همه می‌دانیم که سال‌نو کی فرامی‌رسد اما به روز‌های آخر که نزدیک می‌شویم آنقدر عجله داریم که تنها اولویت زندگی‌مان نوروز است و خودمان و همه‌‌چیز را فراموش می‌کنیم. حتی اگر هر برنامه‌ریزی کرده باشیم انگار می‌خواهیم همه کارها را زودتر از برنامه‌ریزی انجام دهیم و برای سال‌نو هرچه زودتر آماده و پاکیزه باشیم. خانه‌تکانی ازجمله سنگین‌ترین کارهایی است که در اغلب خانه‌ها این روز‌ها انجام می‌شود. خانه‌تکانی برای بعضی از ما دردسر کمتری دارد و برای بعضی‌ها کار به قهر می‌کشد. معمولا اعضای خانه در روز‌های خانه‌تکانی، از یکدیگر انتظار مشارکت و همراهی دارند. در برخی خانواده‌ها این انتظار پاسخ داده می‌شود و در برخی خانه‌ها هم یکی از افراد خانواده تصمیم می‌گیرد همه کارها را به‌تنهایی انجام دهد و خبر ندارد که ممکن است در معرض چه آسیب‌های جدی قرار گیرد.
اگر پیگیر خبر‌های روز باشید خواهید دید که معمولا در روز‌های آخر سال مراجعه به اورژانس‌ها در اثر آسیب‌های بدنی بیشتر از دیگر روز‌های سال است. یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی معتقد است که نداشتن برنامه‌ریزی و پیش‌بینی نکردن زمان استراحت در فواصل منظم هنگام انجام دادن کارهای سنگین، ممکن است آسیب‌های زیادی به سیستم عضلانی بدن وارد کند.
برای اغلب ما بسیار مهم است که حتما خانه را وجب‌به‌وجب نظافت کنیم، چون می‌خواهیم با خانه‌ای پاکیزه به استقبال سال‌نو برویم. کارهای مربوط به آخر سال ممکن است آنقدر زیاد باشد که مجبور شویم با عجله و بدون استراحت در انجام آنها غرق شویم بی‌آنکه از خطرات این کار آگاه باشیم. دکتر داریوش الیاس‌پور با عجله انجام‌دادن کارهای سنگین را که اغلب با استرس همراه می‌شود نادرست می‌داند چراکه به‌دلیل بالا بودن انقباضات بدن در این شرایط احتمال آسیب‌ها بیشتر می‌شود. وی توصیه می‌کند برای انجام کارها باید از حداقل انرژی بدنمان استفاده کنیم و توضیح می‌دهد: اینکه چگونه از حداقل انرژی استفاده کنیم در واقع بسیار شخصی است. ما باید از راه‌هایی برای این کار استفاده کنیم، مثلا وقتی کسی می‌خواهد جایی را تمیز کند و ناچار است خم شود بهتر است راهی پیدا کند که به کمرش فشار کمتری وارد شود، تکیه‌گاه داشتن برای دست می‌تواند تا حدودی به این امرکمک کند البته به مکان انجام کار هم بستگی دارد اما در هر صورت باید راهی پیدا کند که بتواند کمرش را صاف نگه دارد تا فشار کمتری بر ستون فقراتش وارد شود.
حرف‌هایی که در این روز‌ها از یکدیگر در یک مکالمه تلفنی ممکن است بشنویم، معمولا بی‌شباهت به هم نیست؛ یا از خرید عید حرف می‌زنیم یا از کارهایی که از صبح تا شب انجام داده‌ایم. این جمله را از زبان یکدیگر به کرات می‌شنویم؛ «از صبح تا حالا یکسره سرپا هستم». شاید به‌نظر ساده برسد اما پزشکان هشدار‌های زیادی در این خصوص دارند. دکتر الیاس‌پور تأکید می‌کند که اگر برای انجام دادن کاری ناچار هستید مدت زمان طولانی بایستید، استراحت در فواصل زمانی منظم را فراموش نکنید. وی می‌گوید: تمیزکردن دیوار‌ها از کارهای سنگینی است که شانه و گردن را هم درگیر می‌کند پس بهتر است خودتان در نظر داشته باشید که بدنتان بعد از چه مدتی به استراحت احتیاج دارد، اجازه ندهید خسته شوید. در فواصل منظم، تمیزکردن دیوار را رها کنید، نیم ساعت روی زمین دراز بکشید و چند حرکت کششی انجام دهید.
