به گزارش خبرگزاری مهر، انسان از دو ساحت مادی و غیر مادی تشکیل شده و روح غیر مادی که حقیقت و شخصیت راستین انسان را تشکیل می دهد، با مرگ از بین نمی رود و ملائکه الهی، این حقیقت روحانی را از انسان می ستانند. پس روح باقی است. اگر روح باقی نباشد، معاد معنا نمی یابد.
حال سوال این است که زندگی پس از مرگ چگونه است؟ آیا معاد روحانی است یا هم جسمانی و هم روحانی؟ قبل از آنکه به پاسخ این مسئله بپردازیم،لازم است معنای جسمانی و روحانی بودن معاد را روشن سازیم.
برخی اعتقاد دارند که بعد از مرگ و حتی در قیامت فقط روح مجرد محشور می گردد و دیگر، بدنی که روح به آن تعلق داشته، به محشر گام نمی نهد. به این معنا، معاد را "روحانی" می گویند. برخی دیگر بر آنند که علاوه بر باقی ماندن روح مجرد، بدن مادی نیز بار دیگر به آن تعلق می گیرد و هر دو موضوع پاداش ها و کیفرها قرار می گیرند. اما اینکه تنها بدن مادی در قیامت محشور شود، با توجه به پذیرش روح غیر مادی، که حقیقت به این معنا، معاد را"جسمانی و روحانی"می گویند.
گاه منظور از جسمانی و روحانی بودن، آن است که بدن یا روح به تنهایی و یا هر دو متعلق پاداش و کیفر قرار گیرند، از این رو، معاد جسمانی به این معنا است که تا بدنی در میان نباشد، پاداش و کیفر تحقق نمی پذیرد، مانند خوشی که از طریق بدن حاصل می شود. این نوع معاد را "جسمانی" می گویند، ولی علاوه بر لذت ها و آلام جسمانی، یک رشته پاداش ها و کیفرها و لذت ها و آلام روحی و عقلی نیز وجود دارد که نفس در ادراک آنها هرگز به بدن و قوای حسی نیازمند نیست، به آن "معاد روحانی"گویند.
از دیدگاه قرآن معاد به معنای بر انگیخته شدن و زنده شدن دوباره روح و جسم با هم است. کسانی که معتقدند در عالم آخرت،فقط روح به تنهایی محشور می‌شود،دیدگاه آنان مخالف دیدگاه قرآن است. آیاتی که گواهی می دهند علاوه بر روح، بدن مادی نیز محشور خواهد شد،عبارتنداز؛
اول؛ آیاتی که از احیای مردگان در امت های پیشین سخن می گویند،مانند زنده شده پرندگان به دعای حضرت ابراهیم(ع)، سر گذشت اصحاب کهف، زنده شدن عزیر و زنده شدن مردگان به دعای حضرت عیسی(ع). ملاحظه این آیات، به روشنی ثابت می کند که معاد همانند احیای مردگانی است که در این آیات سخن از آن رفته است. هدف از بیان سرگذشت آنان، علاوه بر تقریب امکان معاد به اذهان، اشاره به کیفیت معاد نیز هست.با توجه به این آیات نمی توان گفت که کیفیت بدن برزخی و صورت های مثالی است که نفس با خلاقیت خود آنها را ایجاد می کند، بلکه بدن های دنیوی بر انگیخته خواهند شد. در غیر این صورت همه این تشبیه ها و تقریب ها بلاغت خود را از دست می دهند و رابطه میان معاد و مردگان زنده شده به دست پیامبران،از بین می رود.
گفتنی است که حیات اخروی بی گمان از کمال و برتری خاصی بر خوردار است و هرگز نمی توان گفت که زندگی آنجا از هر نظر به سان زندگی دنیوی است، زندگی دنیوی موقت و زندگی اخروی جاودان است. اگر بنا بود که حیات اخروی به سان حیات دنیوی باشد،بر هم زدن نظام و تجدید همان حیات دنیوی با همه آنها جریانها کار لغو و عبثی بود. قرآن در این باره در سوره عنکبوت، آیه 64 می فرماید؛ زندگی حقیقی همانا در سرای آخرت است ای کاش می دانستند.
دوم؛ آیاتی که به روشنی گواهی می دهند انسان از خاک آفریده شده است و دوباره به آن باز می گردد و سپس از آن بیرون می آید؛ از آن زمین شما را آفریده ایم و در آن شما را باز می گردانیم و بار دیگر شما را از آن بیرون می آوریم. (سوره طه، آیه 55 )
سوم؛ آیاتی که نشان می دهند در روز رستاخیز اعضای بدن انسان بر اعمال او گواهی می دهند و تفسیر این اعضا به اعضای برزخی و صورت های بدون ماده کاملا برخلاف ظاهر آیات است؛ در روزی که زبانها و دست و پاهایشان علیه آنان به آنچه انجام می دادند، گواهی می دهند. (سوره نور،آیه 24)
از این بیانات به خوبی بر می آید که دیدگاه آنان که تنها به معاد روحانی اعتقاد دارند،با دیدگاه قرآن مخالف است، زیرا محشور شدن بدن از نظر قرآن، قطعی و مسلم است و جای هیچ گونه شک و تردیدی در آن نیست.
همچنین، از دیدگاه قرآن علاوه بر پاداش ها و کیفری های حسی و لذت ها و آلام جسمانی، پاداش ها و کیفری های روحی و غیر حسی نیز برای صالحان و تبهکاران وجودارد که روح برای درک آنها نیازمند بدن و قوای حسی نیست. درباره لذت ها و آلام جسمانی سوره واقعه با وعده ها ووعیدها و ثواب ها و عقاب هایی که برای سه گروه "مقربان"، "اصحاب یمین" و اصحاب شمال" بیان کرده است گواهی روشن است، اما درباره لذت های روحی و غیرجسمانی به لذت خشنوی خدا می توان اشاره کرد.
قرآن مجید، پس از یادآوری دسته ای از لذات جسمانی موضوع خشنودی خدا را پیش می آورد و برتر از لذت های جسمانی می شمارد که به عنوان پاداش اکبر و برتر به بندگان شایسته الهی داده می شود.
خداوند در سوره توبه آیه 72 می فرماید: خداوند به مردان و زنان با ایمان باغ هایی وعده داده است که از زیر درختان آن نهرها جاری است.در آن جاودانه خواهند بود و نیز سراهایی پاکیزه در بهشتهای جاودان به آنان وعده داده شده و خشنودی خدا بزرگ تراست، این است همان کامیابی بزرگ. این آیه، چنان که روشن است، نخست لذت های جسمانی را مطرح ساخته و آن گاه رضا و خشنودی خدا را یادآورشده و آن را برتر از لذت های پیشین دانسته است. گویی آن گاه که بنده خدا احساس می کند خداوند از او راضی است، چنان برخود می بالد و غرق سرور می شود که لذت های مادی را به دست فراموشی می سپارد.
چنانکه رضایت و خشنودی خدا و نیل به لقا الله، موجب خشنودی روحی است،فراق از او مایه رنج روحی است و در دعای کمیل آمده است؛فهینی صبرت علی عذابک فکیف اصبر علی فراقک.گیرم که بر عذاب تو صبر کنم چگونه بر جدایی ات شکیبایی ورزم؟
در نتیجه از مجموع آنچه گذشت بر می آید که بنابر دیدگاه قرآن، معاد انسان هم جسمانی است و هم روحانی و روز قیامت بدن مادی و روح انسان دوباره محشور می شوند و لذت ها وآلام انسان در قیامت هم جسمانی است و هم روحانی.
