کودکان کارنه دغدغه در آغوش گرفتن عروسک‌های مو طلایی را دارند و نه جیغ و داد در کوچه پس کوچه‌های شهر را می‌توانند ضمیمه خاطرات دوران خردسالی‌شان کنند؛ اینکه صبح به بدترین شکل ممکن با فریاد کارفرماهایشان از خواب بیدار شوند و هیچ شبی را با لالایی‌های دلنواز مادرانشان سر بر بالین نگذارند، سریال تکراری شب و روزشان است.
۱۱ اردیبهشت ماه «روز جهانی کار و کارگر» است، اما این روز نمایانگر حکایتی تلخ است، حکایت کار کودکان؛ شغلی که نه تنها برای این گروه ستودنی نیست، بلکه پدیده اجتماعی بغرنجی است که همواره با آه و اکراه همراه بوده است.
بر اساس آمار سازمان جهانی کار (ILO) سالانه ۲۵۰ میلیون کودک پنج تا چهارده ساله در جهان از کودکی محروم می‌شوند. طبق این آمار ۱۲۰ میلیون نفر از آنها وارد بازار کار شده و مشغول به کار تمام وقت هستند. ۶۱ درصد این کودکان در آسیا، ۳۲ درصد در آفریقا و هفت درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند.
افزایش درصد کودکان کار در سالهای اخیر
فرشید یزدانی فعال حقوق کودک، با استناد به اطلاعات مرکز آمار ایران می‌گوید: در سال۹۱ بیش از دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در سن کودکی قرار داشتند که به مدرسه نمی‌رفتند.
وی با اشاره به آمار منتشره مرکز آمار در سال ۸۵ و ۹۰ با ایجاد نسبتی میان اطلاعات داده شده، مدعی می‌شود که در سال ۹۱ بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار کودک کار در کشور وجود داشت.
به گفته یزدانی، بنابر اطلاعات مرکز آمار ایران در سال ۸۵، سه میلیون و ۵۰۰ هزار کودک خارج از چرخه تحصیل بودند که از این تعداد بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر کودکان کار بودند.
این فعال حقوق کودکان در عین حال کاهش کودکان کار و خارج از چرخه تحصیل را صرفا ناشی از برنامه‌ریزی‌های آموزش و پرورش نمی‌داند و اظهار می‌کند: کاهش این آمار به این علت است که از سال ۸۵ تا ۹۱ تعداد کلی کودکان کاهش یافته اما درصد کودکان کار افزایش یافته است.
وی در ادامه همچنین در مورد خطرات و بیماری‌هایی که این کودکان را تهدید می‌کند، می‌گوید: سوء استفاده‌های جنسی، مشکلات روانی، اعتیاد و ایدز از جمله خطراتی است که کودکان کار را تهدید می‌کند.
یزدانی می‌افزاید: براساس تحقیقات انجام شده وزارت بهداشت در سال ۹۰ با نمونه آماری ۱۰۰۰ نفری کودکان کار مشخص شد که ۴٫۵ درصد این کودکان مبتلا به HIV مثبت هستند.
تعیین مجازات حبس برای بهره‌کشی از کودکان در لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان
مونیکا نادی وکیل انجمن حمایت از حقوق کودکان با بیان اینکه قانون کار به طور کلی کار برای کودکان زیر ۱۵ سال را ممنوع اعلام کرده است، می‌گوید: قانون، به کار گماردن این کودکان را مستلزم مجازات دانسته است که البته این مجازات محدود و نامناسب است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین در قانون اساسی برای کار کودکان ۱۵ تا ۱۸ سال شرایط خاص مقرر شده است که انجام آزمایش پزشکی در بدو استخدام و منع کار زیان‌آور و اضافی از آن جمله است.
این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه به لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان اشاره و اظهارکرد: در این لایحه دو موضوع مثبت و متفاوت وجود دارد، ابتدا اینکه بهره‌کشی به طوررسمی تعریف شده است، در حالی که تا به حال در قانون اساسی ما به طور رسمی تعریف نشده بود.
