پوتین در حاشیه اجلاس سران گروه هشت در آلمان از آمریکا خواسته است بجای استقرار سپر موشکی در اروپای شرقی، از سیستم راداری جمهوری آذربایجان، موسوم به رادار قبله استفاده کند.
پوتین تأکید کرد رئیس جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با وی موافقت خود را با استفاده آمریکا از این ایستگاه رادار اعلام کرده است.
طی ماه‌های اخیر فاش شدن طرح آمریکا برای استقرار سپر دفاع موشکی در چک و لهستان اعتراضات فراوانی را ایجاد کرده است. اخیرا هزاران نفر در چک علیه این موضوع تظاهرات کردند.
سفر اخیر کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه آمریکا به مسکو که بمنظور کاهش اختلاف نظر میان آمریکا و روسیه در مورد طرح سپر دفاع موشکی صورت گرفت، نیز بدون دستیابى به نتیجه‌اى خاص پایان یافت. به گفته سرلشگر هانری اوبرینگ مدیر آژانس امور سیستم رادار پدافند موشکی آمریکا، واشنگتن قصد دارد تجهیزات ردیابی هوایی را در قفقاز نیز مستقر کند. این در شرایطی است که روسیه این موضوع را خطری علیه خود می‌داند.
بطوری‌که سرگئى ایوانف، معاون اول نخست وزیر روسیه که از او به عنوان رئیس جمهورى آینده این کشور یاد مى‌شود، اخیراً گفت: هیچ دلیلى براى صحبت درباره امکان همکارى میان روسیه و آمریکا در زمینه سیستم‌هاى استراتژیک سپر دفاع موشکى وجود ندارد.
ایوانف در ادامه اظهارات خود گفت: اجراى این استراتژى آمریکا تا حدى خیال خام است. این در شرایطی است که آمریکا نیز به صراحت اعلام کرده است که به روسیه اجازه نخواهد داد مانع اجراى طرح سپر دفاع موشکى در شرق اروپا و قفقاز شود. این موضوع حاکی از شروع دوره جدید جنگ سرد میان روسیه وآمریکاست که می‌تواند نتایج زیانباری داشته باشد.
از دیدگاه روسها اجرای طرح سپر دفاع موشکی در حوزه سنتی روسیه امنیت ملی این کشور را به شدت به مخاطره می‌اندازد. در چنین شرایطی نیز روسیه به موازات تعلیق اجرای قرارداد مهم مربوط به کاهش سلاحهاى متعارف در اروپا که در سال ۱۹۹۰ در پاریس امضاء شد، اولویت دادن به استفاده ابزاری از مساله انرژی علیه غرب و مخالفت با قطعنامه مربوط به استقلال کوزوو با پیشنهادی غیرمنتظره استفاده مشترک از پایگاه راداری قبله در جمهوری آذربایجان کوشیدآمریکا را در موضع انفعالی قرار دهد.
پوتین به زعم خود کوشیده است با ارائه این پیشنهاد، به نوعی دروغ بودن ادعاهای آمریکا مبنی بر اینکه استقرار سپرموشکی در چک برای مقابله تهدیدات موشکی ایران و کره شمالی است، را نشان دهد.
این در شرایطی است که ارائه پیشنهاد عملی برای این منظور نوعی فراهم کردن زمینه افزایش حضور نظامی آمریکا در قفقاز است. حال آنکه حضور آمریکا در هر منطقه از جهان باعث ناامنی بوده است.
در شرایطی که آمریکا در قرقیزستان، ترکیه، عراق و افغانستان حضور نظامی دارد، پوتین از آمریکا می‌خواهد که در آذربایجان نیز مستقر شود. از اینرو طرح چنین پیشنهادی توسط سیاستمداری پر تجربه نظیر پوتین تعجب محافل سیاسی را برانگیخته است، به ویژه آنکه واکنش آمریکا به پیشنهاد پوتین نیز نشان داد که نه تنها این پیشنهاد نتیجه مورد نظر روسیه را ندارد، بلکه مخاطرات بیشتری متوجه امنیت منطقه می‌کند.
اظهارات رایس مبنی بر اینکه پیشنهاد پوتین نشان می‌دهد که موضع مسکو در مساله سپر دفاع موشکی نرم شده است، نشان می‌دهد که‌آمریکایی‌ها این پیشنهاد را به منزله
عقب نشینی مسکو می‌دانند.
در این میان ابراز تردید دبیر کل ناتو در اجرای این پیشنهاد روسیه و نیز اظهارات «الکساندر وندورا» قائم مقام نخست وزیر چک مبنی بر اینکه حتی درصورت استفاده آمریکا از پایگاه راداری قبله، سپر موشکی آمریکا باید در چک مستقر شود نشان می‌دهد که پیشنهاد پوتین موفق نبوده است. ضمن اینکه این اقدام روسیه بار دیگر غیر قابل اعتماد بودن روسها در منطقه را به نمایش گذاشت.
روسها بارها در منطقه اوراسیا در سالهای اخیر با هزینه کردن از جیب متحدان و یا قربانی کردن متحدان خود کوشیدند منافع خود را به جلو ببرند. پیشنهاد اخیر پوتین نیز از آنجا که به طور تلویحی ادعاهای آمریکا در مورد خطرات موشکی در منطقه را تائید می‌کند، پیشنهادی نسنجیده بود.
