از سوی دیگر طی چند هفته اخیر حتی تهدید‌هایی مبنی بر آزاد‌سازی کامل واردات درصورت عدم‌کاهش قیمت از سوی خودروسازان هم به‌گوش رسیده که با واکنش‌های تندی از سوی صنایع خودروسازی مواجه شده است. به‌رغم این فراز و فرودها آنچه مسلم است اینکه ورود شورای رقابت به فرایند قیمت‌گذاری سرنوشت دیگری را برای خودروهای داخلی رقم خواهد زد؛ چراکه تا پیش از این کمیته قیمت‌گذاری خودرو که در آن سازمان حمایت تصمیم‌گیرنده اصلی بود نتوانسته انتظارات عمومی برای تعیین قیمت‌های متناسب با رفع تضاد حمایت از تولید و مصرف را برآورده سازد و همواره مصرف‌کنندگان تاوان این سیاستگذاری‌های غلط را با خرید خودروهای بی‌کیفیت و گرانی داخلی پرداخت کرده‌اند. به جرأت می‌توان گفت سال91 جنجالی‌ترین سال بازار در تاریخ صنعت خودرو بوده و پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان بازار خودرو در سال گذشته اکنون این سؤال مطرح است که در سال‌جاری بازار خودرو به کدام سمت خواهد رفت. برای رسیدن به تحلیل درستی از وضعیت آینده بازار خودرو باید نگاهی گذرا به آنچه در سال گذشته روی داد بیندازیم.
بازار خودرو در سال91 آنچنان با نوسان قیمت و عرضه مواجه بود که شاید بتوان گفت وضعیت بازار در سال‌های76 تا 84 که قیمت خودرو در آن ثابت بود بیشتر به خاطره تبدیل شده و خیلی دور به‌نظر می‌رسد. با توجه به بازار جنجالی خودرو در سال گذشته شاید داشتن یک بازار با ثبات، در سال92 کمی دور از ذهن باشد. اما چه شد که بازار خودرو به‌گونه‌ای پیش رفت که پراید تنها طی مدت یک‌سال 12میلیون تومان افزایش قیمت را تجربه کرد (این افزایش قیمت دوبرابر قیمت پراید در سال80 ،یعنی شش‌میلیون تومان است).
واکاوی بازار سال گذشته
نخستین جرقه‌های افزایش قیمت خودرو ابتدا با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها زده شد و پس از تغییرات در قیمت خودرو توسط تولید‌کنندگان داخلی، صعود اصلی قیمت‌ها در سال1390 و افزایش نرخ ارز ابتدا در بازار خودروهای وارداتی صورت گرفت و کمی بعد نیز بر قیمت خودروهای داخلی تأثیر گذاشت. این اتفاق تا پایان سال90 ادامه داشت که به ناگاه خروج پژو و کاهش همکاری با کیاموتور بذر جهش بعدی در قیمت خودرو را افشاند و تغییر قیمت خودروهای پژو 206 و پراید بیشتر رخ داد. پس از این اتفاق مشکلات قطعه‌سازان برای تهیه مواداولیه و بحران مالی سال‌های قبل که در سال91 تشدید هم شده بود باعث شد ابتدا تولید خودرو در تیر91 کاهش 36 درصدی و در آبان‌ماه کاهش 45درصدی را نشان دهد.
در این میان تنها محصولات دو شرکت یعنی رنو و چری همچنان از ابتدای سال آهنگ رشد را می‌نواخت که از این دو شرکت نیز تولید و عرضه محصولات رنو از تابستان91 با مشکل مواجه شد به‌نحوی که تولید تندر90 کاهش معناداری یافت و قیمت این خودرو با افزایش چشمگیری مواجه شد به‌گونه‌ای که در فاصله کمتر از شش‌‌ماه قیمت این خودرو از 16 به 26میلیون تومان در مدل ای دو‌ال.پی رسید. این اتفاقات و افزایش قیمت خودرو ادامه یافت اما با کاهش قیمت ارز به حدود 2600تومان برای هر دلار دوباره تب خرید خودرو در بازار فروکش و قیمت خودرو نیز به ناگاه کاهش چندمیلیون تومانی را تجربه کرد.
این کاهش چندمیلیونی برای خودروهای وارداتی بسیار شدید‌تر بود به‌نحوی که مدل هیوندایی جنسیس کاهش حدود 40میلیون تومانی قیمت را تجربه کرد. در واقع کاهش قیمت و زیان برخی فعالان بازار، سبب شکل‌گیری رکود و سکون در بازار خودرو شد. البته این رکود تنها چند هفته طول کشید و با افزایش قیمت ارز دوباره قیمت خودرو هم به‌شدت بالا رفت تا جایی که قیمت پراید از 13میلیون تومان به 18میلیون تومان رسید و در این مقطع قیمت خودرو در حاشیه بازار و کارخانه تفاوت معنا داری داشت.
