این توان اقتصادی و علمی عوامل مختلفی دارد که یکی از مهمترین آنها در جهان امروز تکنولوژی هستهای است. فرآیند چرخه سوخت که از استخراج اورانیوم تا بازیافت آن را شامل میشود بخش مهمی از تکنولوژی هستهای است. مهمترین قسمت این فرآیند، غنیسازی اورانیوم است. همه جنجالها زیر سر اورانیوم غنیشده است. خیلی از کشورها برای دسترسی به اورانیومی که در آن میزان ایزوتوپ U235 بیشتر باشد و به آن اورانیوم غنیشده میگویند، سر و دست میشکنند. نیروگاههای اتمی برای تولید انرژی نیاز به سوخت دارند و سوخت مصرفی رآکتور، اورانیوم غنیشده است که شکافت هسته آن انرژی لازمی که این روزها همه در جهان بهدنبالش هستند را تولید میکند.
براساس گزارش انجمن هستهای جهان، در حال حاضر ۵۰۰ رآکتور ساخته شده یا در حال ساخت در جهان برای سوخت خود نیاز به اورانیوم غنیشده دارند و به همینخاطر بازار این محصول حسابی در جهان داغ است و خیلی از کشورها میخواهند با دستیابی به توانایی غنیسازی اورانیوم نیازی به خرید آن نداشته باشند. حساسیت غنیسازی اورانیوم به همینخاطر باعث شده تا فشار و کنترل خاصی درباره آن وجود داشته باشد و تنها کشورهای خاصی در جهان تولیدکننده و برخیها فروشنده اورانیوم غنیشده باشند. واقعیت این است که کشورهای دارای توانایی غنیسازی میخواهند که انحصار این فرآیند در اختیار آنها بماند و کشور دیگری به جمعشان اضافه نشود.
درواقع حالا در چرخه سوخت هستهای، غنیسازی اورانیوم به یکی از حساسترین موارد تبدیل شده است. از اکتشاف تا استخراج، کاربرد، دفع و بازیافت سوخت هستهای، چرخهای را تشکیل میدهد که چرخه سوخت هستهای نام گرفته است. اورانیومی که به شکل طبیعی یا همان اکسید اورانیوم در مراحل اول این چرخه کشف و استخراج میشود، چیزی نیست که به درد رآکتور بخورد. همین جاست که پای غنیسازی وسط میآید. اورانیوم طبیعی شامل 2 ایزوتوپ U238 و U235 است اما این ایزوتوپ U235 است که به درد شکافت و نیروگاههای هستهای میخورد.
بهصورت طبیعی اما میزان U235 در اورانیوم طبیعی حدود 0.7درصد است و بهخاطر اینکه بتوان از اورانیوم در رآکتور نیروگاه هستهای استفاده کرد، باید میزان آن را به ۳ تا ۵ درصد رساند که حالا خیلیها بهدنبال آن هستند. این همان فرایند غنیسازی اورانیوم است که در سالهای اخیر جنجالی بوده است. در یک کلام هدف از غنیسازی، تولید اورانیومی است که دارای درصد بالایی از ایزوتوپ U235 باشد و یکی از معمولترین روشهای آن استفاده از دستگاههای سانتریفیوژ گاز است. افزایش تعداد نیروگاههای هستهای جهان باعث شده تا نیاز به اورانیوم غنیشده هر روز افزایش پیدا کند. در این وضعیت یا شما باید بتوانید خودتان اورانیوم را غنیسازی کنید یا باید خریدار اورانیوم غنیسازی شده از کشورهای دیگر جهان باشید.
بهصورت رسمی و براساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، اسپانیا، آلمان، هلند، انگلیس و ژاپن کشورهایی هستند که در قالب 6 سازمان اورانیوم غنیسازیشده را در حد تجاری و برای فروش تولید میکنند.بهصورت کلی اما آرژانتین، برزیل، چین، فرانسه، آلمان، هند، ایران، ژاپن، هلند، کرهشمالی، پاکستان، روسیه، انگلیس و آمریکا کشورهایی هستند که تأسیسات غنیسازی اورانیوم دارند.
در این میان اما هند و پاکستان در کنار رژیم صهیونیستی بدون امضای پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی) غنیسازی اورانیوم را انجام میدهند. براساس انپیتی کشورهای امضاکننده این پیمان «حق سلبناشدنی» تولید سوخت هستهای برای مقاصد صلحآمیز را دارند. بر این اساس کشورهایی که انپیتی را امضا کردهاند براساس ضوابط و بازرسیهای آژانس بهصورت ذاتی حق آن را دارند که سوخت مورد نیاز نیروگاههای هستهای خود را با غنیسازی اورانیوم تأمین کنند.
غنیسازی اورانیوم به همینخاطر به بخش حساس و مهمی در فرایند تولید انرژی هستهای تبدیل شده و اهمیت آن باعث شده تا غنیسازی اورانیوم به نوعی افتخار برای کشورهای مختلف جهان تبدیل شود. بازار اورانیوم با افزایش رآکتورهایی که وارد چرخه تولید انرژی هستهای میشوند، داغ است اما برخلاف محصولات دیگر بازار انرژی جهان اورانیوم مرکز خرید و فروش خاصی ندارد و معمولاً تجارت آن بین فروشنده و خریدار صورت میگیرد. براساس گزارشهای جهانی ۱۱ کشور جهان مسئول تولید ۹۷ درصد اورانیوم مورد نیاز جهان هستند.
بهخاطر نیاز به اورانیوم غنیشده کشورهای زیادی هستند که به آن برای سوخت نیروگاههای هستهای خود احتیاج دارند. تأسیسات وسیع غنیسازی اورانیوم در فرانسه، آلمان، هلند، انگلیس، آمریکا و روسیه وجود دارد. هر چند کشورهای دیگری هم تأسیسات غنیسازی دارند اما این کشورها هستند که مرکز غنیسازی اورانیوم بهحساب میآیند. حداقل ۴۴۰ رآکتور در جهان در حال حاضر مشغول کار هستند و ۶۰ رآکتور در حال ساخت دیگر مجموعهای نیازمند به اورانیوم غنیشده را تشکیل میدهند. با رسیدن چاههای نفت به پیک تولید خود در سالهای اخیر و افزایش بهای این کالا رقابت بر سر اورانیوم غنیشده شاید مسئلهای باشد که جهان در آینده با آن دستبهگریبان خواهد بود.