این در حالی است که بعضی کارخانه‌های داخلی تولید کاغذ در وضعیت نیمه‌تعطیل به‌سرمی‌برند؛ هرچند مدام شنیده می‌شود در گذشته دومین کشور در جهان بودیم که کاغذ تولید می‌کردیم، ولی متأسفانه امروز به یکی از واردکنندگان بزرگ این کالا مبدل شده‌ایم و مشکلات فراوان داریم.
به‌رغم اینکه در کشور چند کارخانه نامی داریم، اما صراحتا باید پرسید که از میان پارس، مازندران، کارون، مراغه و حتی غرب کدام فعالند؟ به مانند همان ضرب‌المثل که «آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم» هستیم و با دارا بودن این کارخانه‌ها همچنان در پی گرانی کاغذ ما نیز می‌دویم.
به‌نظر می‌رسد با توجه به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم، موضوع کاغذ باید نه‌تنها در اولویت کاری آنها باشد، بلکه باید‌گام‌هایی در راستای تعادل و مناسب‌سازی این کالای استراتژیک برداشته شود. همچنین توجه به واردات صحیح، خرید درست، راه‌اندازی کارخانه‌ها برای تولید داخل، تجهیز کردن کارخانه‌های در حال تولید، توجه به نیروی انسانی و تأمین هزینه‌ها، استفاده حداکثری از آنچه در داخل وجود دارد، همکاری صنوف و اتحادیه‌ها همه و همه ازجمله درخواست‌های فعالان حوزه نشر از دولت تدبیر و امید است. واقعیت این است که کارشناسان حوزه نشر در موضوع گرانی کاغذ معتقدند با توجه به وارداتی بودن این کالا، نوسان قیمت نیز نسبت به افزایش یا کاهش دلار دیده می‌شود و برغم وعده‌های داده شده مبنی بر ثبات قیمت، این وعده‌ها هنوز عملی نشده‌اند. همچنین یکی از مواردی که کارشناسان فرهنگی به آن نقد دارند، عدم‌نظارت جدی بر قیمت‌گذاری کاغذ است. در واقع سازمان‌های مرتبط نظارت بر قیمت، باید ابعاد نظارتی خود را تقویت کنند تا سوءاستفاده‌ها کمتر شود. انتظار کارشناسان حوزه نشر این است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم در حوزه نشر کتاب، به موضوع گرانی کاغذ توجه جدی داشته باشد.
موضوعی که پیش از این معاونت فرهنگی دولت دهم برای آن کارگروهی به نام «کارگروه حل مشکل کاغذ» نیز شکل داد، اما نتوانست در پایین آوردن قیمت کاغذ قدمی جدی بردارد. با برداشتن یارانه کاغذ از سوی دولت نهم و بالا رفتن قیمت ارز، قیمت هر بند کاغذ در کشور چندین برابر شد و با بالا رفتن هزینههای تولید کتاب در کشور، قیمت تمام‌شده کتاب بسیار افزایش یافت. این وزارتخانه در این سالها بارها این مشکل را نتیجه نیاز به واردات و خودکفا نبودن ما در تولید کاغذ معرفی کرد و به مرحله تولید رسیدن کارخانه کاغذ پارس را راهی برای رفع این مشکل می‌‌دانست، اما با وجود افتتاح کارخانه کاغذ پارس، عملا این کارخانه تولید چندانی نداشت و گرانی کاغذ همچنان سد راه چاپ کتاب در کشور است.
در حال حاضر به گفته برخی از ناشران موضوع کاغذ به بحران مبدل شده و کل وضعیت صنف چاپ و نشر راکد و در خواب زمستانی توصیف می‌شود که باید راهی اندیشید و تدبیر کرد؛ هرچند همواره تغییر و تحولات وجود دارد، اما بحران کاغذ که از سال گذشته چهره نمایان کرد و بسیاری را خانه نشین، این روزها هم حال خوبی ندارد، قیمت کتاب گران شده و مشکلات تحریم و حمل‌ونقل رکود را به ارمغان آورده است.
آنطور که فارس نوشته کاغذ گلاسه این روزها مشکلاتی برای ورود دارد و کاغذ تحریر هم که جای خود، اما مشکل اصلی حمل کاغذهای وارداتی خریداری شده است، این گروه از کالای استراتژیک که از کره یا چین خریداری می‌شوند باید از طریق کشتی حمل شوند، اما ظاهرا کشتی‌های کره‌ای حاضر به حمل کاغذهای خریداری شده نبوده و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران این مهم را برعهده دارد که طبیعتا کار از طریق یک کانال با کندی همراه خواهد بود و مشکلاتی را در داخل فراهم می‌کند. از سوی دیگر با نزدیک شدن به‌ماه پایانی تابستان و آغاز چاپ کتاب‌های درسی و قیمت تازه کتب درسی و آموزشی نگاه‌ها به قیمت جلب شده است.