این متخصص طب فیزیکی، زمان یعنی برنامه‌ریزی در طول هفته یا‌ماه، تکنیک انجام‌دادن کارها و آمادگی بدنی به‌وسیله ورزش و نرمش را سه عامل لازم برای درست انجام‌دادن کارها عنوان می‌کند و توصیه می‌کند: کمک گرفتن از دوستان می‌تواند به شما کمک کند. با آنها قرار بگذارید و برنامه‌ریزی کنید که با برنامه‌ریزی منظم در خانه‌تکانی به هم کمک کنید، یک زمان نرمش و یا ورزش گروهی هم در فواصل منظم و گفت‌وگوی بین چند نفر کارها را سبک‌تر و بهتر به‌پیش می‌برد.
داریوش الیاس‌پور، درد‌های عضلانی در اثر کارهای زیاد، نشستن و ایستادن‌های طولانی، درد گردن، ستون فقرات و دیسک، تاندون‌های شانه و دست را که در اثر کارهای مکرر بروز می‌کنند را شایع‌ترین دردها در این روز‌ها می‌داند. به گفته وی سندروم تونل مچ دست که در اثر کارهای تکراری نمایان می‌شود و اغلب با به خواب رفتن و درد مچ دست همراه است از دیگر موارد مشاهده‌شده در این ایام است که عموما خانم‌ها را گرفتار می‌کند.
گوش سپردن به حرف‌های بدن
گاهی عدم‌مدیریت و اصرار بر انجام برخی کارها در زمانی کوتاه ممکن است سلامتی‌مان را با خطر مواجه کند. وقتی برای انجام دادن کارها در روز‌های آخر سال که احتمالا هم کم نیستند برنامه‌ریزی نداشته باشیم، متحمل فشار زیادی خواهیم شد؛ به‌خصوص در خانواده‌هایی که یکی از اعضای خانواده ممکن است ناچار باشد به‌تنهایی کارهای سنگینی انجام دهد. دکتر ضرابی نیز معتقد است که کارهای خانه در روز‌های خانه‌تکانی باید مرحله‌به‌مرحله و در مدت زمان مناسب و نه کوتاه انجام شود. وی معتقد است توانایی هر شخص متناسب با حرفه‌اش است که برای آن آماده شده است و به همین دلیل کسی که کارش نظافت است ممکن است کارهای سنگین را در مدتی کوتاه انجام دهد که در توان یک زن یا مرد کارمند نیست. این متخصص تأکید می‌کند هنگام بلند کردن وسایل سنگین از خم‌شدن اجتناب شود، بدن در حالت نشسته و چمباتمه قرار گیرد و حتما از کمربند محافظ استفاده شود.
برای کسانی که عجله دارند کارها زودتر تمام شود احتمالا عمل کردن به این توصیه‌ها سخت به‌نظر می‌رسد اما اگر سلامتی و بدنمان را دوست داشته باشیم، ترجیح می‌دهیم به این توصیه‌ها پایبند باشیم تا کارمان به بیمارستان و دکتر نرسد و وارد پروسه طولانی و پرهزینه درمان نشویم. واقعیت این است که بدن ما هنگام زیاده‌روی در انجام دادن برخی کارها توانش را از دست می‌دهد و خسته می‌شود و در معرض آسیب قرار می‌گیرد، ولی شاید بهتر است حواسمان را جمع کنیم تا کار به این مراحل نکشد.
این متخصص ارتوپد به داشتن آگاهی از علائم بدن اشاره می‌کند و می‌گوید: به علائم بدنتان توجه کنید و هر وقت خسته شدید، استراحت کنید و هنگام ایستادن‌های طولانی هر 10دقیقه یک‌بار به یکی از زانوهایتان استراحت دهید یا با قرار دادن چهارپایه زیر یکی از پاهایتان و عوض‌کردن پی‌درپی به آنها اجازه استراحت بدهید.
البته ممکن است این توصیه‌ها را رعایت کنیم ولی باز هم با مشکلات و موانعی روبه‌رو شویم. مثلا با درد عضلانی و یا مفصلی پس از انجام کارها مواجه شویم. پیشنهاد دکتر ضرابی استراحت کافی و استفاده از کمپرس آب گرم به‌مدت یکی دو روز در ناحیه دردناک و قسمت‌هایی از بدن است که ممکن است دچار انقباض شده باشد و درصورت ادامه درد مراجعه به پزشک را توصیه می‌کند.
