با توجه به استمرار نیاز کشور به کاغذ، یکی از دلایل مهم در موضوع گرانی کاغذ نبود نظارت جدی بر بحث قیمت‌گذاری کاغذ توسط متولیان امور است. به باور کارشناسان مجموعه‌های نظارتی مانند وزارت ارشاد، سازمان حمایت از مصرف‌کننده و سازمان تعزیرات باید ابعاد نظارتی خودشان را تقویت کنند تا شاهد سوءاستفاده‌هایی که احساس می‌شود در انتقال از این دولت به دولت بعدی به‌وجود می‌آید، نباشیم. چنانچه محسن کفاشی عضو هیأت مدیره ناشران دانشگاهی، درباره وضعیت کنونی قیمت کاغذ هشدار داده و می‌گوید: متأسفانه در حال حاضر چون نظارت درستی بر موضوع کاغذ توسط متولیان امور صورت نمی‌گیرد، واردکنندگان و فروشندگان کاغذ گلاسه به ارقام نجومی دست پیدا کرده و واردکنندگان کاغذ گلاسه سودهای کلان خارج از حد انتظار کسب کرده‌اند؛ چرا که واردات بدون ضابطه از منطق معمول خود خارج شده که البته همه اینها معلول شرایط نابسامان اقتصادی است.
از سوی دیگر رئیس هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران نیز ضمن اشاره به عدم‌نظارت درباره قیمت کنونی کاغذ معتقد است به‌دلیل اهمال‌کاری دستگاه‌های نظارتی در حوزه نشر، قیمت‌های کاغذ در حال حاضر متعادل نیست و پیشبینی می‌کنیم ظرف 23ماه آینده شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم. اما همایون امیرزاده مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد، ضمن دفاع از عملکرد مجموعه ذی‌ربط خود در نظارت دقیق بر قیمت‌گذاری کاغذ تأکید می‌کند که ما کمترین قصور را در بحث نظارت بر قیمت کاغذ جایز نمی‌دانیم و حداقل انتظارمان از دست‌اندرکاران مرتبط با قیمت‌گذاری این کالا این است که بیش از پیش حس مسئولیت‌پذیری خود را نشان دهند.امیرزاده همچنین خطاب به مجموعه‌هایی که ارز مبادله‌ای برای واردات کاغذ دریافت کرده‌اند، می‌گوید: انتظار ما این است که دوستان مسئولانه، منصفانه و عادلانه نسبت به عرضه کاغذهای وارداتی خودشان اقدام کنند. به گفته مسئول کارگروه کاغذ وزارت ارشاد، با توجه به دریافت گزارش‌هایی مبنی بر نبود نظارت کافی بر بخش قیمت‌گذاری کاغذ، سعی می‌کنیم در نخستین فرصت جلسه کارگروه کاغذ را برگزار کنیم.
بازار بدون نظارت
از طرفی عضو هیأت مدیره ناشران دانشگاهی، با بیان اینکه کاغذ 50درصد به واردکننده‌اش در وضعیت کنونی سود می‌رساند، تأکید کرده در شرایط اقتصادی معمولا سود واردات حدود 5 یا 10درصد بسته می‌شود، چون این کالا بسیار کلان است سودش با خرده‌فروشی فرق می‌کند. به گفته وی قیمت هر کیلو کاغذ کمتر از یک دلار است، یعنی یک تن کاغذ را حدود 900دلار می‌خرند، ولی این قیمت پایه است، یعنی یک کیلو حدود 8دهم یا 8/5دهم دلار محاسبه می‌شود. اگر این میزان را در دلار مبادله‌ای ضرب کنیم(2400تومان) قیمت تومان به ازای یک‌کیلو به‌دست می‌آید. به‌عبارتی یک کیلو کاغذ حدودا 2000تومان می‌شود. عضو هیأت مدیره ناشران دانشگاهی ادامه داده که این 2000تومان هر بند کاغذ حدودا 24/5کیلو است، یعنی حدود 48تا 50هزار تومان قیمت خرید به‌دست می‌آید. به این میزان حدود 15درصد عوارض، حمل‌ونقل، بارانداز، کشتی، هزینه جابه‌جایی و... افزوده می‌شود، بنابراین 15درصد اگر به قیمت کلی اضافه کنیم حدود 7/5هزار تومان می‌شود، کاغذ 57/5 هزار تومان تمام می‌شود، که با اضافات کاغذ حدود 60تا 65هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود، اما همین کاغذ در بازار حدود 85تا 90هزار تومان به فروش می‌رسد. کفاشی ضمن اشاره به این سود، تأکید می‌کند: اگر سود را هم حساب کنید معادل 50درصد می‌شود و می‌توان عنوان کرد که این کالا، 50درصد به واردکننده‌اش در وضعیت کنونی سود می‌رساند اما الان می‌بینیم که واردکنندگان 50درصد سود می‌گیرند؛ از طرفی چون مصرف کلی پایین آمده مصرف کاغذ هم در کشور رو به کاهش است.