چنانچه سیدطاهر شبیری دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، درباره قیمت کاغذ گفته است: قیمت کاغذهای وارداتی کمی رو به بالا بوده و با یک شیب نرم رو به افزایش دیده می‌شود. شبیری ضمن بیان اینکه بازار همچنان دست واردکنندگانی است که از قبل اقدام به واردات می‌کردند و بدون نظارت ادامه مسیر می‌دهد، بیان کرد: بازار هنوز بدون نظارت است و می‌شود افرادی خارج از بازار آن را کنترل کنند تا قیمت‌ها متعادل شود. به گفته دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، تا بندی 70تومان را می‌توان انتظار داشت که هر بند کاغذ کاهش قیمت داشته باشد.
مصوبات حمایتی اجرایی نشدند
تخصیص وام از صندوق توسعه ملی، اعطای اعتبارات به تولیدکنندگان داخلی و هزاران وعده و وعید دیگر تنها در حد شعار مانده و مرد میدان می‌خواهد و هزار کار نشده که به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم اعلام خطر را فریاد می‌کند. با این حال دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا درباره اعطای وام به موضوع کاغذ و کارخانه‌های داخلی از سوی صندوق توسعه ملی می‌گوید: باید اجازه داد دولت جدید سر کار آمده و مستقر شود، نباید شرکت‌ها و واحدها را نسبت به صندوق توسعه ملی متوقع کنیم.
به گفته شبیری این مصوبات متعلق به آخرین روزهای دولت دهم بوده است و در 8سال گذشته بارها از این تصمیمات حمایتی گرفته شده ولی اجرایی نشده‌اند. وی در ادامه بیان کرد: ما در صنعت اولویت‌هایی داریم که راه‌اندازی و توسعه آنها به اقتصاد صنعتی کشور کمک می‌کند، اگر بخواهیم دریافت چنین تسهیلاتی را از دولت انتظار داشته باشیم پیشنهاد می‌دهیم اولویت‌بندی صورت گیرد؛ به‌عنوان مثال اگر بخواهیم در شرکتی که اصلا راه‌اندازی نشده و توجیه اقتصادی ندارد ولی توانایی دریافت را به لحاظ ارتباطی دارد، هزینه کنیم مسلما منابع مالی هرز خواهد رفت، باید کار کارشناسی صورت گیرد، نظرات تشکل‌های تخصصی ازجمله صنعت کاغذ دریافت شود تا متوجه شویم باید چگونه سرمایه‌گذاری صورت گیرد و در نهایت بهترین بهره‌گیری را داشته باشیم. دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا ضمن بیان اینکه چند شرکت موجود هستند که تاسیس شده اما راه‌اندازی نشده‌اند، افزود: البته امروز شاهد هستیم که راه‌اندازی بسیاری از شرکت‌ها به‌صرفه نیست؛ چراکه دستگاه‌ها مناسب نیستند، اما شرکت‌هایی هم هستند که با تزریق 10تا 20میلیارد تومان وارد گردش تولید کشور می‌شوند و طبیعی است که توان تولید را به لحاظ کمی و کیفی بالا می‌برند مثل کارخانه تبریز؛ این کارخانه ازجمله کارخانه‌هایی است که دولت نهم و دهم برای تاسیس آن مانور بسیار داشت اما حمایتی نشده است.
شبیری اضافه کرد: باید اجازه داد دولت جدید سر کار بیاید و مستقر شود، نباید شرکت‌ها و واحدها را نسبت به صندوق توسعه ملی متوقع کنیم، باید اولویت بندی انجام شده و مشارکت فکری صورت‌گیرد تا بدانیم در کجا و چگونه هزینه‌ها انجام شود، شاید اولویت‌های سرمایه‌گذاری در کشور در بخش‌های دیگری باشد که کاغذ درصد کمی از آن را تشکیل دهد اما ممکن است به این نتیجه برسیم که کاغذ ممکن است درصد بیشتری از صندوق توسعه ملی را برای خود کند و باید اجازه داد همه موارد روی ریل خود بیفتد.
