قدیم‌تر‌ها اما بیشتر ایرانی‌ها به جای سفارش انواع سم و به راه انداختن یک قتل‌عام مورچه‌ای، ارسی‌های زیبا و دارای شیشه‌های رنگی سفارش می‌دادند که افزون بر تأمین بخشی از زیبایی خانه، رنگ‌های تند آنها حشره‌ها را فراری می‌داد.به هر حال برای آشنا شدن با یک خانه واقعی که ترجمان رویش هندسی سیمان، آهن، سنگ و سقف بی‌کفتر نباشد می‌توان راهی یزد شد و برای نمونه به دیدار خانه مرتاض رفت؛ هر چند بیشتر خانه‌های قدیمی یزد مایه افتخار هر ایرانی است اما در این خانه دوره قاجار هر عنصر معماری را در نهایت زیبایی خود می‌توان دید.
پس از گذشتن از سردر و هشتی زیبا و راهرو، حیاط اصلی خانه رخ می‌نماید. جایی که بادگیر ایوان روبهروی آن، خنکای هوا را صید می‌کرده و سر سفره یک نیمروز گرم تابستانی برای اهالی خانه می‌آورده است.روبهروی حیاط خانه نیز برخی از گمشده‌های بشر امروزی چون پنجره‌ها و ارسی‌های چوبی و آب‌نمایی که زندگی در آن جریان دارد چشم‌نوازی می‌کنند.
در بنای خانه مرتاض هر چند برخی ارزش‌های معماری دستکاری شده‌اند اما همچنان می‌توان به آن عنوان خانه اصیل یک ایرانی را داد.این خانه به نشانی یزد خیابان ایران، شهرک گلچینان، کوچه مرتاضیون در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
