زلزله را پس از وقوع پیش‌بینی می‌کنیم!

دکتر قیطانچی در مورد عوامل دخیل در بروز حوادث طبیعی ازجمله زلزله در گفت‌وگو با روزنامه همشهری گفت: زمانی که سخن از پیش‌بینی به میان می‌آید برداشت‌های مختلفی از آن در ذهن ایجاد می‌شود. بنابراین باید واژه پیش‌بینی را معنی کرد و باید دانست که منظور از این کلمه پیش‌بینی چیست و آیا زمان و مکان و بزرگی زلزله را شامل می‌شود؟

در واقع باید در معنای پیش‌بینی ریزشد و دانست که هدف، اندازه‌گیری چه پارامترهایی است. اکثر پیش‌بینی‌ها از فیزیک علم زلزله استفاده نمی‌کنند بلکه آنچه آنها مورد استفاده قرار می‌دهند آمار، احتمال و قرائن دیگر است. در یک پدیده فیزیکی عوامل فیزیکی دست به‌دست هم می‌دهند تا اتفاقی در عرصه طبیعت رخ دهد.

به‌عنوان مثال برای بارش باران عواملی در جو باید ایجاد شود تا باران ببارد. سازمان هواشناسی نیز عواملی را که به بارش باران منتهی می‌شوند ارزیابی می‌کند و بعد پیش‌بینی خود را مبنی بر اینکه فردا در فلان نقطه برف یا باران خواهد بارید اعلام می‌کند، اغلب و زمانی که تمام عوامل فیزیکی یک حادثه را بررسی می‌کنند حتی درصورت داشتن یقین تقریبی به وقوع یک حادثه طبیعی هیچ‌گاه قاطعانه اعلام نمی‌کنند که حتما و با قطعیت این حادثه رخ خواهد داد.

این متخصص درباره پیش‌بینی‌های انجام شده درباره وقوع زلزله نیز گفت: وقوع زلزله هم از این قاعده مستثنا نیست، با این تفاوت که عوامل زلزله کاملا شناخته شده نیستند بنابراین نمی‌توان به‌طور دقیق آنها را مورد ارزیابی قرار داد. هر چقدر این پارامترها ناشناخته باشند و ما آنها را نادیده بگیریم، نتیجه‌ای که از پیش‌بینی‌ها به‌دست می‌آید نتیجه‌ای غیرواقعی خواهد بود. به همین‌خاطر است که احتمال وقوع یک زلزله در یک بازه زمانی خاص را درنظر می‌گیرند، زلزله‌ای در این مقطع زمانی به وقوع نمی‌پیوندد یا اینکه اعلام می‌کنند احتمال وقوع زلزله در شمال غرب فلان کشور یا منطقه وجود دارد اما بر عکس در جنوب شرق زلزله رخ می‌دهد.

او با تأکید بر اینکه اکنون زلزله را تا پیش از وقوع آن نمی‌توان پیش‌بینی کرد، گفت: دستگاه‌ها با استناد به پارامترهای فیزیکی متنوعی ارزیابی خود را از احتمال وقوع زلزله ارائه می‌دهند.در کشورهای پیشرفته پارامترهای مختلفی را ازجمله تغییر شکل پوسته زمین و میدان مغناطیسی و سایر پارامترها مدنظر قرار می‌دهند البته هنوز بشر به این نتیجه نرسیده است که بالا رفتن میزان این پارامترها تا چه حدی منجر به وقوع زلزله خواهد شد. به همین دلیل است که همیشه پس از وقوع زلزله به پیش‌نشانگرها اشاره می‌کنند و می‌گویند که می‌شد از وقوع زلزله جلوگیری کرد. در واقع اغلب پیش‌بینی‌ها پس از وقوع زلزله رخ می‌دهد، پس از آنکه زمین‌لرزه اتفاق افتاد منحنی‌های تغییرات مغناطیسی و نقطه اوج منحنی (پیک) را نشان می‌دهند و می‌گویند اگر به‌وجود آن پی برده بودیم می‌شد زلزله را پیش‌بینی کرد.

رئیس مؤسسه ژئوفیزیک‌دانشگاه تهران افزود: ادعاها درباره ساخت دستگاه‌های تشخیص‌دهنده زلزله زیاد است و در کشور ما هم هستند افرادی که ادعا می‌کنند دستگاه‌هایی ساخته‌ایم که می‌توانند زلزله را پیش‌بینی کنند اما در مورد ساخت دستگاه‌هایی که بتوانند امواج زلزله را تشخیص دهند یا بتوانند این حادثه مخرب طبیعی را پیش‌بینی کنند تا‌کنون گزارش و خبری به‌دست نیامده است. اینجا منظور از اخبار گزارش‌هایی است که نشان دهد محافل علمی ساخت فلان دستگاه پیش‌بینی‌کننده زلزله را مورد تأیید قرار داده‌اند.

اگر هم دستگاه پیش‌بینی‌کننده زلزله ساخته می‌شد، باید در کشورهای زلزله‌خیزی که از 100 سال پیش به‌دنبال ساخت چنین دستگاه‌هایی بودند نمود پیدا می‌کرد. در حال حاضر در مناطق زلزله خیز ژاپن و کالیفرنیای آمریکا زلزله رخ می‌دهد و هنوز قادر به پیش‌بینی این زلزله‌ها نیستند این نشانگر آن است که هنوز به آن حد از پیشرفت برای پیش‌بینی وقوع زلزله نرسیده‌اند. اگر به چنین پیشرفت مهمی دست یافته بودند اخبار آن در رسانه‌ها منعکس می‌شد.