براساس اصل44 قانون، سازمان خصوصی‌سازی موظف بود به شش‌دهک از کل جمعیت 75میلیون نفری ایران سهام‌عدالت واگذار کند که این شش‌دهک شامل 45میلیون نفر می‌شد. تا آذر‌ماه امسال همه فرم‌های مربوط به تخصیص سهام‌عدالت به همه این 45میلیون نفر ارسال و نهایتا سهام زیادی به‌عنوان سهام‌عدالت به شش‌دهک از جامعه اختصاص داده شد.
اما با وجود اختصاص سهام به مشمولان سهام‌عدالت، امکان فروش این سهام توسط مردم تاکنون وجود نداشت و حتی خریدوفروش سهام‌عدالت غیرقانونی اعلام شده بود چرا که مکانیسم تخصیص سهام در قالب شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به‌طور کامل شکل نگرفته بود. این در حالی است که در طول چند سال گذشته بسیاری از مشمولان سهام عدالت،سهامشان را در دفاتر اسناد رسمی به‌صورت وکالتی به قیمت‌های پایین به خریداران دیگری منتقل کرده‌اند. این در حالی است که با گذشت چند سال از زمان واگذاری سهام‌عدالت اکنون با شکل‌گیری شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی می‌توان امیدوار بود به‌زودی سهام‌عدالت قابلیت خریدوفروش به‌صورت قانونی پیدا کند. اما هنوز چند گام دیگر باقی است و ابتدا سهام این شرکت‌ها که شامل 30شرکت سرمایه‌گذاری استانی هستند باید در فرابورس ایران عرضه شود. در واقع به‌دلیل اختصاص سهام واگذار شده در سبد سهام‌عدالت به 30شرکت سرمایه‌گذاری استانی، ارتباط مستقیمی بین قابل‌معامله‌شدن برگه‌های سهام‌عدالت و ورود این شرکت‌ها به فرابورس وجود دارد. به گفته محمدرحیم احمدوند، مدیرعامل سازمان خصوصی‌سازی قیمت برگه‌های سهام‌عدالت از زمان واگذاری تاکنون چند برابر افزایش یافته و مشمولان سهام‌عدالت باید مراقب سهام خود باشند. او در عین حال تأکید کرد تا زمان ورود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به فرابورس قیمت واقعی سهام‌عدالت مشخص نمی‌شود و بهتر است مشمولان سهام‌عدالت تا آن زمان برای خرید و فروش برگه‌های خود صبر کنند. بر همین اساس به‌دلیل پرسش‌های فراوان مشمولان سهام‌عدالت درباره چگونگی خرید و فروش این سهام، روزنامه همشهری گفت‌وگویی با محمدرحیم احمدوند، رئیس هیأت عامل سازمان خصوصی‌سازی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
- یکی از بحث‌های مهم درباره سهام‌عدالت، بحث فروش آن است. بیشتر مردم می‌خواهند بدانند که چه زمانی می‌توانند سهام‌عدالتشان را بفروشند؟
برای اینکه سهام‌عدالت قابلیت معامله پیدا کند سه شرط باید رعایت شود: اول اینکه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باید وارد فرابورس شوند. برای این کار باید تبدیل به شرکت‌های سهامی عام شوند تا مقدمات ورودشان به بازار سرمایه یا فرابورس فراهم شود. دوم اینکه؛ اساسنامه هر 30شرکت سرمایه‌گذاری استانی باید مطابق اساسنامه نمونه سازمان بورس شود و به تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار برسد؛ چرا که این اساسنامه‌ها باید متناسب با قواعد و ضوابط بازار سرمایه تنظیم شود که خوشبختانه تاکنون اساسنامه حدود 20شرکت سرمایه‌گذاری استانی تنظیم شده و به تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار هم رسیده است و نکته یا شرط سوم در مورد قابل معامله‌شدن سهام‌عدالت، افزایش یافتن سرمایه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی است؛ چرا که سرمایه این شرکت‌ها بسیار کم درحدود یک‌میلیون تومان است. این موضوع هم‌اکنون در کمیسیون شورای‌عالی اصل44 مجلس در حال بررسی است. در واقع بحث افزایش یافتن سرمایه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در کمیسیون اصل 44مراحل پایانی‌اش را طی می‌کند.
به این ترتیب اگر این سه مرحله طی شود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی می‌توانند وارد بازار سرمایه شوند و پس از آن امکان دادوستد سهام‌عدالت هم فراهم می‌شود.
- گفته می‌شود که مشمولان سهام‌عدالت زمانی می‌توانند سهام خود را بفروشند که اقساط کل آن را پرداخت کرده باشند؟
درست است. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما به‌عنوان سازمان خصوصی‌سازی پس از ورود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به فرابورس سهام هر فرد را متناسب با میزان اقساطی که به خزانه دولت واریز شده است آزاد می‌کنیم و آن شخص می‌تواند تا آن میزان از سهامش را بفروشد.
براساس قانون، کل اقساط مربوط به سهام‌عدالت باید طی مدت 10سال به خزانه دولت واریز شود؛ بنابراین ما هم میزان سهام‌عدالت هر فرد را متناسب با اقساط واریز شده به خزانه آزاد می‌کنیم و با این کار آن بخش از سهامی که اصطلاحا آزاد شده، قابلیت خرید و فروش پیدا می‌کند؛ مثلا ما به هر نفر یک میلیون تومان سهام‌عدالت پرداخت کرده‌ایم. بنابراین اگر در طول این مدت 500هزار تومان از اقساط کل این سهام تسویه و به خزانه واریز شده باشد ما 50درصد یعنی 500هزار تومان از این مبلغ را آزاد می‌کنیم و فرد می‌تواند آن میزان از سهامش را بفروشد. مابقی سهام فرد نیز پس از پرداخت تمامی اقساطش آزاد می‌شود و هر نفر می‌تواند سهام عدالتش را به همین میزان به فروش برساند.
