عباسعلی کدخدایی، عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان در یک گفت‌وگوی تفصیلی با فارس و مهر به سؤالاتی درباره نحوه بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری و احراز نشدن صلاحیت برخی افراد و همچنین تدابیر شورای متبوعش برای برگزاری انتخاباتی سالم و پر شور پاسخ داد.
او گفت: آنچه رویه ما در شوراست، این است که پرونده خاصی از افراد به شکلی که در بحث مجلس داریم مطرح نمی‌شود، بلکه درباره افراد شاخصی که قاعدتا باید از بین رجال مذهبی ـ سیاسی باشند، بحث و گفت‌وگو می‌شود. اعضای شورا هر کدام شناختی نسبت به این افراد دارند و شرایط اصل 115 را در رابطه با آن فرد بررسی می کنند و نهایت هم رأی‌گیری می‌شود که البته این رأی‌گیری به مفهوم تأیید یا احراز شرایط، در واقع باید رأی به تأیید یا اعلام نظر مثبت باشد. بر اساس ملاک قانونی، ما در بحث انتخابات ریاست جمهوری نیاز داریم که 7 رأی یا بیشتر نسبت به یک فرد داده شود که نشانگر آن است که شورای نگهبان این فرد را واجد شرایط دانسته است. حالا اگر یک نفر 6 یا 5 رأی داشت طبعا ما نمی‌توانیم او را واجد شرایط بشناسیم.
ممکن است از نگاه یک شهروند که در بیرون است این وضعیت مقداری قابل تأمل به نظر برسد، ولی ملاک ما رای‌گیری است؛ بنابراین ممکن است افراد معروفی در انقلاب و یا در سطح جامعه سوابقی داشته باشند، اما چون رأی لازم را ندارند، واجد شرایط شناخته نمی‌شوند و طبعا اسم آنها به وزارت کشور اعلام نمی‌شود. پس ملاک شورا رأی‌گیری نهایی است؛ در همین دوره هم ما افرادی را داشتیم که 5 یا 6 رأی داشتند اما چون یک یا 2 رأی کم داشتند، نتوانستند وارد گردونه انتخابات شوند و در این جهت، اعضای شورای نگهبان بر اساس تشخیص خودشان که مثلا همه شرایط در یک فرد وجود دارد یا خیر، عمل می‌کنند.
ممکن است من به عنوان یک عضو شورا نسبت به یک فرد معتقد باشم که فاقد شرایط مدیریت است و نسبت به فرد دیگری معتقد باشم شرط اعتقاد و ایمان به مبانی نظام جمهوری اسلامی را ندارد. هر کسی بر اساس تشخیص خود، رأیش را اعلام می‌کند و مجموعه اینها رأی مثبت با از نظر جامعه رأی منفی می‌شود که البته ما از جهت قانونی رأی منفی درباره افرادی که صلاحیتشان احراز نشده را اعلام نمی‌کنیم.
اهم سخنان سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگویی تفصیلی با مهر و فارس را در ادامه بخوانید:
- در جلسه‌ای که با روسای ستادهای انتخاباتی کاندیداها داشتیم از آنها خواستیم که در روز جمعه نمایندگان خود را معرفی کنند تا در سر صندوق‌های رای حاضر باشند. همچنین تذکراتی را به این نمایندگان دادیم تا برخی مواردرا رعایت کنند و به ستادهای تبلیغاتی خودشان در شهرستان‌ها نیزاین موضوعات را ابلاغ کنند تا قانون و مقررات رعایت شود.
- اگر خاطرتان باشد زمانی که رئیس جمهور به همراه یکی از داوطلبین وارد وزارت کشور شد شورای نگهبان و هیات مرکزی به آنها تذکر داد اگر رفتارها خلاف قانون باشد حتما تذکر خواهیم داد فرقی نمی‌کند آن مقام چه کسی باشد در قانون آمده تبلیغ به نفع کاندیداها در ساعات اداری ممنوع است اما اگر در خارج از ساعات اداری باشد و تبلیغ هم محسوب نشود منعی ندارد.
