از 16 اثری که در فهرست میراث جهانی در ایران به‌ثبت رسیده، هر یک دارای معیارهایی هستند که تا حدودی شبیه به یکدیگر و غیرقابل مقایسه‌اند.
براساس تعریف کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان که مرکز میراث جهانی نیز به‌عنوان یکی از 3 رکن آن محسوب می‌شود، میراث فرهنگی شامل آثار، مجموعه‌ها و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی است و میراث طبیعی نیز به‌عنوان آثار، مجموعه‌ها و محوطه‌های طبیعی، ترکیبات زمین‌شناسی و جغرافیایی ویژه دارای ارزش جهانی استثنایی شناخته می‌شوند. برای تعیین ارزش جهانی استثنایی در حال حاضر، تنها یک مجموعه معیار وجود دارد که شامل 10بند بوده و آثار با آنها مورد ارزشیابی قرار می‌گیرند. مهم‌ترین امتیاز پذیرش کنوانسیون میراث جهانی قرار‌گرفتن در مجموعه‌ای است که در آنجا به اهمیت و ارزش آثار ارزشمند واقف و در زمینه حفاظت و مراقبت از میراث فرهنگی جهان متعهد هستند.
در کشورهای در حال توسعه البته اهمیت پذیرش این کنوانسیون ملموس‌تر است؛ به ویژه زمانی که آسیب‌های انسانی یا طبیعی موجب آسیب‌دیدگی آثارشده و نیازمند کمک‌های فوری هستند و به‌اصطلاح در معرض خطر قرار می‌گیرند. محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی به‌ثبت رسیده‌اند باید از برنامه‌ها و اقدامات حفاظتی و شیوه‌های نظارتی متناسب نیز بهره گیرند که آموزش‌های فنی لازم به تیم‌های بومی مدیریت محوطه را نیز شامل می‌شود. از مزایای دیگر ثبت محوطه در فهرست میراث جهانی، آگاهی‌رسانی و اطلاع‌رسانی به جامعه جهانی است که موجب افزایش فعالیت گردشگری و به‌دنبال آن جذب منابع مالی و رونق اقتصاد محلی و عامه مردم می‌شود.
در ایران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و سازمان حفاظت محیط‌زیست درخصوص ثبت میراث طبیعی کشور به‌عنوان 2مرجع کنوانسیون ثبت جهانی آثار تاریخی و طبیعی کشور مطرح هستند.
اما جای این پرسش خالی است که آیا استفاده‌کنندگان از اثر، گردشگران، اهالی و بومیان محدوده از ارزش و اهمیت آثار تاریخی خود آگاهند؟ آیا توانسته‌ایم به‌روشنی و شفافیت کامل ارزش‌های اثر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی در محدوده شهرها و روستاهای کور را به ساکنان بومی و محلی و گردشگران منتقل کنیم؟ به چه اندازه نحوه مداخلات و نوع برخوردی که مرکز میراث جهانی توصیه کرده است با سیاست‌های موجود و جاری ارگان‌ها و ادارات فعال در حوزه اثر همخوانی دارد؟ آیا به اصول مطرح در منشورهای بین‌المللی یا حتی ضوابط حفاظتی داخل منشور عمل می‌شود؟ آیا در ارتباط با بهره‌برداری اقتصادی و تجاری از آثار به اعتبار تاریخی و فرهنگی آنها توجه شده یا بی‌محابا تنها از آنها منتفع شده‌ایم؟ آیا به استانداردسازی وضعیت کسانی که زندگی آنها در محدوده اثر، جریان دارد توجه شده است یا اثر با محیط و مردم اطراف خود بیگانه است؟
هنوز ندانسته‌ایم که به چه دلیل باید یک اثر در فهرست میراث جهانی به‌ثبت برسد و در شرایطی که بدون دانش کافی محوطه‌ها و آثار تاریخی به کانون رقابت مدیران شهری و منطقه‌ای تبدیل شده، ثبت آنها نیز ادامه دارد. اما پیش از ایجاد بستر و زیرساخت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی جهت پذیرش یک اثر در فهرست میراث جهانی در کشور آماده شود، بهتر است مدیران دارای دانش کافی شوند و گستردگی و اهمیت موضوع برای عامه مردم قابل درک شود تا آمادگی پذیرش ضوابط مرکز میراث جهانی در ارتباط با حفاظت از اثر را داشته باشند.
در استان کرمانشاه، یک اثر جهانی به‌نام کتیبه داریوش اول در بیستون وجود دارد و اثر دیگری به‌نام نقش برجسته‌های طاق‌بستان، در فهرست موقت ثبت‌جهانی قرار گرفته و پرونده‌های ثبت‌جهانی آن در حال تهیه هستند. در بیستون با تلاش بی‌وقفه مسئولان محلی، استانی و ملی در دهه گذشته بخش زیادی از عملیات ساماندهی اجرا شده و یا در حال اجراست، طرح ساماندهی محوطه توسط دانشگاه علم و صنعت در سال1388تهیه شده و در مراحل مختلف توسط پایگاه میراث جهانی بیستون تدقیق شده که در 3فاز کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت طراحی شده است. اما ساماندهی محوطه میراث جهانی بیستون درصورتی امکان‌پذیر خواهد شد که خواست همگانی و همکاری مسئولین محلی، استانی و ملی و تعامل با یکدیگر در این زمینه وجود داشته باشد و مدیریت واحد حفاظتی آن شکل بگیرد. درخصوص محوطه تاریخی- فرهنگی طاق‌بستان نیز که ساماندهی آن در حال انجام است شهروندان و مسئولان می‌توانند با درنظر گرفتن مواردی همچون عدم‌ساخت‌وسازهای نامناسب در عرصه و حریم طاق‌بستان، تعدیل ارتفاع گنبد امامزاده ابراهیم و عدم‌توسعه مونوریل از لب‌آب به سوی طاق‌بستان به ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی و پذیرش کرمانشاه به عضویت در جامعه جهانی کمک کنند.درصورت ثبت جهانی طاق‌بستان، شهر کرمانشاه نیز معرفی جهانی می‌شود و به تعداد گردشگران این شهر افزوده خواهد شد که موجب تقویت اشتغال‌زایی و توسعه فرهنگی می‌شود.
حسین راعی،مدیر پایگاه میراث جهانی بیستون
و عضو هیأت راهبردی ساماندهی محوطه تاریخی طاق‌بستان