همچنین ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران، درباره عدم‌نظارت بر قیمت کنونی کاغذ در بازار می‌گوید: در حال حاضر قیمت بازار کاغذ متعادل نیست چرا که اساسا نظارتی در کار نیست، حتی برخی افراد هم که در صنعت کاغذ وارد نیستند از کشورهای چین، کره و هند واردات کاغذ انجام داده‌اند. واردات اینچنینی که هیچ نظارتی را هم به‌دنبال ندارد؛ وضعیت بازار را به‌هم‌ریخته و قیمت‌ها را نامتعادل کرده است. رئیس هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران ادامه می‌دهد که اخیرا یک شرکت لوازم خانگی که هیچ ارتباطی به کاغذ ندارد، برای وصول مطالباتش کاغذ وارد کرده است، بنابراین چون برای این گروه رسیدن به پول اهمیت دارد، قیمت‌ها واقعی نیست. به گفته رئیس هیأت مدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران، چون دستگاه‌های نظارتی در اینگونه موارد غایب هستند و وارداتی را که توسط افراد غیرکارشناس صورت می‌گیرد به هر دلیلی نادیده می‌گیرند، پیشبینی ما این است که قیمت‌ها در 23ماه آینده تغییراتی را ایجاد کند آن هم به سمت افزایش نه کاهش؛ به همین دلیل متأسفانه بازار کاغذ همچنان التهاب دارد.
وضعیت مصرف‌کنندگان کاغذ
مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد با بیان اینکه سازمان‌ها و نهادهای مرتبط برای حل مشکل کاغذ حرکت نکرده‌اند، تأکید می‌کند که حرکت‌های سینوسی از سال 1385و زمانی که عملاً یارانه واردات کاغذ از وزارت ارشاد سلب و به سایر نهادها و سازمان‌ها محول شده، تاکنون منشا بروز مشکلاتی در حوزه کاغذ بوده است. این مسئله که کالا اگر در بازار وجود داشته باشد، مصرف‌کننده می‌رود سراغش و با هر قیمتی آن را تهیه می‌کند، در حوزه کاغذ جواب نمی‌دهد و در واقع این اصل کلی، بدون مشخص‌کردن کف و سقف قیمت در حوزه کاغذ، بی‌نتیجه است چرا که مصرف‌کنندگان کاغذ بنیه اقتصادی آنچنان قوی‌ای ندارند که با هر قیمتی بتوانند این کالا که واقعاً هم مورد نیازشان است را تهیه کنند. مسئول کارگروه کاغذ وزارت ارشاد ادامه داده: نگاه صرفِ عرضه و تقاضا به کاغذ و در واقع خرید و فروش این کالای مهم حوزه فرهنگ به هر قیمتی، باید تغییر کند و سیاست‌های حمایتی از مصرف‌کنندگان خُرد و عمومی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. ما معتقدیم مجموعه‌هایی که از قوت و قدرت لازم در بحث واردات کاغذ برخوردار بوده‌اند، در قیاس با فشار مضاعفی که روی آن دسته از مصرف‌کنندگان کاغذ وجود دارد که امروز ما در کارگروه کاغذ متولی آنها هستیم، فشار کمتری را تحمل می‌کنند.
