«خانم شما باید با ماشین لباسشویی کار کنید!»، «ببخشید خانم اشتباهی نشسته‌ای، شما الان باید پشت اجاق گاز باشید!» حکایت رانندگی زنان با همین جملات ساده آغاز می‌شود.
65 سال از زمانی که اولین زن ایرانی موفق به دریافت گواهینامه رانندگی شد می‌گذرد اما شواهد موجود نشان می‌دهد که در بسیاری مواقع زنان در سیطره فرهنگ رانندگی ما هنوز به طور کامل به رسمیت شناخته نشده‌اند و دقت و احتیاط و توجه بیشتر آنها به قوانین راهنمایی و رانندگی در آشفته بازار خیابان‌های شهر که تابع قانون «هر که زورش بیش، حقش بیشتر است» مورد تمسخر و ملامت واقع می‌شود.
سالها پیش، فرمان، کلاج، گاز، ترمز و دنده، واژه‌های بیگانه‌ای بودند که بسیاری از زنان ایرانی آنها را گاه و بی‌گاه از زبان مردان خانه می‌شنیدند و نشستن پشت فرمان اتومبیل، رویایی دست نیافتنی بود که تنها شایسته مردان تلقی می‌شد اما با گذر زمان و طی سالهای اخیر شاهد گرایش روزافزون زنان و دختران به دریافت گواهینامه هستیم که گواه آن افزایش تعداد رانندگان زن در سطح خیابان‌های شهرهای کوچک و بزرگ است.
اگرچه تعداد این دست رانندگان در مقابل خیل عظیم رانندگان مرد، چندان قابل توجه به نظر نمی‌رسد اما وقتی چند سال پیش به یاد می‌آوریم که تک و توک رانندگان زن چگونه با تهاجم بوق و نگاه‌ها، لبخندها و تکان سرهای رانندگان مرد که به علامت تمسخر یا تأسف، بیان احساس و افکار می‌کردند، امیدوار می‌شویم که زنان در این موضوع نیز راه را به پیش برده‌اند.
«زنان، رانندگی را دیرتر از مردان یاد می‌گیرند!» در طول مدت زمان آموزش رانندگی، اعم از آیین نامه و آموزش شهری، این جمله به عنوان یک اصل تلقی می‌گردد که بارها به زنان و دختران گوشزد می‌شود. با وجود آن که آمار زنان و دخترانی که مجبور به گذران ساعات اضافه آموزش می‌شوند بیش از مردان است اما اصل دیگری نیز وجود دارد که بسیاری از مربیان رانندگی به آن اذعان می‌دارند: «زنان دیرتر از مردان اصول رانندگی را فراموش می‌کنند.»
شقایق اکبری، یکی از مربیان منطقه شرق تهران، می‌گوید: معمولاً خانم‌ها کندتر از آقایان رانندگی را یاد می‌گیرند، علت این امر هم آن است که معمولاً خانم‌ها طی دوره آموزش دچار ترس و اضطراب می‌شوند و مشکل اصلی آنها یادگیری مهارت‌ها نیست و اگر خانواده‌ها از فرزندان دختر خود هم به اندازه پسران حمایت کنند و مثلاً اجازه تمرین دوچرخه‌سواری را از همان دوران کودکی به آنها داده و اصول ابتدایی رانندگی را نیز به آنها آموزش دهند، در نتیجه آن اضطراب اولیه که کاملاً طبیعی است از بین خواهد رفت.
«پریسا» یکی از هنرجویان رانندگی که در حال حاضر مشغول گذران دوره آموزش شهری است، می‌گوید: طی دوره آموزش، مشکل چندانی برای یادگیری ندارم اما در مواقعی که برخی رانندگان که کلی ادعایشان می‌شود با بوق زدن، دادزدن یا حرف‌های ناپسند برای من و مربی‌ام مزاحمت ایجاد می‌کنند، ناخواسته تا حدودی اعتماد به نفسم را از دست می‌دهم.
