی می‌توان بر آنها برای دوره برنامه جدید اتکا کرد و با چالش‌هایی که تعریف می‌شود مقابله کرد، جمع‌بندی شده است. برعکس لیست ترکیبی نقاط ضعف موقعیت جاری سیاست خارجی و تهدیدهای محیط خارجی این سیاست، چالش‌های اصلی را در این بخش مطرح می‌سازد؛ چالش‌هایی که برای مدیریت، تغییر، حذف و... آنها متکی بر مزیت‌های موجود نیاز راهبردهای مؤثر و کارا تشخیص داده شده اند.
همزمان با ارزیابی وضع موجود سیاست خارجی در سطح ملی و ویژگی‌های محیط خارجی این سیاست، چشم‌انداز بلندمدت و بخش سیاست خارجی این چشم‌اندازها در مورد سه کشور ترکیه، ژاپن و چین مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف اصلی از مطالعات مزبور، شناخت تطبیقی دستاوردهای مطالعاتی و سیاستگذاری دیگران و بهره‌برداری از درس‌های آن در فرایند برنامه‌ریزی سیاست خارجی ایران است.
با شناخت قابل اتکای وضع موجود و چالش‌ها و پتانسیل‌های آن، افق اهداف کلانی که برنامه پیشرفت و عدالت در بخش سیاست خارجی باید دنبال کند روشن شده است. منطقا اهداف برنامه به‌خودی خود محقق نخواهند شد. تحقق این اهداف پس از دقت در تدوین آنها به عوامل مختلفی مرتبط و مشروط می‌شود، که مطالعه و ارائه راهبردهای اصلی ذیل هر هدف در اولویت کامل آن بوده است.
متکی بر مطالعات فوق‌الذکر، 14مقاله زیر در هفته‌های آینده به خوانندگان عزیز همشهری تقدیم می‌شود:
بازشناسی وضع موجود سیاست خارجی ایران، نقاط قوت و ضعف آن در فضای نوین بین‌المللی و رویکرد بازبینی ممکن این سیاست با توجه به تحولات در جریان
تحولات در جریان محیط روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرصت‌ها و تهدیدهای آن، در مسیر سیاستگذاری‌های فردای ایران اسلامی
موقعیت جهانی کنونی اقتصادی و بین‌المللی آمریکا، پارادایم‌های جدید و سناریوهای اصلی قابل بحث درخصوص روندهای آینده آن: لکوموتیو خاموش ولی بدون جایگزین تحرک بازارهای جهانی در شرایط کنونی
روند تحولات منطقه یورو و اتحادیه اروپایی و جایگاه روابط فراآتلانتیکی در مدیریت جهانی: بدهکاران زمینگیر شده و وام‌دهندگان مایوس در مسیری از قبل مشخص
جابه‌جایی‌های تقریبا قطعی قدرت (به‌ویژه در عرصه اقتصادی و بین‌المللی) و چشم‌اندازهای مختلف روندهای جاری: چشم‌اندازهای جهانی با جایگزین‌های رهبری بی‌هویت
زمان آزمون الگوهای مختلف نظام آزاد در جهان در حال تغییر و احتمالات حاکمیت الگوی برتر و یا ترکیبی برای فردا: انتخاب‌های کاملا متزلزل
گروه بریکس روابط بین‌الملل در حال شکل‌گیری و مبانی سیاست و دیپلماسی خارجی جمهوری اسلامی ایران در برخورد با آن
تحولات بازار انرژی در جهان، نفت و گاز و مبانی دیپلماسی آینده انرژی جمهوری اسلامی ایران
مبانی رقابت‌های اقتصادی آینده؛ رویارویی‌های ارزی در راه جهان و جایگاه رقابت‌پذیری رو به توسعه در نظام تجاری و مالی در حال شکل‌گیری در آینده: جنگ پرهزینه قبل از پایان جهان آزاد
تحولات سرنوشت‌ساز منطقه خاورمیانه و آفریقا: مبانی تجدید بنای کامل دیپلماسی کشور در یک استراتژی بزرگ جهانی
ماموریت‌های سیاست و دیپلماسی خارجی جمهوری اسلامی ایران در یک مطالعه تطبیقی با چشم‌اندازهای منتخب در جهان و امکان‌پذیری تحقق آن
تقویت مکانیسم‌های فشار اقتصادی به جمهوری اسلامی ایران، سناریوهای ممکن و جایگاه وزارت خارجه در مدیریت مطلوب آن
موقعیت کنونی نظم جهانی، نیروهای محرکه اصلی مؤثر بر تحولات روابط بین‌الملل و راهکارهای بهره‌برداری از آن در عرصه سیاست خارجی
موقعیت کنونی چشم‌انداز خارجی جمهوری اسلامی ایران در افق 1404و کشورهای منتخب، رقابت‌ها و چالش‌های موجود در منطقه و جهان اسلام برای ایران و راهکارهای مؤثر برای تحقق اهداف تعریف شده .
