در واقع با رعایت یک رژیم غذایی متنوع که در آن همه ریز مغذیها و درشت مغذیهای مورد بدن تأمین شده باشد میتوان نسبت به سلامت بدن تا حد زیادی اطمینان حاصل کرد. طبق آمارهای موجود اکثر افراد بیشتر از میزان کالری مورد نیاز بدنشان، کالری دریافت میکنند. بنابراین باید با اطلاعرسانی صحیح به افراد آموزش داد که چگونه غذا و خوراکیهایی را انتخاب کنند که ازنظر مواد مغذی غنی و در عین حال کمکالری باشند؛ بهعبارت دیگر باید کالری مصرفی افراد کاملا تحت کنترل باشد.
برای آگاهی بیشتر از انواع مواد مغذی و خواص تغذیهای آنها گفتوگویی را با دکتر سیدمسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکتر کورش جعفریان متخصص تغذیه و رژیمهای غذایی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادهایم که در پی میآید.
دکتر کیمیاگر درباره فواید غذاهای مغذی گفت: میتوانیم از چند جنبه به غذاهای مغذی نگاه کنیم، برخی متخصصان تغذیه معتقدند غذاهای مغذی به مواد خوراکی گفته میشوند که کالری بیشتری داشته باشند. ازغذاهایی که در حجم کم کالری بیشتری دارند میتوان به عسل، گردو، دانههای روغنی، بادام، پسته و فندق اشاره کرد. از دیدگاه پارهای از کارشناسان این مواد غذایی بهدلیل پر انرژی بودن مغذی هستند،
اما دستهای دیگر از مواد مغذی هستند که سرشار از ویتامینها و املاح هستند. این مواد بهگونهای دیگر مغذی تلقی میشوند. بهعنوان مثال فرض کنید شیر که هم به میزان کافی پروتئین و کلسیم و هم ویتامینهای ب و د یا ریبو فلاوین به بدن میرساند نوعی دیگر از مواد مغذی تلقی میشود.
او با بیان اینکه برخی از مواد غذایی بهرغم اینکه پر انرژی نیستند ازجمله مواد غذایی مغذی محسوب میشوند، گفت: میوهها و سبزیها هم که دارای ویتامینهای آ و ث هستند نیز در زمره مواد غذایی مغذی قرار دارند. طی یکیدو دهه اخیر ترکیبات غذایی که پیشتر خواص آن شناخته نشده بود به مجموعه مواد خوراکی مغذی اضافه شدهاند. این غذاها دارای ترکیبات فیتوکمیکال یا مواد شیمیایی گیاهی هستند. این ترکیبات در سبزیها و میوههای به رنگ مختلف وجود دارند.
در برخی از منابع به این ترکیبات و بهویژه ترکیباتی که در میوهها و سبزیجات کبود، سیاه و بنفش وجود دارند آنتوسیانین هم میگویند. آنتیسیانین ترکیباتی است که در انگورهای دانه قرمز و در گوجه فرنگی وجود دارد. اینها مواد رنگی هستند که در بدن بهصورت آنتیاکسیدان عمل میکنند مانند پلیفنولها در چای. این مواد نه ویتامین و نه در زمره مواد انرژیزا و حاوی پروتئین محسوب میشوند اما در فرایند سوختوساز و سلامتی انسان نقش دارند.
به این معنا که از فعالیت سلولهایی که در آینده بخواهند سرکش شوند و طغیان کنند وتبدیل به سلولها و بافتهای بدخیم شوند جلوگیری میکنند. در واقع آنتی اکسیدانها این سلولها را سرکوب میکنند. علاوه براین آنتیاکسیدانها فرایند پیری را کند میکنند تا سلولها زود از بین نروند. یکسری مواد مغذی نیز مانند ماهی هستند که دارای اسید چرب امگا3 است و برای قلب و عروق و پیشگیری از بیماریهای دیگر مفید است.
دکتر جعفریان نیز در تعریف مواد غذایی مفید گفت: در علم کلاسیک خیلی به غذا بهعنوان دارو و درمان نگاه نمیشود، اما در طب سنتی این دیدگاه وجود دارد که میتوان از مواد غذایی بهعنوان دارو جهت درمان بیماریها استفاده کرد. اما در طب کلاسیک غذا به 2دسته درشت مغذیها و ریزمغذیها تقسیم میشود. در مجموع یکسری از مواد غذایی دارای ریزمغذیهای بیشتر و انرژیهای کمتر هستند. همچنین برخی مواد غذایی بهدلیل ویژگیهای خاصی که دارند میتوانند در سلامت افراد نقش داشته باشند. در تعریف یک رژیم غذایی خوب که بر مبنای آن غذاهای مغذی جذب بدن شوند، گفتهاند که در یک رژیم خوراکی مناسب باید 3اصل تنوع، تعادل و تناسب رعایت شود.
این به آن معناست که باید از انواع غذاها به اندازه نیاز بدن خود مصرف کنیم و متناسب با شرایط بدنی خود تغذیه کنیم چرا که تغذیه یک ورزشکار با کسی که فعالیت بدنیاش کم است بسیار متفاوت است، بدن یک ورزشکار بسیار بیشتر از بدن یک فرد کمتحرک به مواد مغذی غذایی نیاز دارد. بهعنوان مثال امکان دارد برای یک بیماری که فشار خون دارد نمک بد باشد اما یک ورزشکار که وزنه سنگینی را بلند میکند باید نمک بیشتری مصرف کند.
او درباره غذاهای دارای ارزش غذایی بالا که انرژی کمتری دارند نیز گفت: از مواد غذایی مغذی میتوان به سیب، موز، تخممرغ، سیر، لوبیا قرمز، گردو، سویا، کاهو و کلم، ماهی، لیمو، پیاز، گوجه فرنگی، چای سبز، انار، توت وتمشک اشاره کرد. این مواد غذایی دارای انرژی کم اما دارای مواد ریزمغذی زیادی هستند. گردو در این میان یک استثناست و با اینکه پر انرژی است اما چربیهای سالمی را به بدن میرساند. گردو همچنین دارای خواص ضدسرطانی است و بنابراین از غذاهای پر انرژی ناسالم متمایز میشود.