در جلسات اول این حرف‌ها من را خیلی ناراحت می‌کرد اما وقتی فکر کردم به این نتیجه رسیدم؛ در جامعه‌ای که گاه خانم‌ها حتی موقع پیاده‌روی در خیابان و یا در پارک‌ها امنیت خاطر ندارند و کوله‌باری از اضطراب را باید به دوش بکشند، کاملاً طبیعی است که وقتی پشت فرمان بنشینند، برایشان مزاحمت‌هایی ایجاد می‌شود.
رویا، جوان 25 سالهای که در 18 سالگی گواهینامه خود را دریافت کرده است، می‌گوید: من در خانواده‌ای بزرگ شده‌ام که تمام زنان اطرافم رانندگی بلد بودند. من از 12 سالگی پشت فرمان نشستم و حتی مادرم از نظر فنی، تجربیاتی را به من منتقل کرده بود.
به همین خاطر در نوبت اول آزمون قبول شدم. من معتقدم خانم‌ها هیچ مشکلی برای یادگیری مهارت رانندگی ندارند و باورهای غلط ما برپایه واقعیت استوار نیست و عموماً ریشه فرهنگی دارد. بسیاری از خانواده‌ها، ماشین را به راحتی در اختیار پسران قرار می‌دهند و حتی ممکن است خرابکاری‌های آنها را که ممکن است ناشی از بی‌تجربگی یا هیجان طلبی آنها باشد، به راحتی بپذیرند اما دختران و زنان در بیشتر کارها به خصوص رانندگی اجازه هیچ اشتباهی ندارند و در تصادف انگار همیشه آنها هستند که مقصرند.
قضاوت در شرایط ناعادلانه
اگر هنوز مردان معتقدند که زنان از آنها ضعیف‌تر رانندگی می‌کنند این نشان می‌دهد که هنوز تفکرات مرد سالارانه در جامعه ما ریشه‌دار است.
سرهنگ فرهاد حیدر، معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک راهنمایی و رانندگی ناجا صحبت‌های خود را این‌طور آغاز می‌کند و در ادامه می‌گوید: اگر این باور غالب، در جامعه ما باشد، اعتقاد ما به عنوان کارشناس کاملاً متفاوت با این ادعاست.
زنان رانندگی خاصی دارند که در آن احتیاط نمود بارزی دارد که آن هم برگرفته از روحیه آنهاست. زنان عموماً از تصادف منزجرند و به همین دلیل واقع‌بینانه‌تر عمل می‌کنند و به منظور پیشگیری از هر حادثه‌ای سعی می‌کنند در موقع رانندگی دقت بیشتری به خرج دهند.
وی در خصوص قضاوت موجود می‌گوید: باید بحث رانندگی زنان و مقایسه آن با مردان در یک فضای کاملاً عادلانه مورد قضاوت قرار گیرد. اگر تعداد زنان راننده با مردان راننده یکی باشد، آن وقت راحت‌تر می‌توان قضاوت کرد.
تعداد رانندگان زن بسیار کمتر از مردان است و شاید به همین دلیل عملکرد آنها بیشتر به چشم می‌آید، اما تجربه ثابت کرده در جایی که زنان این مهارت را بیشتر تمرین کرده‌اند، بسیار بهتر از مردان رانندگی کرده‌اند چون علاوه بر داشتن مهارت از ویژگی یک راننده خوب یعنی احتیاط بهره‌مندند و به قوانین بیشتر توجه می‌کنند.
رانندگی با کفش‌های پاشنه بلند، ممنوع!
برخی مسائل در نگاه اول بسیار کوچک به نظر می‌رسند اما به هنگام عمل بسیار تأثیر گذارند. به عنوان مثال همین کفش‌های پاشنه بلند و بعضاً غیراستانداردی که هر روز با آنها در سطح شهر رفت و آمد می‌کنیم. اما بحث رفت و آمد با این کفش‌ها بسیار متفاوت از رانندگی با آنهاست چون به هنگام پیاده‌روی آسیب این کفش‌ها بیشتر متوجه خود ماست اما در رانندگی ما ضامن جان خود، سرنشینان اتومبیل ، رانندگان و مسافران اتومبیل‌های دیگر و عابران پیاده هستیم.