وی می‌افزاید: در تعریف بهره‌کشی در این لایحه آمده است که نه تنها عدم رعایت شرایط قانون کار بهره‌کشی تلقی شده است، بلکه هرگونه به کارگماردن و وادار کردن کودک که برای سلامت جسمی، روانی، اخلاقی واجتماعی وی مضر و آسیب‌زننده باشد و یا موجب محرومیت کودک از تحصیل شود نیز بهره‌کشی محسوب می‌شود.
نادی، به موضوع متفاوت دیگری که در این لایحه عنوان شده است اشاره می‌کند و می‌گوید: در لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان برای بهره‌کشی از کودک مجازات دو تا پنج سال حبس تعیین شده است.
به گفته وی، لایحه حمایت ازحقوق کودکان و نوجوانان از مهرماه سال گذشته به مجلس رفته است و ایراداتی را نیز مرکز پژوهش‌های مجلس به آن وارد کرده است، اما متاسفانه سرنوشت این لایحه اصلا مشخص نیست و روند بررسی آن بسیار کند است.
"زباله‌گردی" بدترین شغل برای کودکان
علی‌اکبر اسمعیل‌پور دیگر عضو هیئت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان شغل زباله‌گردی را بدترین نوع اشتغال کودکان می‌داند که به شدت جسم و روان کودکان را مورد تهدید قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک که توسط کشورمان پذیرفته شده است و مقاوله نامه ۱۸۲ سازمان جهانی کار و نیز قانون کار جمهوری اسلامی ایران که هر سه بر ممنوعیت اشتغال کودکان زیر۱۵ سال تاکید دارند ادامه می‌دهد: این قوانین در تناقض کامل با قانونی است که در مجلس ششم مصوب شده است.
به گفته وی، در مجلس ششم مصوب شد، بازرسی از کارگاه‌های زیر ۱۰ نفر ممنوع است که این موضوع سبب می‌شود این کارگاه‌ها مشمول قانون کار نشوند و این در حالیست که اغلب کارگاه‌هایی که کودکان در آن اشتغال دارند کارگاه‌هایی زیر ۱۰ نفر هستند.
منتشر نشدن آمار کار زیرزمینی کودکان
اسمعیل‌پورهمچنین به آمار اعلام شده در مورد اشتغال کودکان اشاره و بیان می‌کند: متاسفانه آمار اعلام شده مربوط به اشتغال آشکار کودکان است و هیچ آماری در خصوص اشتغال پنهان کودکانی که در خیابان‌ها مشغول به کار نیستند، منتشر نمی‌شود.
وی سازمان بهزیستی کشور و شهرداری‌ها را متولیان اصلی رسیدگی به این موضوع می‌داند و عنوان می‌کند: این سازمان‌ها و به ویژه بهزیستی دائما اعلام می‌کنند که ۹۰ درصد کودکان کار اتباع بیگانه‌اند، در حالی که ملیت را در این موضوع به هیچ‌وجه نباید دخالت داد.
دستگاه‌های مسوول تا زمانی که به دنبال دستگیری کودکان کار باشند، با گریز آنها مواجه خواهند بود
در ادامه مینو اعرابی روانشناس و عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان نگاه قهری دستگاه‌های مسوول به کودکان کار و خیابان را موضوعی بسیار منفی می‌داند و می‌گوید: دستگاه‌های مسوول تا زمانی که به دنبال دستگیری این کودکان باشند، با گریز آنها مواجه خواهند بود.
شاید همواره اشتغال پدیده‌ای مثبت تلقی شود، اما درآمیختگی کودکان با این واژه به ویژه زمانی که با اشتغال‌های یدی و زیان بار آن هم برای سنین پایین مواجهیم، اعتبار این پدیده مثبت زیر سوال می‌رود.
رقم خوردن سرنوشتی نامعلوم برای کودکان و مرور خاطراتی تلخ در دوران کودکی انسان را به این فکر وا می‌دارد که آیا سهم این کودکان از زندگی به همین رخدادهای تاسف بار ختم می‌شود یا خیر؟
منبع: ایسنا