ورود خودروسازان به قیمت‌گذاری
از سوی دیگر خودروسازان با استناد به تفاوت معنادار قیمت‌ها در کارخانه و بازار و زیان چندماهه خود، خواستار کاهش این فاصله قیمتی، در دست گرفتن نبض بازار و آزاد‌سازی قیمت خودرو شدند؛ موضوعی که در ابتدا با مقاومت‌هایی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مواجه شد اما این مقاومت‌ها در برابر فشار خودروسازان تنها چند هفته دوام آورد و پس از آن قرار شد خودروسازان قیمت کارخانه را با توجه به حاشیه بازار معلوم کنند. اما قیمت‌گذاری‌های جدید موجب شکل‌گیری التهاب در بازار و افزایش قیمت‌ها شد. در ماه‌های پایانی سال91 نیز عملا پیش‌فروش‌های انجام شده تنها مسکن مقطعی برای بازار و با هدف جمع‌کردن سرمایه از سوی خودروسازان و دولت بود و با نزدیک‌شدن به دو‌ماه پایانی سال91 قیمت خودرو نیز به‌شدت افزایش یافت تا جایی که تندر90 فول، 37 میلیون تومان معامله شد. البته بعد از سال، قیمت این خودرو به حدود 30میلیون تومان رسید و اخیرا تا حدودی افزایش قیمت را تجربه کرده است؛ رفتاری که در مورد بقیه خودروهای داخلی موجود در بازار نیز مشاهده شد.
رکود بازار شب عید و سونامی ارزی
مناقشه قیمت‌گذاری و کاهش اقبال مشتریان به خرید خودرو موجب شد قیمت خودرو در فروردین92 نسبت به اسفند91 کاهش 10تا 20درصدی را شاهد باشد ولی طی روزهای اخیر دوباره قیمت‌ها به آرامی در حال افزایش است. گویی دوباره بازار در حال دورخیز برای افزایش قیمت است. اما هنوز هم این پرسش مطرح است که قیمت خودرو تا کجا افزایش خواهد یافت و چرا قیمت خودرو نسبت به درآمد بیشتر مردم کشور واقعی نیست؟! با نگاهی به نرخ ارز می‌توان گفت افزایش نسبی قیمت خودرو چندان هم غیرمنطقی نیست. به‌عنوان نمونه تندر90 ای2 در بازار جهانی حدود هشت‌هزار یورو قیمت دارد که با نرخ آزاد ارز قیمت این خودرو بیش از 32میلیون تومان خواهد بود حال آنکه قیمت این خودرو در بازار داخلی در فروردین92 حدود 30میلیون تومان، یعنی کمتر از بازار جهانی بوده است اما قیمت همین خودرو نسبت به فروردین سال91 حدود 100درصد افزایش را تجربه کرده در حالی که اقشار حقوق‌بگیر معمولی طی این مدت حدود 25درصد توسط دولت افزایش یافته است. حال این پرسش مطرح می‌شود که با توجه به این اتفاق چرا عرضه از تقاضا پیشی نمی‌گیرد. برخی کارشناسان بازار خودرو معتقدند در شرایطی که تولید برخی خودروهای پرتیراژ حتی نصف‌شده، تبدیل خودرو به کالای سرمایه‌ای شرایطی را فراهم کرده که مردم برای آنکه ارزش دارایی‌هایشان کاهش نیابد به سرعت ریال خود را که هر روز ارزش آن از دست می‌رود، تبدیل به کالاهایی مانند خودرو می‌کنند. این عامل خود سبب ایجاد تقاضای کاذب در بازار می‌شود.
چشم‌انداز مبهم بازار خودرو
با توجه به عوامل تازه مؤثر در قیمت تمام‌شده و تولید و عرضه خودرو و پیچیده‌بودن آینده وضعیت اقتصادی ایران و بازار ارز در سال92 به‌نظر می‌رسد پیش‌بینی بازار خودرو غیرممکن است که با این همه یک کارشناس صنعت خودرو معتقد است که با توجه به افزایش تیراژ تولید در سه ماه آخر سال91 که حدود 15درصد گزارش و پیش‌بینی شده است و تداوم این روند در بهار92 میزان تولید خودرو 10تا 20درصد افزایش خواهد یافت. با وجود این با توجه به مسائل مبتلا به صنعت و بازار خودرو، بسیار بعید به‌نظر می‌رسد تیراژ پایان سال92 شرکت‌های خودروسازی به اندازه سال90 برسد. این کاهش تولید طی دوسال سبب خواهد شد عرضه از تقاضا همچنان کمتر باشد و قیمت خودرو به رشد صعودی خود ادامه دهد. البته در سال92 بیم آن می‌رود که صنایع خودروسازی با مشکلات زیادی مواجه شده و امکان ترکیدن حباب بازار خودرو به‌دلیل رکود نیز وجود دارد. با وجود این آنچه بیشتر قابل پیش‌بینی است افزایش قیمت خودرو البته با شیب کمتر نسبت به رشد قیمت خودرو در سال گذشته است. با توجه به این تحلیل‌ها و فرارسیدن فصل تابستان احتمال افزایش تقاضا و قیمت خودرو وجود دارد و به‌احتمال زیاد روزهای فروردین و اوایل اردیبهشت 92تنها آرامش قبل از توفان در بازار خودرو است؛ چرا که بازار خودرو خود را دوباره آماده جهش کرده است.