سرهنگ حیدر با تاکید بر اینکه رانندگی مثل هر عملکرد دیگر نیازمند پوشش مناسب است، می‌گوید: استفاده از کفش‌های نامناسب که خاص جشن‌ها و میهمانی‌هاست از سوی خانم‌های راننده به طور غیرمستقیم برعملکرد آنها تأثیر می‌گذارد.
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه هنوز در فرهنگ ایرانی نگاه کردن مستقیم به دیگران وجود دارد به همین دلیل است که بسیاری از ما حتی به هنگام رانندگی عادت کرده‌ایم به داخل اتومبیل‌های دیگر نگاه کنیم و پوشش نامناسب برخی زنان راننده در این میان موجب توجه رانندگان و سرنشینان اتومبیل‌های دیگر می‌شود و در برخی موارد علاوه بر اینکه منجر به ایجاد مزاحمت برای آنها می‌گردد، حواس‌پرتی رانندگان دیگر را نیز موجب می‌شود که مستقیماً در جریان رانندگی دیگران تأثیرگذار است و ممکن است منجر به حادثه شود.
به همین دلیل است که نیروی انتظامی به همه شهروندان توصیه می‌کند که سعی کنند با هر مقوله‌ای متناسب با آن برخورد کنند. اگر قرار است که ما رانندگی کنیم، چه مرد و چه زن سعی کنیم با آمادگی کامل چه به لحاظ پوشش ظاهری و چه از نظر اخلاق رانندگی اقدام به این کار کنیم.
تفاوت‌های هورمونی در ایمنی رانندگی
تحقیقات نشان داده است که هورمون زنانه «استروژن» سبب انعطاف‌پذیری بیشتر برخی توانمندی‌های ذهنی زنان و ایمنی بیشتر شیوه رانندگی آنها در مقایسه با مردان می‌شود.
آزمایش‌های محققان دانشگاه «براد فورد» در انگلیس نشان می‌دهد که هورمون استروژن سبب تقویت بخش جلویی مغز می‌شود که وظایفی نظیر تمرکز و یادگیری قوانین را همین بخش از مغز انسان به عهده دارد.
در مطالعه انجام گرفته، دانشمندان از 43 زن و مرد 18 تا 35 ساله خواستند تا آزمایش‌های مرتبط با مهارت‌هایی نظیر: حافظه شناسایی فواصل، یادگیری قوانین، تمرکز حواس، برنامه‌ریزی و کنترل وسایل موتوری را انجام دهند.
نتایج این آزمایش‌ها نشان می‌دهد که زنان برای تمرکز حواس از روی یک محرک به محرک دیگر، دارای توانایی‌های بیشتری می‌باشند که این امر آنها را در برخی اعمال روزمره نظیر رانندگی و خواندن از مردان تواناتر می‌کند.
به گفته محققان، نتایج این مطالعه دلیل تمرکز بهتر دانش‌آموزان دختر در مدارس و همچنین رانندگی ایمن‌تر زنان را آشکار می‌سازد.
با این وجود برخی محققان عقیده دارند که خطرپذیری و هیجان‌طلبی از دلایل مهم بالا بودن آمار تصادفات رانندگی در مردان محسوب می‌شود و دلیل پایین‌تر بودن آمار تصادف زنان، محتاط‌تر بودن آنهاست.
تصادف‌های زنان معمولاً در میادین و تقاطع‌ها رخ می‌دهد در حالی که سرعت بالا معمولاً دلیل اصلی تصادف رانندگی در مردان است.
محققان عقیده دارند که رانندگی شامل مهارت‌های مختلفی است که برخی در مردان و برخی دیگر در زنان بیشتر به چشم می‌خورد.
