به گزارش خبرنگار فناوری ایسنا، پاسخ این پرسش چندان سخت نیست؛ افراد دارای آسیب‌های بینایی با استفاده از نرم افزارهایی که به آنها اصطلاحاً «صفحه خوان» گفته میشود، قادر به کار با رایانه هستند.
این نرم افزارها قادرند تمام محیط رایانه و همچنین فضای وب را برای کاربر نابینا به صورت گویا بخوانند و کاربر هم از این طریق قادر به فعالیت و کار با رایانه خواهد بود.
این نرم افزارها عموماً توسط شرکت‌های آمریکایی تولید می شوند. بر همین اساس، این صفحه خوان ها به زبان انگلیسی طراحی شده اند؛ اما از حدود بیست سال پیش، شرکت های ایرانی هم اقدام به تولید و طراحی این نوع نرم افزارها به زبان فارسی کرده اند. اغلب تولیدات این شرکت ها بر مبنای صدای روباتیک طراحی شده است، اما اخیراً نمونه جدیدی از نرم‌افزارهای صفحه خوان عرضه شده که بر اساس صدای طبیعی انسان طراحی شده است. این نرم افزار که با عنوان «ماهور» از حدود یک ماه پیش عرضه شده توسط تیمی از طراحان و برنامه نویسان جوان کشورمان تولید شده است. در صفحه خوان ماهور، علاوه بر این صدای طبیعی، امکاناتی مثل مترجم، تقویم تاریخ و زیرنویس خوان فیلم های خارجی نیز دیده می شود.
مهدی گلزارنیا که پیش از این نیز با همکارانش نرم افزار پیامک خوان (رسا) را برای تلفن های همراه نابینایان طراحی کرده بودند در گفت‌و‌گو با ایسنا درباره چگونگی شکل گیری طرح نرم افزار ماهور گفت: همزمان با تولید و عرضه نرم افزار پیامکخوان رسا، فکر تولید صدای طبیعی و انسانی در ذهنمان شکل گرفت. پس از عرضه رسا، تمرکز تیم بر تولید صدایی با چنین ویژگی هایی در ذهنمان شکل گرفت. بعد از آزمایش‌های بسیار بالاخره توانستیم text to spich) tts) برای ویندوز بنویسیم. این tts قادر بود متون فارسی را با صدایی که بارها با کیفیت‌های مختلف آزمایش کرده بودیم و به مرحله نهایی رسانده بودیم، بخواند. نکته قابل توجه این بود که اغلب کاربران به صدای روباتیک عادت کرده بودند. البته منکر ارزش‌های چنین نرم افزارهایی که در طول چند سال موفق به ایجاد امکان فعالیت برای کاربران رایانه در حوزه جستجو و خواندن و نوشتن فارسی شده بودند، نیستم و اغلب کاربران همان سرعت و همان تسهیلات را از ما توقع داشتند؛ بنابر این تصمیم گرفتیم tts طراحی شده تیم خودمان را در قالب یک نرم افزار صفحه خوان با قابلیت‌های مشابه ارائه دهیم. در کنار این موارد، به فکر تولید صدای مرد هم افتادیم.
وی تصریح کرد: تولید صدای مرد کمی پروسه عرضه این نرم افزار را به تعویق انداخت. از طرفی، در آن مقطع متأسفانه قفل سخت افزاری صفحه خوان موجود در بازار شکسته شد و ما به این فکر افتادیم که با توجه به این اتفاق، حتی المقدور شرایطی فراهم کنیم تا برای خرید کاربران ایجاد انگیزه شود. بر همین اساس، امکاناتی مثل مترجم، نگاشت و... را در این نرم‌افزار قرار دادیم و مجموع این عوامل، فرایند عرضه این نرم افزار را معوق کرد.
ما از خود نابینایان ایده می‌گیریم
گلزارنیا در ادامه به توضیح درباره امکانات نرم افزار ماهور پرداخت و گفت: در طول دو، سه سال فعالیت شرکت گاتا با درخواستهای متنوع و متعددی از سوی کاربران نابینا مواجه بوده و هستیم و از لابه لای همین درخواست‌ها، ایده های زیادی پیدا میکنیم. یکی از مواردی که درخواستهای فراوانی در آن زمینه دریافت کردیم، نرم افزار دیکشنری بود. با توجه به اینکه طراحی دیکشنری محتاج اختصاص زمان زیاد و همچنین منابع واژگانی گسترده ای است، در این مقطع برای ما میسر نبود. از سویی، برنامه google translator که امکان ترجمه را در محیط گوگل فراهم می کند، برای کاربر نابینا ایجاد مشکلاتی می کرد که از جمله این مشکلات، ترجمه کلمه به کلمه بود، یعنی اگر کاربر متنی به این مترجم میداد، با اختلال مواجه می شد. برای اینکه بتوانیم هم خواسته کاربران را فراهم کنیم و همچنین تسهیلاتی در استفاده از google translator ایجاد کنیم، برنامه مترجم را نوشتیم و در نرم افزار ماهور قرار دادیم؛ البته به تمام خریداران و کاربران هم اعلام کرده ایم که این مترجم از ما نیست و ما فقط تسهیلاتی در استفاده از آن را فراهم کرده ایم؛ به این صورت که برنامه ما مانند یک کاربر وارد سایت گوگل می شود و متنی که قرار است ترجمه شود به ترانزلیتر داده می شود و ترجمه متن بدون فایل های پشتیبان در اختیار کاربر قرار می گیرد. در کنار این امکان، تقویم تاریخ را هم گنجانده ایم. منابع اصلی ما در طراحی مطالب تقویم تاریخ، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و برخی منابع تاریخی بود. نکته قابل توجه درباره تقویم تاریخ این است که کسانی که دارای نرم افزار پارس‌آوا هستند هم میتوانند از این امکان استفاده کنند.
