آیت‌الله العظمی مظاهری، مرجع تقلید در فراز چهارم شرح دعای سحر آورده است:
اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِاعْظَمِها وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظیمَةٌ اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها.
- شرح عرفانى
توضیح این جمله چنین است: پروردگار عالم از نظر ذات عظیم است، زیرا ذات مقدس پروردگار مستجمع جمیع صفات کمالیه است. همچنین از نظر صفات هم عظیم است، زیرا هر جمالى و هر جلالى مظهر صفات جمالى و جلالى و اسماء اوست. همه جمالها ناشى از آنجاست. همه خوبی‌ها ناشى از اسماء و صفات پروردگار عالم است. او از نظر فعل هم عظیم است، زیرا همه افعال خدا دقیق، تمام و کامل است، و به هر کسى و هر چیزى آنچه را که سزاوار بوده، داده است.
روشن است که ذات مقدس الهى و صفت قیّومیت پروردگار، اعظم از همه صفات اوست، و عقل اول یعنى حقیقت محمّدیه «صلى‌الله‌علیه‌و‌آله وسلّم» اعظم از همه مخلوقات اوست. وقتى که چنین باشد، عارف و داعى، آن کسى که به درخانه خدا رفته است، ممکن است توجه به ذات مقدس خدا داشته باشد؛ لذا در آن حال که نظر به صفات و اسماء دارد، مىگوید:
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِاعْظَمِها
اى خدا! از تو سؤال مىکنم، درخانهات آمدهام. توجهم به عظمت توست و تو را به بزرگترین عظمتهایت قسم مىدهم.» (خدایا! تو را به ذات مقدست قسم مىدهم.)
یا این که:
خدایا! تو را به قیّومیّتت قسم مىدهم که عالم هستى وابسته به آن قیّومیّتت است.
ناگهان توجه مىکند به این که صفات عین ذات خداست؛ لذا مىگوید:
«وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظیمَة»
خدایا! همه عظمتهایت عظیم است، و یک چیز بیشتر عظیم نیست و آن ذات مقدس توست.
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها»
خدایا! در خانهات آمدهام، به عظمتت تو را قسم مىدهم.»
و تو را به ذات مقدّست که مستجمع همه صفات کمال است و همه اسما و صفات به نحو عینیّت در آنجاست، قسم مىدهم.
عارف ممکن است در اسماء افعال باشد؛ یعنى نظر به فیض مقدس داشته باشد، در آن حال کثرات را مىبیند، و مىنگرد که موجودات در این عالم اتَمّ و اعظم دارند؛ لذا مىگوید:
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِاعْظَمِها»
خدایا! در خانهات آمدهام، توجه به عظمتت دارم و به عظیمترین موجوداتت تو را قسم مىدهم.» (به حقیقت محمد «صلى‌الله‌علیه‌و‌آله‌سلْم» تو را قسم مىدهم).
در توجه دیگرى که مىبیند فیض مقدس بسیط است و یک چیز بیشتر نیست و آن تجلّى حق تعالى است؛ لذا در آن توجه مىگوید:
«وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظیمَة؛ اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها»
خدایا! در خانهات آمدهام، به رحمت واسعهات تو را قسم مىدهم.
خدایا! به آن فیض مقدس تو را قسم مىدهم که بسیط است، تجلّى و رحمتى است از طرف تو.
خدایا! تو را به آن بساطتِ فیض مقدس قسم مىدهم.»
- درس ولایى
گاهى داعى در قَسَماش وقتى که در خانه خدا مىرود، توجه به اهل بیت «سلام‌الله‌علیهم» دارد؛ اهل بیتى که مظهر صفات جمال و جلال پروردگار عالمند. عارف در این حال کثرت، چهارده معصوم را مىبیند. در این نظر مىگوید:
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِاعْظَمِها»
خدایا! در خانهات آمدهام، و توجه به عظمتت دارم و به عظیمترین عظمتهایت، یعنى حقیقت محمدى صلى الله علیه و آله تو را قسم مىدهم.»
اما در توجه دیگر ائمه معصومین «سلام‌الله‌علیهم» را «کُلّهُمْ نُورُ واحِد» مىبیند که فرمودهاند:
«اوَّلُنا مُحَمّد، و اوْسَطُنا مُحَمَّدٌ و آخِرُنا مُحَمَّدٌ.
در این نظر مىگوید:
«وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظیمَة»
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها»
خدایا! در خانهات آمدهام، و تو را به عظمتت قسم مىدهم». (به اهل بیت «سلام‌الله‌علیهم»، تو را قسم مىدهم).
