به گزارش خبرگزاری مهر، از آنجا که بررسی ضوابط استنباط احکام از آیات قرآن از دیدگاه ائمه هدی(ع) امری ضروری و حائز اهمیت فراوان برای دانشمندان علوم قرآنی و فقهی و اصولی و تفسیری است و به این مسئله کمتر توجه شده است و یا به شکل پراکنده در رساله‌ها و کتابها اشاره شده است؛ نویسنده در کتاب حاضر در حد قابل توجهی توانسته است پاسخگوی پرسش‌ها در این زمینه بوده و رهگشای بسیاری از ابهامات و ناشناخته‌ها و کشف روش و مبنای ائمه معصومین(ع) در تعامل با قرآن و نحوه بهره‌مندی و استنباط احکام از آن قرار گیرد.
بر همین اساس سؤال‌های اصلی پژوهش حاضر عبارتند از: ائمه(ع) با توجه به چه ضوابط و پیشنیازهایی به سراغ استنباط از قرآن به ویژه آیات احکامی می‌رفتند؟ ائمه(ع) در استنباط از آیات الاحکام بر ظواهر قرآن تکیه داشته‌اند یا به بطون نیز نظر دارند؟ و در صورت تکیه بر ظواهر، میتوان برای اثبات حجیت ظواهر قرآن به این سیره تمسک نمود؟ محدوده حجیت ظواهر با توجه به سیره معصومین(ع) تا چه اندازه است؟ روایات وارده در زمینه آیات الاحکام از نظر بیان معنای ثابت یا ارائه طریق استنباط بیان‌گر چه چیزی می‌باشند؟
همچنین فرضیه‌های پژوهش حاضر عبارتند از: بررسی نکات روشی ائمه(ع) در استنباط از قرآن نشان می‌دهد که ظواهر قرآن برای همه افراد اهل فن، حجت است؛ نگرش فقهی به قرآن، بایستی از محدوده آیات معروف به (آیات الاحکام) گذر کند و قلمروی گسترده‌تری را دربرگیرد. امامان شیعه، از آیات مختلف با مضامین اعتقادی، اخلاقی، تاریخی و... بهره‌برداری‌های فقهی کرده‌اند و در بایدها و نبایدها عملی از آن مدد جسته‌اند؛ حجیت ظواهر قرآن از جهت ظهور و خفا دارای درجات متعددی می‌باشد که با توجه به اشخاص و میزان آشنایی آنها با زبان قرآن متفاوت می‌شود؛ روایات در مقام تطبیق و هماهنگ ساختن هستند نه در مقام تشریع احکام ثابت و جاودان و راه این هماهنگ ساختن در هر زمان باز است و عرف و فقیهان هر عصری این وظیفه را برعهده دارند.
روش گردآوری اطلاعات در این کتاب، اسنادی کتابخانه‌ای است. در این روش با فیش‌برداری دستی و الکترونیکی و با استفاده از منابع مکتوب و الکترونیکی متقن و مستدل، به روش تحقیق کیفی (توصیفی، تحلیلی) به تحلیل داده‌ها پرداخته شده است.
کتاب از دو بخش و در قالب پنج فصل به شرح زیر انتشار یافته است: بخش اول با عنوان «کلیات» سه فصل ابتدایی کتاب را در برگرفته است. فصل اول با عنوان «آیات الاحکام، تعریف و کتاب‌های تألیف شده در آن» ضمن بیان تعریف آیات الاحکام به معرفی کتاب‌های تألیف شده در زمینه آیات الاحکام پرداخته است. در تعریف آیات الاحکام در مورد آیه در لغت، آیه در قرآن و اصطلاح، زمینه‌های کاربردی شناخت آیه در فقه، و محدوده آیه بحث شده و سپس در مورد تعریف حکم در لغت، حکم در اصطلاح، اقسام حکم و مراتب حکم بحث شده است. در فصل دوم با عوان «ائمه اطهار(ع) و نقش شارح بودن قرآن» پیرامون شأن مفسری ائمه معصومین(ع) در قرآن و شأن مفسری ائمه معصومین(ع) در سنت بحث و بررسی صورت گرفته است. در فصل سوم در مورد تفسیر ضوابط استنباط بحث و بررسی صورت گرفته است.
بخش دوم با عنوان «ضوابط استنباط از دیدگاه اهل بیت(ع)» فصول چهارم و پنجم کتاب حاضر را در برگرفته است. در فصل چهارم با عنوان «ضوابط ناظر به حیثیت صدور قرآن» در مورد قرآن، مصونیت وحی از خطا و تحریف، عصمت رسول گرامی اسلام(ص) و جاودانگی قرآن و ابدی بودن پیام آن بحث شده است. در فصل پنجم با عنوان «ضوابط ناظر به حیثیت دلالت قرآن» در مورد معنای نهایی قرآن، اصل حجیت ظواهر کتاب و اصل عدم جدایی قرآن از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بحث شده است.
به‌طور کلی یافته‌های پژوهش حاضر بیان می‌دارد که ضوابط استنباط احکام را در دو مقام میتوان دسته‌بندی کرد: 1. اصول و ضوابط صدوری که به اثبات منبع بودن قرآن و حجیت صدوری آن مربوط می‌شود؛ ضوابطی که در این دسته قرار می‌گیرند به طور غیرمستقیم در استنباط احکام از قرآن دخیل هستند، زیرا تا منبع اصلی استنباط احکام در اسلام از حیث حجیت برای عموم اثبات نشود، سخن از ضوابط ناظر به دلالت الفاظ آن بی‌معنی خواهد بود. از جمله این ضوابط میتوان به اثبات کلام الله بودن قرآن، مصونیت وحی از خطا و تحریف، عصمت پیامبر(ص) و جاودانگی قرآن و ابدی بودن پیام آن اشاره کرد.
2. اصول و ضوابط دلالی که به ضوابطی که در مسیر استنباط به‌طور مستقیم دخیل هستند، مربوط می‌شود. این ضوابط بعد از ضوابط دسته اول نقش اصلی خود را ایفا می‌کنند. از جمله این ضوابط نیز میتوان از وجود معنایی در ورای الفاظ قرآن که مراد خداوند بوده است و اصل حجیت ظواهر کتاب نام برد. همچنین ائمه معصومین(ع) با بهره‌گیری از ظواهر کتاب، علاوه بر اثبات حجیت ظواهر کتاب به معنای معارف و معانی ابتدایی که از آیه به‌دست می‌آید، به کشف و استفاده از بواطن قرآن در مسیر استنباط احکام روی آورده‌اند، لذا باطن قرآن در صورت کشف یقینی آن که دیگر به مقام ظهور رسیده است، می‌تواند کمک‌کار فقیه در استنباط احکام از قرآن باشد.
«ضوابط استنباط احکام از آیات قرآن کریم در آموزه‌های معصومین(ع)» تألیف علی کریمی خوشحال، به همت انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) در سال جاری به بهای 120000 ریال منتشر شد.