نابینایان فیلمهای خارجی را با صدای ماهور می‌شنوند
مدیرعامل شرکت سازنده نرم افزار ماهور در ادامه در تبیین امکانات نرم افزار به امکان خواندن زیرنویس های فیلمهای سینمایی اشاره کرد و افزود: این مورد یکی از جدیدترین ایده‌هایی بود که توسط عباس عطایی، یکی از کاربران نابینا مطرح شد. عطایی، نرم افزار k.m player را پیشنهاد کرد و گفت که این نرم افزار امکان تبدیل تکست‌های فیلم‌ها به spich را دارد؛ با توجه به اینکه متون فیلمهای روز در بسیاری از سایت‌ها قرار داده شده و امکان دسترسی به آن متون برای هر کاربر آسان شده، بر اساس پیشنهاد عطایی، متن یک فیلم را انتخاب و با نرم افزار k.m player امتحان کردم و دیدم که این امکان توسط چنین نرم افزاری فراهم شده است. کاری که ما کردیم این بود که امکان ارتباط ماهور با k.m player را ایجاد کردیم. در واقع ماهور با فرمانی که از نرم افزار مذکور دریافت می‌کند، متن زیرنویس فیلمهای خارجی را به گفتار تبدیل کرده و برای کاربر نابینا می خواند.
برنامه نویسی، آسانترین قسمت پروژه بود
گلزارنیا به فرایند تولید این نرم افزار پرداخت و گفت: به جرأت می‌توانم اظهار کنم که آسانترین قسمت این پروژه، برنامه نویسی آن بود، اما مسائل مهمتری نسبت به برنامه نویسی وجود داشت که زمان زیادی را به خود اختصاص داد. یکی از این موارد، بحث واژه شناسی و همچنین ضبط صدا بود. در بحث واژه شناسی از روش آزمون و خطا بهره بردیم و همین روش را در مورد ضبط صدا هم به کار بردیم؛ با این حال، آنچه که حاصل شد، غایت خواسته های ما نبود، چون با حداقل امکانات، ضبط صدا را انجام دادیم. بر همین مبنا، فرایند تولید ماهور نزدیک به دو سال به طول انجامید. یکی از مواردی که در این نرم افزار لحاظ شده و در بسیاری از نرم افزارهای با فناوری پیشرفته کمتر دیده شده، انتخاب واژه صحیح است. به این معنا که کاربر در صورت مشاهده قرائت ناصحیح یک واژه توسط ماهور، شکل صحیح ادای آن واژه را نوشته و از طریق گزینه ارسال، برای سرور شرکت گاتا می فرستد. ما به محض دریافت شکل صحیح آن واژه، در آخرین مرحله به روزرسانی، آن مورد را به تمام کاربران ارسال میکنیم.
گلزارنیا درباره نحوه تهیه و نصب نرم افزار هم گفت: کاربرانی که تمایل داشته باشند به صورت آنلاین این نرم افزار را تهیه کنند، وارد سایت msgata.com شده و پس از دانلود نرم افزار، مشخصات خود را در صفحه ارسال درخواست محصولات وارد کنند و پس از حدود پنج دقیقه، کد فعالسازی برای آن کاربران ارسال میشود. آن دسته از کاربرانی هم که در شرکتها و ادارات مشغول به کار هستند و سیستم اینترنتی آنها با محدودیت‌ها و پراکسیهای امنیتی محصور شده است، میتوانند وارد سایت شده و پس از دانلود نرم افزار به جای وارد کردن ارسال درخواست، کلید اف 8 را بزنند. در این صفحه، مشخصات آن ها به صورت کد به آدرس info@msgata.com ارسال و کد فعالسازی آنها به آدرس ایمیلشان ارسال میشود. کسانی هم که به اینترنت دسترسی ندارند، میتوانند از طریق پیامک به سامانه پیامکی ما مشخصات خود را بفرستند.
مهندس سمیه باقربیگی، یکی دیگر از اعضای تیم طراح ماهور هم در خصوص صدای این نرم افزار گفت: ما سعی کردیم که در بحث صدای مرد و صدای زن، چه در حین مطالعه کاربر و چه هنگام نوشتن در محیط وورد، یکنواختی در تونالیته صدا لحاظ شود، اما در مورد جملات خاص مثل جملات پرسشی یا خبری، سعی کردیم حالات مورد نظر به صورت منطقی و به دور از هر گونه مبالغه طراحی و در اختیار کاربر قرار گیرد. یکی از مهمترین و اساسی‌ترین اهداف ما، ایجاد ارتباط گسترده و متقابل با کاربران است. وقتی این امکان فراهم می شود که کاربر با مشاهده اشکالات نرم افزار، موارد را به ما اطلاع دهد، یعنی نیاز و خواسته کاربر در درجه اول اولویت ماست؛ بر همین اساس، هر مرحله از کار و هر کدام از امکانات ماهور را به نظرسنجی گذاشته ایم و تا کنون بازخورد های متنوع و فراوانی دریافت کرده ایم. ضمن اینکه تلاش میکنیم آنالیز واژه ها و بهبود تونالیته صدای ماهور، در نسخه دوم آن انجام شود.
