«شبکه ملی اطلاعات موضوعی بسیار مهم برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و برنامهریزی برای انجام آن ادامه دارد؛ چنان که در نخستین جلسه شورایعالی فضای مجازی یکی از 2 دستور جلسه مهم در خصوص شبکه ملی اطلاعات بود و قرار شد وزارت ارتباطات ظرف یک ماه مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات را آماده و در شورا ارائه کند تا دستگاههای ذیربط بتوانند خدمات خود را براساس این مدل مفهومی در شبکه ملی اطلاعات ارائه کنند.»
اظهار نظر درباره طراحی مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات در حالی صورت میگیرد که تا آخر سال 92 بسیاری از اجزای این شبکه بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه باید به اتمام برسد. معمولا در تمام پروژهها طراحی مدل مفهومی در ابتدای کار و حتی پیش از وارد شدن به فازهای اجرایی صورت میگیرد، این در حالی است که طی چند سال گذشته دهها پروژه تحت عنوان اجزا و سرویسهای وابسته به شبکه ملی اطلاعات بهطور کامل اجرا شده و اکنون در مدار فعالیت قرار گرفته است. بهعنوان مثال تاکنون 5زیرشبکه شامل شبکه ملی سلامت، شبکه امور مالیاتی، شبکه مدارس، شبکه علمی کشور و شبکه ملی گمرک بهعنوان شبکههای اختصاصی شبکه ملی اطلاعات به بهرهبرداری رسیده است.
هر چند در باره هر یک از این زیر شبکهها، حرف و حدیثهای فراوانی مطرح است، به هر حال اکنون زمان طراحی مدل مفهومی این شبکه نیست. از سوی دیگر از همان ابتدای مطرحشدن طرح اینترنت ملی که بعدها به شبکه ملی اطلاعات تغییر نام داد، هیچیک از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات از این طرح سر در نیاورده و آن را موضوعی غیرقابل اجرا میدانستند. جالب اینکه تا این تاریخ نیز هیچیک از مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره این پروژه توضیحات کامل و جامعی ارائه ندادهاند و مشخص نیست این شبکه چه زمانی به اتمام میرسد.
طراح اصلی این پروژه در سالهای ابتدای دولت نهم با این هدف آن را طراحی کرد که کاربران اینترنت برای رد وبدل کردن اطلاعات نیازی به استفاده از پهنای باند خارجی نداشته باشند و گردش اطلاعات در فضای داخل کشور صورت گیرد. این تصور اولیهای بود که از شبکه ملی اطلاعات وجود داشت، اما بعدها این شبکه مفهوم گستردهتری پیدا کرد و اجزا و عناصر دیگری به آن پیوستند. همچنین موضوع جدا کردن اینترنت از اینترانت در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت که منظور آن تفکیک خطوط شبکه کاربران به 2 گروه داخل و خارج بود. این مسئله نیز تاکنون تحقق پیدا نکرده و کسی نمیداند چگونه میتواند به اینترانت داخلی دسترسی پیدا کند و اگر دسترسی پیدا کرد از چه خدمات و سرویسهایی بهره خواهد برد؟
همچنین بالا بردن سرعت شبکه تا سقف 2 مگابیت بر ثانیه از دیگر اهداف این طرح بود که هنوز در حد حرف باقی مانده است و در همین حال فقدان محتوا و خدمات قابل توجه بر بستر اینترانت ملی باعث شده تا کاربران رغبتی به دریافت این سرویس نداشته باشند. درست است که دستیابی به سرعت بالای 128 کیلو بیت بر ثانیه بهعنوان یک آرزو و رؤیا برای کاربران اینترنت در ایران باقی مانده است اما دستیابی به سرعت 2مگابیت بر ثانیه برای دریافت خدماتی که وجود خارجی ندارد عملا دردی را درمان نخواهد کرد.
لذا میتوان گفت بهرغم همه وعده و وعیدها، طرح شبکه ملی اطلاعات هنوز برای همگان مفهوم نیست و درست به همین دلیل شورایعالی فضای مجازی، 7 سال بعد از اجرای آن، به تازگی بررسی مفهومی این طرح را آغاز کردهاست. شاید بد نباشد پیش از هر اقدامی، ابتدا همین مفهوم شبکه ملی اطلاعات برای عموم تعریف شود.