همچنین پیشنهاد پوتین، نگرانی مردم کشورهای قفقاز را از اینکه احتمال دارد به خاطر عدم تصمیم درست رهبران‌شان، مردمان منطقه هزینه سنگین تقابل روسیه و آمریکا را بپردازند، افزایش داده است، بویژه اینکه نوع رویکرد مقامات جمهوری آذربایجان در این خصوص نیز سوال برانگیز است.
دولت باکو در قبال دریافت سالانه هفت میلیون دلار قرارداد اجاره رادار موسوم به «قبله» را با روسیه در سال 2002 برای مدت ده سال امضا کرد.
ساختمان 16طبقه این تاسیسات با محدوده برد شش هزار کیلومتر، قادر است منطقه خاورمیانه، شرق دور و بخشی از آفریقا را پوشش دهد. بر اساس بند چهار توافقنامه سال 2002 روسیه برای آوردن طرف ثالث به این پایگاه باید رضایت دولت باکو را کسب کند. از اینرو دولتمردان باکو به‌راحتی می‌توانند با این پیشنهاد پوتین مخالفت کنند.
اما اظهارات پوتین مبنی بر کسب رضایت الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان در این خصوص نشان می‌دهد که دولتمردان باکو ظاهرا بیش از روسها دنبال این موضوع هستند.
چرا که تصور دولتمردان باکو این است که اینگونه اقدامات باعث تقویت موضع باکو در مناقشه قره‌باغ خواهد شد.
اما این رویکرد به همان اندازه نسنجیده است که 16سال سیاست غرب‌گرایی جمهوری آذربایجان نسنجیده بوده است. چه اینکه برغم ارائه آن همه امتیازات اقتصادی و انرژی به غرب، امریکا و فرانسه بعد از ارمنستان مهمترین حامیان جدایی‌طلبان قره باغ هستند.
جالب اینکه باکو در شرایطی خود را وجه‌المصالحه روسیه و امریکا قرار داده است که یوری مرزلیاکف رئیس روسی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا اخیراً در گفتگو با خبرنگاران در ایروان گفته است که مسکو تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را بدون قره باغ کوهستانی به رسمیت می‌شناسد.
از اینرو رویکرد اخیر باکو مغایر با منافع ملی و تمامیت ارضی این کشور است و تجربه ادوارد شوارد نادزه در گرجستان نشان داد که سیاست امتیازدهی به غرب و روسیه نتیجه‌ای برای زمامداران نخواهد داشت. روسیه در سال 2005 میلادی کلیه کارکنان آذری رادار قبله را شامل 110 نیروی متخصص و کارگر فنی را از این پایگاه اخراج کرد.
بی‌شک این موضع‌گیری نوعی دهن‌کجی به خواست مردم جمهوری آذربایجان است. چه اینکه گروههای مردمی کشور آذربایجان با اشاره به مخاطرات زیست محیطی پایگاه قبله خواهان تعطیلی این پایگاه هستند.
همچنین از نظر آنها حضور امریکا و روسیه در جمهوری آذربایجان بشدت بر امنیت جمهوری آذربایجان ضربه خواهد زد. چون در صورت وقوع هرگونه اختلاف میان امریکا و روسیه، در درجه اول درگیری میان دو قدرت در کشورهایی خواهد بود که هر دو طرف حضور جدی دارند.
از اینرو نیز حزب سبزهای جمهوری آذربایجان پیشنهاد روسیه به آمریکا برای استفاده مشترک از پایگاه رادار قبله را تلاشی برای پایمال کردن و زیر سوال بردن استقلال جمهوری آذربایجان ارزیابی و به شدت با آن مخالفت کرد.
ماییس گلعلی‌اف رهبر حزب سبزهای جمهوری آذربایجان گفته است: حزب سبزهای جمهوری آذربایجان با تداوم فعالیت پایگاه رادار قبله به علت زیان‌های فراوان آن برای محیط‌زیست و سلامت انسان‌ها به شدت مخالف است. زیرا این پایگاه در صورت فعالیت با ظرفیت کامل، اراضی بسیار وسیعی را تحت تاثیر تشعشعات زیانبار خود قرار می‌دهد.
ماییس گلعلی‌اف گفت: دلیل دوم مخالفت حزب سبزها با استقرار نیروهای آمریکا در این پایگاه این است که، نظامیان آمریکایی به هر منطقه‌ای که پای گذاشته‌اند احتمال مناقشه نظامی را در آن جا ایجاد و تقویت کرده‌اند و استقرار نظامیان آمریکایی در جمهوری آذربایجان نیز این کشور را با خطر مناقشات نظامی جدید مواجه خواهد کرد.
در هر حال باید گفت حتی در صورت تحقق پیشنهاد استفاده مشترک امریکا و روسیه از پایگاه قبله بعید است که امریکا دست از طرح توسعه‌طلبانه خود مبنی بر ایجاد سپر دفاع موشکی در چک و لهستان دست بردارد.
چه اینکه طرح سایت مورد نظر راداری امریکا برای استقرار در چک دارای توانایی پاسخ‌گویی و انهدام موشکهای رهگیری شده خواهد بود اما سایت قبله فقط برای رهگیری موشکی است.
از اینرو نیز کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه آمریکا گفته است دولت بوش در حال بررسی پیشنهاد اخیر روسیه است.