- در این دوره از انتخابات علاوه بر حضور نمایندگان کاندیداها برسر صندوق‌ها، شورای نگهبان هم در طول یکسال گذشته ناظرین خودش را انتخاب کرده و آموزش لازم را به آنها داده است تا زمان اخذرای و شمارش آرا حضور داشته باشند. علاوه بر این بازرسینی هم از جاهای مختلف از جمله وزارت کشور حضور دارند و شورای نگهبان نیز دو هزار نفر بازرس را در سراسر کشور آماده کرده است، همچنین بازرسین ویژه‌ای نیز در استان‌ها خواهیم داشت تا بر روند انتخابات نظارت داشته و در صورتی که مشکلی پیش آمد آن را به سرعت مرتفع کنند. همچنین نظارت‌های شورا بر نحوه طراحی و چاپ و توزیع تعرفه‌ها که کار زمان بری است از دیگر اقدامات شورای نگهبان است.
- در همین دوره هم ما افرادی را داشتیم که 5 یا 6 رأی داشتند اما چون یک یا 2 رأی کم داشتند، نتوانستند وارد گردونه انتخابات شوند و در این جهت، اعضای شورای نگهبان بر اساس تشخیص خودشان که مثلا همه شرایط در یک فرد وجود دارد یا خیر، عمل می‌کنند.
- آیا مثلا کسی که صرفا روحانی است، رجل مذهبی می‌شود یا فراتر از آن، کسی که مثلا استاد علوم سیاسی در دانشگاه‌های معروف کشور است و مدرک دکترا دارد و استاد تمام هم هست، می‌تواند الزاما به عنوان رجل سیاسی تلقی شود؟ این برداشت به نظرم تا حدی نادرست است که ما فردی را که در زمینه‌های سیاسی یا مذهبی مطالعاتی دارد یا مقید به رعایت احکام اسلامی است، رجل مذهبی ـ سیاسی بدانیم.
- نکته مهم درباره موضوع رد صلاحیت بر اساس کهولت سن این است که شرط سن یا تحصیل به دلیل آنکه در قانون اساسی ذکر نشده، نمی‌توانیم آنها را در اصل 115 ببینیم و به همین خاطر وقتی مجالس هفتم و نهم مصوبه‌ای را در این زمینه داشتند، شورا با هر دوی آنها مخالفت کرد. گر چه شرط سن و تحصیل در قانون لحاظ نشده اما غیر مستقیم می‌توان از اصل 115 که یکی از شرایط اصلی احراز صلاحیت را مدیر و مدبر بودن فرد دانسته، این گونه برداشت کرد که داوطلب باید هم از نظر جسمی و هم از نظر سوابق و تجربه بتواند کشور را اداره کند.
- برخی از توانایی‌های یک فرد برای مدیریت، مصادف با تحصیل و برخی هم معطوف به موضوع سن است؛ واقعا اگر کسی از نظر جسمی نتواند ساعت‌های متمادی را برای اداره امور کشور صرف کند، قطعاً در مدیریت او خلل ایجاد می‌شود. از این رو عملا شرایط شکلی که اشاره کردید به نوعی در اصل 115 قانون اساسی آمده و فرض قانون‌گذار این بوده که به طور طبیعی چنین کسانی ثبتنام نمی‌کنند؛ گر چه برخی امروزه متأسفانه فکر می‌کنند چون این موارد صراحتا در قانون نیامده، پس می‌توانند ثبتنام کنند.
- از میان 686 نفر داوطلب انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، ما حدود 45 نفر را استخراج کردیم که می‌توانستند اطلاق رجال مذهبی ـ سیاسی داشته باشند - نه اینکه الزاما دارند ـ و بعد نسبت به آنها بررسی‌های دقیق‌تری صورت گرفت که اگر رجال مذهبی ـ سیاسی هستند، سایر شرایط را هم دارند یا نه. گاهی اوقات تفکیکی که در ذهن ما شکل می‌گیرد که می‌گوییم قانون اساسی شرط سن ندارد، ما را دچار اشتباه می‌کند، در حالی که شرط سن در جوف بحث مدیریت است. البته قانون محدودیتی قائل نشده و ممکن است کسی در سن 80 سالگی هم خیلی ورزیده باشد و بتواند یک کشور را اداره کند و یک نفر در سن 60 سالگی نتواند...