- گویا به برخی از دهک‌های جامعه تخفیف‌هایی داده شده است؟
بله، براساس قانون دودهک پایین جامعه مشمول 50درصد تخفیف می‌شوند؛ بنابراین از این دودهک سهم بیشتری آزاد می‌شود؛ یعنی اگر 50درصد از اقساطشان پرداخت شده باشد، 50درصد نیز تخفیف درنظر گرفته خواهد شد و در نهایت کل میزان سهام این دودهک آزاد می‌شود و قابلیت خرید و فروش پیدا می‌کند.
- در حال حاضر ارزش کل سبد سهام‌عدالت چقدر است؟
برای پاسخ دادن به این سؤال لازم است کل سبد سهام‌عدالت را به‌طور دقیق ارزیابی قیمت و کارشناسی کنیم که این کار باید توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام و قیمت‌ها به روز شود اما نکته‌ای که مسلم است اینکه ارزش کل سهام‌عدالت بسیار بیشتر از ارقامی که واگذار شده است چرا که قیمت سهام بسیاری از شرکت‌های موجود در سبد سهام‌عدالت افزایش یافته است.
- ارزش اولیه سبد سهام‌عدالت چقدر بوده است؟
قانون تکلیف کرده که به شش‌دهک از کل جمعیت 75میلیون نفری ایران سهام‌عدالت پرداخت شود که این شش‌دهک در جمع، 45میلیون نفر از کل جمعیت ایران را شامل می‌شود. با این محاسبه ما باید به هر نفر یک‌میلیون تومان سهام‌عدالت واگذار می‌کردیم که مجموع این میزان رقمی حدود 45هزار میلیارد تومان را شامل می‌شد.
ما در تاریخ 30آذر‌ماه امسال پرونده کل سهام‌عدالت را بستیم و تا این تاریخ به همه 45میلیون نفر مشمولان دریافت سهام‌عدالت فراخوان دادیم تا سهام عدالتشان را دریافت کنند. تا این تاریخ 40میلیون و 500هزار نفر اطلاعات مربوط به‌خودشان را به شرکت‌های سهام‌عدالت استانی تحویل داده‌اند و سازمان خصوصی‌سازی نیز بررسی‌هایش را انجام داده است. تعدادی پرونده نیز هنوز باقی مانده که از استان‌ها در حال ارسال به سازمان خصوصی‌سازی است. تلاش ما این است که اطلاعات مربوط به همه مشمولان را دریافت کنیم و کار پرداخت سهام‌عدالت را انجام دهیم. بنابراین رقم اولیه کل سبد سهام‌عدالت 45هزار میلیارد تومان است اما این میزان سهام در طول چند سال گذشته رشد کرده که باید ارزیابی دقیق آن توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام شود.
- منظورمان از این پرسش ارزش روز این سهام بود، چنان که قیمت برخی از سهام موجود در سبد سهام‌عدالت روشن است؛ چرا که در بورس معامله می‌شوند و تابلوی بورس مبنای قیمت‌گذاری است.
درست است اما در مورد سهامی که بورسی نیست کارشناسان دادگستری باید محاسبه و ارزیابی کنند.
- نکته‌ای که در مورد سهام‌عدالت وجود دارد نحوه تخصیص سهام به 30شرکت سرمایه‌گذاری استانی است؛ چرا که ممکن است یک سهام سودآور باشد و سهام دیگری چندان سودآور نباشد. چگونه می‌خواهید سهام موجود در سبد عدالت را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی اختصاص دهید که عدالت در مورد همه استان‌ها رعایت شود؟
سؤال خیلی خوبی است. برای این کار قرار شد که همه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در سبد سهام‌عدالت سهیم باشند. اساسا برای همین کار کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شکل گرفت تا مدیریت این کار را برعهده بگیرد. در واقع ما یک میزان سهام‌عدالت داریم که همه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در این سبد سهیم و شریک هستند و حقوق مالکانه سبد سهام‌عدالت هم توسط کانون سرمایه‌گذاری‌های استانی مدیریت می‌شود.
- بسیاری از مردم ارزش واقعی سهام عدالتشان را نمی‌دانند. در حال حاضر تعداد زیادی برگه سهام‌عدالت توسط مردم در دفاتر اسناد رسمی به قیمت‌های پایین به‌صورت وکالتی فروخته می‌شود. شما چه توصیه‌ای در این‌باره دارید؟
من از همه مشمولان سهام‌عدالت خواهش می‌کنم که مراقب برگه‌های سهام‌عدالت خود باشند چرا که این برگه‌ها ارزشمند هستند و ارزش واقعی آنها پس از ورود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به فرابورس مشخص می‌شود. ضمن اینکه ارزش سهام موجود در سبد سهام‌عدالت افزایش یافته و ارزش این برگه‌ها دیگر همان رقم قبلی نیست؛ بنابراین بهتر است همه مشمولان دقت کنند و این برگه‌ها را با قیمت‌های ارزان واگذار نکنند و تا زمان مشخص شدن ارزش واقعی برگه‌های سهام‌عدالت صبر کنند.
- فکر می‌کنید شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی چه زمانی وارد فرابورس می‌شوند تا امکان معاملات سهام‌عدالت فراهم شود؟
ما به‌شدت پیگیر این موضوع هستیم که مراحل ورود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به بازار سرمایه فراهم شود و امیدواریم که هرچه سریع‌تر این امکان فراهم و تکلیف سبد سهام‌عدالت مشخص شود.
