قضاوت درباره چاوز

نگاهی به نوشته‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای و پیام‌هایی که بعد از مرگ چاوز در روزهای اخیر درباره او منتشر شده، نشان می‌دهد که قضاوت درباره این مرد بسیار دشوار است.خود چاوز زمانی گفته‌بود، درباره من شایعات و القاب زیاد است اما مردم می‌دانند من چه‌کسی هستم.

او در تمام سال‌های حکومتش روی همین واژه مردم سرمایه‌گذاری کرد و تا لحظه مرگ هم با همین شیوه موسوم به پوپولیسم رفتار و حکومت کرد. به همین دلیل هم بود که درحالی‌که در تمام نقاط جهان مردم علیه دولت‌ها تظاهرات می‌کردند و خواستار استعفای دولتمردان بی‌کفایت می‌شدند، در ونزوئلا ده‌ها هزار نفر در خیابان‌ها برای سلامت «فرمانده چاوز» دعا می‌کردند و اکنون بعد از مرگش، سه شبانه‌روز است که خیابان‌ها را ترک نمی‌کنند.

این نتیجه سرمایه‌گذاری‌ای است که چاوز در یک دهه گذشته روی مردم و به‌ویژه طبقه فقیر انجام داد. پرداخت مستمری ماهانه به طبقه کم‌درآمد، ایجاد فروشگاه‌های عرضه مستقیم و ارزان قیمت مواد غذایی، ارتباط مستقیم اینترنتی و تلویزیونی با مردم و رفتارهایی که توجه و تعجب مردم و رسانه‌ها را جلب می‌کرد و تا مدت‌ها او را در کانون توجه و اخبار قرار می‌داد، ازجمله اقداماتی بود که چاوز انجام داد تا قضاوت مثبت مردم کشورش را هر چند به‌صورت کوتاه و مقطعی به‌دست آورد.

ونزوئلایی‌ها از اینکه قیمت بنزین در کشورشان پایین‌تر از هر جای دیگری در دنیاست و از اینکه ماهانه 300دلار یارانه دریافت می‌کنند و محصولات کشاورزی را با قیمتی ارزان می‌خرند راضی بودند و چاوز را قهرمان می‌دانستند. در یک سال اخیر که به‌دلیل کاهش درآمد نفتی، وضعیت اقتصادی مردم بدتر شده، باز هم آنها چاوز را سرزنش نمی‌کردند و روی دیوار می‌نوشتند: مرگ بر دولت، زنده باد چاوز.اما برای قضاوت درباره یک رهبر یا دولتمرد، علاوه بر محبوبیت مردمی عوامل دیگری هم وجود دارد. مقایسه شرایط دو کشور ونزوئلا و برزیل که در یک منطقه واقع هستند می‌تواند در ارزیابی عملکرد چاوز در 14سال حکومتش، تصویر روشن‌تری بدهد.

لولا داسیلوا رئیس‌جمهور پیشین برزیل و چاوز در موقعیت‌های یکسانی بودند؛ تقریبا با هم دوران کاری‌شان را شروع کردند، هر دو در شروع کار با افزایش قیمت نفت و رشد چشمگیر منابع درآمدی روبه‌رو شدند و هر دو بعد از دو دوره ریاست‌جمهوری با بیماری سرطان روبه‌رو شدند. اکنون اما دو کشور ونزوئلا و برزیل در موقعیت‌های متفاوتی هستند.

برزیل یکی از 10اقتصاد اول دنیاست اما شاخص‌های اقتصادی ونزوئلا نزول کرده‌است. لولا از همان ابتدا صندوقی برای سرمایه‌گذاری درآمدهای مازاد نفتی ایجاد کرد و پول این صندوق را صرف سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و بهداشت کرد. استدلال او این بود که مردم باسواد و سالم می‌توانند برای خودشان شغل ایجاد کنند و بار کمتری به دوش دولت هستند. چاوز اما مازاد درآمد نفتی را به‌صورت پرداخت‌های ماهانه میان مردم تقسیم کرد. به‌دلیل سیاست‌های چاوز در بخش کشاورزی یعنی گرفتن این بخش از شرکت‌های خصوصی برای عرضه ارزان‌قیمت و مستقیم محصولات کشاورزی به مردم، اکنون ونزوئلا بیشتر از یک دهه قبل، به واردات کشاورزی نیازمند شده‌است.

از زمانی که چاوز قدرت را در ونزوئلا به‌دست گرفته بولیوار، واحد پول ونزوئلا 90درصد ارزش خود را از دست داده‌است؛ این در حالی است که در ادامه سیاست‌های تبلیغی چاوز، این واحد پول نامش به بولیوار قوی تغییر کرد. لولا بعد از دو دوره ریاست‌جمهوری، قدرت را واگذار کرد و کنار رفت و اکنون در دوران بازنشستگی مشغول مبارزه با سرطان است. چاوز اما در میانه رفت‌وآمدهایش به کوبا برای شیمی درمانی، برای دور سوم در انتخابات شرکت کرد ولی مرگ فرصت ادای سوگند را به او نداد. چاوز به هر حال مرد بزرگی بود. این بزرگ بودن لزوما به‌معنای قضاوت مثبت نیست. او بزرگ بود چون از یک خانواده معمولی روستایی خود را بالا کشید و وارد عرصه سیاست شد و به زبان مردمش سخن گفت. او ونزوئلا را تغییر داد و بر آمریکای لاتین هم تأثیر غیرقابل انکاری گذاشت. قضاوت درباره چاوز کار آسانی نیست.