- چنانچه تعداد کاندیداها از 6 نفر بیشتر باشد، برای هر دو شعبه یک نفر نماینده داشته باشد که مقرر شده با هماهنگی وزارت کشور و با کارت شناسایی مشخص در شعب اخذ رای حضور یابند.
- دوستان وزارت کشور یک نگرانی دارند که نظارت مجلس بر انتخابات شوراها و نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری سبب می‌شود یک چندگانگی و افزایش حجم کار یا تداخل وظایف به وجود آید که سختی‌هایی را در پی دارد؛ به نظرم تجربه برگزاری اولین انتخابات توأمان می‌تواند تجربه خوبی باشد که امیدواریم بعد از انتخابات امسال در انتخابات‌های بعد هم این رویه تثبیت شود، ما گفتیم با حفظ تفکیک وظایف و این که انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا تاثیری بر انتخابات ریاست جمهوری نگذارد و مضافا ما هم افراد را نمی شناسیم و نیازمند مدیریت واحد هستیم، ناظران انتخاباتی مستقل از هم عمل کنند.
- برای اعلام نتیجه انتخابات توافقی با وزارت کشور داشتیم؛ چون این کار از جمله وظایف این وزارتخانه است و خودشان هم در این زمینه اقدام می‌کنند.
- انتخابات مرحله دوم در شرایط عادی یک هفته بعد از انتخابات مرحله اول بین دو کاندیدایی که بالاترین میزان آرا را داشته‌اند برگزار می‌شود؛ اگر حادثه‌ای مثل فوت کاندیدای راه یافته به مرحله دوم رخ ندهد، در قانون پیش‌بینی شده اگر در آستانه دور دوم انتخابات از میان نامزدها کسی فوت کند، ناچاریم زمان برگزاری آن را به دو هفته تمدید کنیم.
کدخدایی علاوه بر این دو گفتگو امروز 22 خرداد نیز نشستی با خبرنگاران داشت که در پاسخ به یکی از سئوالات مهم خبرنگاران به اظهارات هاشمی رفسنجانی واکنش نشان داد.
فارس نوشت: سخنگوی شورای نگهبان در واکنش به اظهارات هاشمی رفسنجانی اظهار داشت: ملاک رد صلاحیتها نظر اعضای شورا و نظرات کارشناسی مراجع قانونی صرفاً یک نظر کارشناسی است. عباسعلی کدخدایی درباره ادعای هاشمی رفسنجانی در خصوص علت رد صلاحیتش گفت که ملاک شورای نگهبان در بررسی صلاحیتها نظر اعضای شوراست و نظرات کارشناسی مراجع قانونی در حد نظر کارشناسی است.
«روز گذشته هاشمی رفسنجانی مدعی شد که یک مقام ارشد امنیتی با حضور در جلسه شورای نگهبان سبب عدم احراز صلاحیتش شده و بر نظر اعضای شورا اثر گذاشته است».
سخنگوی شورای نگهبان گفت: شورای نگهبان طبق قانون برای بررسی صلاحیتها مجاز است از دستگاه‌ها و مقامات مختلف درباره سوابق و عملکرد افراد استعلام کند.
کدخدایی افزود: این امر طبق روال عادی صورت می‌گیرد و این کار نسبت به بسیاری از کاندیداها و داوطلبان اتفاق افتاده و مطلب جدیدی نیست.
وی خاطرنشان کرد: ملاک شورای نگهبان نظر اعضا است که در قالب رأی ارائه می‌شود و تعیین‌کننده است و نظرات کارشناسی در حد کارشناسی است.
