چای ترش با نام علمی L.Hibiscus sabdariffa، از خانواده Malvaceaeمی‌باشد. این گیاه به طور گسترده در مناطق حاره‌ای کاشت می‌شود و رنگ قرمز کاسبرگ آن به عنوان نوشیدنی و رنگ خوراکی کاربرد دارد.
بیش از 300 گونه از این گیاه در سراسر جهان در مناطق گرمسیر و نیمه‌گرمسیر یافت می‌شود.
موطن اصلی این گیاه غرب آفریقاست و امروزه در سطح وسیعی در غرب آفریقا، آسیا، استرالیا، هند، مالزی، اتریش، آمریکای مرکزی و بسیاری از کشورهای گرمسیر کشت می‌گردد. در ایران چای ترش در سیستان و بلوچستان در شهرهای ایرانشهر و نیکشهر به طور گسترده‌ای کاشت می‌شود.
شروع گل‌دهی این گیاه از شهریور تا مهرماه بوده و برداشت کاسبرگ‌ها در آبان و آذر ماه است. برداشت با دست انجام می‌گیرد و در طی مرحله برداشت باید برای جلوگیری از آلودگی با مواد خارجی و زائد، به هیچ‌وجه کاسبرگ با زمین یا سطوح آلوده تماس پیدا نکند و زمان بین برداشت و خشک کردن باید حداقل باشد.
معمولاً کاسبرگ‌ها 30- 20 روز پس از ریزش گلبرگ‌ها، به حداکثر اندازه خود می‌رسند و 20 - 10 روز پس از آن رسیدگی کامل حاصل می‌شود. بنابراین بهترین زمان برداشت 50- 40 روز پس از ریزش گلبرگ‌ها می‌باشد. کاسبرگ‌ها با دست از کپسول جدا می‌گردند که پس از آن باید خشک شوند.
در روش خشک کردن طبیعی، کاسبرگ‌ها را پس از جدا کردن از کپسول‌ها، روی گونی یا صفحات مشبکی که هوا در دو طرف آن‌ها جریان داشته باشد در سایه پهن می‌کنند تا خشک شود. از ترکیبات شیمیایی کاسبرگ L.Hibiscus sabdariffa که از اجزاء اصلی در فعالیت‌های فیزیولوژیکی هستند می‌توان به آنتوسیانین‌ها و پلی‌فنول‌ها اشاره کرد که تأثیرات مربوط به سلامت این چای ناشی از این مواد است.
فواید مصرف چای ترش
* برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مفید است.
* تقویت‌کننده سیستم ایمنی است؛ این چای غنی از ویتامین C می‌باشد که در برابر عفونت و سرماخوردگی مقاومت ایجاد می‌کند.
* فشارخون را کاهش داده که این تأثیر ناشی از عملکرد آنتوسیانین‌ها، پلی‌فنول‌ها و اسید هیبیسکوس می‌باشد.
* به دلیل غنی بودن از آنتی‌اکسیدان‌ها، با حذف رادیکال‌های آزاد به حفاظت از سلول‌های بدن کمک می‌کند.
* بهبود پروفایل لیپیدی به علت داشتن موسیــلاژ، پکتین، آنتـــوسیانین، پلی‌فنــل‌ها، اسیــدهیبیسکوس و اسیدسیتریک (از اثرات آنتی‌اکسیدانی آنتوسیانین‌ها مهار اکسیداسیون LDL کلسترول می‌باشد که مانع تصلب شرایین می‌شود).
* در افراد دیابتی اثر هیپوگلایسمیک دارد.
چای ترش و کاهش وزن
امروزه با افزایش شیوع اضافه‌وزن و چاقی که به دلیل سبک زندگی نامناسب از جمله نداشتن فعالیت بدنی کافی و همچنین افزایش مصرف غذاهای آماده رخ داده است، افراد راه‌های گوناگونی را جهت کاهش وزن امتحان می‌کنند. چه بهتر که این راه‌ها منطقی‌تر و کم‌خطرتر و درعین‌حال کم هزینه‌تر باشند!
مطالعات نشان داده‌اند چای ترش در کنار رژیم غذایی مناسب و ورزش، روند کاهش وزن را تسهیل می‌کند. این چای حاوی ماده‌ای است که تولید آمیلاز را مهار کرده و بنابراین جذب کربوهیدرات‌ها کمتر می‌شود.
این چای که در ایران به چای مکی یا قرمز نیز معروف است یک جایگزین مناسب برای نوشیدنی‌های پرشکر و آبمیوه‌های حاوی ترکیبات سنتتیک از جمله شیرین کننده‌های مصنوعی و یا شربت ذرت با فروکتوز بالا می‌باشد.
موارد منع مصرف چای ترش
* ضروری است زنان باردار، شیرده و افرادی که قصد بارداری دارند بدون تجویز و نظر پزشک از مصرف این چای خودداری نمایند.
* همچنین به دلیل تأثیر این چای بر سطوح استروژن بدن، بهتر است افرادی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند و یا زنان یائسه که تحت هورمون درمانی جایگزین هستند، از این چای استفاده نکنند.
* مصرف این چای برای افرادی که فشارخون پایینی دارند، توصیه نمی‌شود.
طریقه مصرف
گل‌های چای را در آب جوش ریخته و برای مدت 20 دقیقه صبر کنید. پس از آن گلبرگ‌ها را دور ریخته و با اضافه کردن کمی لیموترش، دارچین یا عسل از مصرف چای لذت ببرید. چنانچه دوست دارید چای شما غلیظ‌تر باشد می‌توانید گلبرگ‌های بیشتری را داخل آب جوش بریزید.
مصرف روزانه 3 فنجان از این چای به بهبود جریان خون، تمدد اعصاب و کاهش وزن کمک می‌کند. همچنین می‌توانید چای ترش را در یخچال و یا فریزر قرار داده و از آن به صورت یک نوشیدنی سرد استفاده نمایید. لازم به ذکر است چنانچه در دوران کاهش وزن به سر می‌برید مقدار عسلی که به چای اضافه می‌کنید مهم است. همچنین از آنجا که این چای منجر به کاهش فشارخون می‌شود بهتر است با معده خالی مصرف نشود. این توصیه خصوصاً در افراد دیابتی به دلیل تأثیر هیپوگلایسمیک این چای، باید جدی گرفته شود.
منبع: دنیای تغذیه