به گفته این متخصص، ایستادن‌های طولانی برای کارهایی مانند ظرف شستن، برای کسانی که زانو‌های سالمی دارند به شرط استراحت در زمان احساس خستگی، آنچنان دردسرساز نیست اما کسانی که آرتروز دارند حتما از صندلی استفاده کنند. به افرادی هم که آرتروز انگشت دارند توصیه می‌شود که فقط از ماشین ظرفشویی استفاده کنند.
شویندهها و مشکلات تنفسی
شویندهها و تمیز‌کننده‌ها پای ثابت و همیشگی خانه‌تکانی هستند. اگر در طول سال به‌طور معمول از این محصولات استفاده می‌کنیم در روز‌های آخر سال در برخی خانه‌ها مصرف این مواد سرسام‌آور می‌شود که البته برای دستگاه تنفسی ما خوشایند نیست. دکتر سعید تقی‌زاده استفاده بیش از حد از شویندهها را خطرناک و آنها را برای دستگاه تنفسی دارای عوارض عنوان می‌کند و می‌گوید: شویندهها بسته به نوع و مقدار مصرف می‌توانند عوارضی به‌جا بگذارند. هرچه محیط کوچک‌تر باشد، حجم و غلظت گازهای متصاعد شده در محل افزایش پیدا خواهد کرد و اثرات آن هم بیشتر خواهد بود. به همین دلیل لازم است پس از استفاده از شویندهها محیط را ترک کنید یا از ماسک‌هایی استفاده کنید تا میزان ورود گازهای خطرناک را تا حد امکان کاهش دهد. به گفته وی کسانی که دچار مشکلات تنفسی هستند بهتر است از تماس با شویندهها خودداری کنند. در بعضی از خانه‌ها استفاده از شویندهها بی‌رویه است و معمولا با وسواس و حساسیت زیادی انجام می‌شود و آنقدر به سلامت خودشان بی‌توجهند که ممکن است دیر متوجه مشکلات تنفسی شوند.
این پزشک عمومی بر استفاده از ماسک تأکید دارد و در توضیح جزئیات مشکلات تنفسی می‌گوید: به محض تماس افراد با این مواد، با تحریک سریعی که برای سیستم تنفسی آنها اتفاق می‌افتد، دیواره عضلانی مجاری تنفسی فوقانی دچارگرفتگی شدید می‌شود و ممکن است علائمی مانند تنگی‌تنفس، سرفه و کبودی رنگ بروز کند، هرچقدر این گرفتگی شدیدتر یا مدتش طولانی‌تر باشد، می‌تواند شخص را تا شوک‌های تنفسی هم پیش ببرد.
بسیاری از ما ممکن است دو یا چند شوینده را با هم ترکیب کنیم و یا ماده تمیز‌کننده را با آب گرم مخلوط کنیم تا رقیق‌تر شود اما این پزشک این کار را هم خطرناک می‌داند و معتقد است: این تفکر که لزوما مخلوط کردن چیزی با آب آن را کم‌خطرتر یا رقیق‌تر می‌کند درست نیست. گاهی این امکان وجود دارد که ریختن ناگهانی آب روی مواد شوینده گازهای شیمیایی را آزاد کند و تصاعد آنها به‌خصوص اگر در مسیر سیستم تنفسی فوقانی باشد بسیار خطرناک است.
اگر هنگام مصرف شویندهها دچار مشکلات تنفسی شویم در واقع یکی از علائم حیاتی بدن تحت‌تأثیر قرار گرفته است که نمی‌توانیم بی‌توجه از کنار آن بگذریم. به‌گفته دکتر سعید تقی‌زاده نخستین کاری که باید انجام شود خارج‌کردن فرد آسیب دیده از محل و قرار دادن او در فضای باز و هوای آزاد است. وی کبودی رنگ پوست را نشانه پایین‌آمدن اکسیژن عنوان می‌کند و توصیه می‌کند هنگام بروز چنین حالتی حتما با اورژانس تماس گرفته و از هرگونه کار غیرکارشناسی پرهیز شود.
مصرف شیر یکی از باور‌های رایج در میان مردم است که هنگام مسمومیت به‌عنوان راهکار پیشنهاد می‌شود. اما به توصیه این پزشک اگر اختلالات سطح هوشیاری یا تنفسی وجود داشته باشد باید از خوردن هر چیزی خودداری کرد. اما اگر فرد هوشیار است و از خودش، مکان و زمان آگاه است و فقط سوزش مسیر تنفسی فوقانی یا سوزش بینی دارد و می‌تواند از محیط خارج شود، باز هم نخستین کار تنفس در هوای آزاد است.