- اثر حکومت عظمت، بر دل
اگر عظمت پروردگار در دل انسان باشد و در نیات، گفتار و در کردارش متوجه عظمت خدا باشد، معمولًا نیات، کردار و گفتار وى خوب مىشود. بهترین چیزها براى انسان که رادع و مانع او باشد و او را کنترل کند عظمت پروردگار عالم است. در قرآن مىخوانیم:
«فَاماّ مَنْ طغى وَ آثَرَ الحیاةَ الدُّنْیا فَانَّ الْجَحیمَ هِىَ المَأوى» اما هر که طغیان کرد و زندگى پست دنیا را برگزید، پس جایگاه او همان آتش است.
«وَ اما مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الهَوى فَانَّ الْجَنَّةَ هِىَ المَأوى» و اما کسى که از ایستادن در برابر پروردگارش هراسید و نفس خود را از هوس باز داشت، پس جایگاه او همان بهشت است.
یعنى کسى که دلش تجلّى عظمت خدا شد و عظمت و کبریایى پروردگار عالم بر دل او حاکم شد روشن است که آن عظمت، رادع و مانع است از این که گناه بکند، دیگر نفس امّاره را از گناه باز مىدارد و آن را کنترل مىکند. آن بعد حیوانى را کنترل مىکند و تن را براى استکمال خودش مَرکب قرار مى‌دهد. جایگاه و مسیر این کس بهشت است. بهشت او از همان جا شروع خواهد شد.
بنابراین اگر وقت گفتن جمله:
«اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِاعْظَمِها وَ کُلُ عَظَمَتِکَ عَظیمَة اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّها»
در دل او صفات جلال تجلّى کند، و عظمت پروردگار بر دلش حکومت نماید، به طورى که همه جا محضر خدا باشد و او خود را در محضر ربوبى ببیند، خود را در مقابل عظمت و کبریایى پروردگار ببیند، دیگر عبادت کردن، روزه گرفتن و گناه نکردن براى چنین کسى خیلى آسان است.
- اثر گمان به وجود معاد
از چیزهایى که براى کنترل انسان بسیار مفید است و قرآن شریف روى آن خیلى پافشارى دارد قیامت و اعتقاد به معاد است. اگر اعتقاد به معاد در دل رسوخ یابد دیگر نمىگذارد که انسان گناه کند. قرآن شریف در سوره مطففین مىفرماید:
بِسمِ اللهِ الَّرحْمن الَّرحیم وَیْلٌ لِلمُطَفّفِین، الَّذینَ اذَا اکْتالوا عَلَى النّاسِ یَسْتَوفونَ، وَاذا کالُوهُمْ أَوْ وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ، الا یَظُنُّ اولئِکَ انَّهُمْ مَبْعوثونَ، لِیَوْمٍ عَظیم»؛ واى بر کم فروشان! که چون مىخواهند بگیرند زیاد مىگیرند، و وقتى که مىخواهند بدهند کم مىدهند؛ مگر آنان گمان نمىدارند که برانگیخته خواهند شد.
به عبارت عامتر، یعنى واى به کسى که در جامعه وظیفه‌نشناس باشد، و در وظیفه‌اى که به دوشش آمده است کوتاهى کند. این کمفروشها گمان ندارند که معادى در کار است؟ اینها گمان ندارند که در روز قیامت، مبعوث مى‌شوند؟ اگر کسى مظنه به معاد هم داشته باشد خواه ناخواه دیگر کم‌فروشى، گناه و وظیفه‌نشناسى نمىکند، و وظیفه‌اى که به دوش اوست مسلّم انجام مى‌دهد. نظیرش در قرآن فراوان است، آن جا که مىفرماید: مظنه به قیامت انسان را کنترل مىکند دیگر چه رسد به علم به آن، یقین به آن و حکومت یافتن آن معرفت بر دل.
- حقیقت معاد، بهشت و جهنم
معاد تجلّى اسما و صفات خداست. تجلى صفت جمال خدا بهشت است، و تجلى صفت جلال خدا، عظمت خدا، قهّاریّت خدا جهنّم است. روز قیامت، روز تجلّى اسما و صفات است. صف محشر، روز تجلّى صفات جلال است. چگونه کسى که به روز قیامت اطمینان و حتى مظنه داشته باشد کنترل مىشود، این جا نیز همین است. اگر عظمت پروردگار در دل رسوخ کند ولو کم باشد. اگر انسان همیشه خود را در محضر خدا ببیند، و همه جا را محضر خدا ببیند روشن است کنترل مىشود.
- یک تقاضا
در وقت گفتن این جمله به یاد این باشید: «همه جا محضر خداست.» کارى بکنید که عظمت خدا در دل شما رسوخ کند، عظمت خدا بر دل شما حکومت کند، زیرا اگر این حکومت آمد تمام گناهان از بین خواهد رفت و به جاى آن عبادت و رابطه با خدا آسان مىشود.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله العظمی مظاهری
