سازمان حفاظت محیط‌زیست هم بارها به صراحت مخالفت خود را با اجرای این طرح اعلام کرده است، اما مسئولان وزارت نیرو همچنان براجرای این طرح پافشاری می‌کنند. 23آذرماه جاری ستار محمودی که کسوت قائم‌مقامی وزارت نیرو را بر تن دارد از اتمام فاز اول مطالعه انتقال آب خزر به سمنان خبر داد و گفت: «انتقال 200میلیون مترمکعب آب برای مصارف شرب و صنعت در این طرح مدنظر قرار دارد.»
فرمایشی بودن میثاق‌نامه محیط‌زیست
طرح انتقال آب خزر به سمنان براساس مصوبه دور سوم سفرهای استانی رئیس دولت دهم به این استان در قد و قامت یک طرح ملی در دستور کار قرار گرفت و عملیات اجرایی آن، 28فروردین 91با حضور رئیس دولت دهم در ساحل منطقه گوهرباران استان مازندران آغاز شد. همان زمان استاندار وقت سمنان با تأکید بر ضرورت تعامل همه‌جانبه مسئولان دستگاه‌های اجرایی استان برای انتقال آب خزر به سمنان از به اتمام رسیدن فاز اول این طرح تا پایان کار دولت دهم خبرداد: «مرحله اول انتقال آب که مربوط به انتقال آب به سمنان است طی 14ماه به انجام می‌رسد و آب به تمام نقاط استان سمنان منتقل می‌شود.» همزمان با این اظهارات، شماری از کارشناسان و منتقدان شناخته‌شده محیط‌زیست، با این طرح مخالفت کردند. آنها از یک سو این طرح را فاقد توجیه علمی و اقتصادی می‌دانستند و از سوی دیگر نسبت به تبعات زیست‌محیطی آن در مبدأ و مقصد هشدار می‌دادند؛ هشدارهایی که البته به جایی نرسید. با تغییر دولت، انتظار آن بود که این طرح از دستور کار خارج شود به‌ویژه آنکه معصومه ابتکار در نخستین سخنرانی خود پس از انتصاب به ریاست سازمان محیط‌زیست از میثاق نامه‌ای خبر داد که اعضای هیأت دولت با امضای آن ملزم به حفظ محیط‌زیست شده بودند. میثاق‌نامه‌ای که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از آن به‌عنوان منشوری برای حفاظت محیط‌زیست یاد کرده بود هیچ ضمانت اجرایی ندارد که اگر جز این بود با وجود انتقادات پرشمار صاحب‌نظران و منتقدان محیط‌زیست، 3 روز قبل ستار محمودی قائم‌مقام وزارت نیرو بر اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان تأکید نمی‌کرد: «هم‌اکنون فاز اول مطالعاتی طرح انتقال آب خزر به سمنان برای تأیید در اختیار شرکت مدیریت منابع آب ایران قرار گرفته است.»
نکته جالب ماجرا توجیه قائم‌مقام وزارت نیرو برای اجرای این طرح است:«به‌صورت کلی موضوع انتقال آب بین حوضه‌ها در تمام دنیا انجام می‌شود.» اما آنچه از چشم ستار محمودی دور مانده است اینکه انتقال آب بین حوضه‌ها در تمام دنیا مطابق با معیارهای زیست‌محیطی انجام می‌شود؛ معیارهایی که بی‌توجهی به آنها باعث بروز بحران‌های زیست‌محیطی می‌شود. وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه نمونه‌ای از بی‌توجهی به همین معیارهاست. وضعیت اسفبار زاینده‌رود و نزاع بر سر آب سرشاخه‌های کارون که پس‌لرزه‌های آن هفته گذشته دامنگیر مجلس شورای اسلامی شد ناشی از رعایت نکردن همین الزامات زیست‌محیطی در طرح‌های اجرایی خرد وکلان منابع آب کشور است.
پافشاری بر روند پیشین
اکنون ستار محمودی بی‌توجه به الزامات زیست‌محیطی بر همان رویه مدیران پیشین وزارت نیرو پای می‌فشارد: «طرح انتقال آب خزر به سمنان به‌نحوی بود که مطالعه و اجرای آن به‌صورت همزمان دنبال می‌شد.» قائم‌مقام وزارت نیرو از موافقت سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر می‌دهد: «ابتدا باید آب دریا شیرین و سپس منتقل شود. روش اجرای طرح هم مورد تأیید سازمان محیط‌زیست است.» اظهارنظری که روزگذشته عبدالرضا کرباسی، معاون دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با مهر آن را قاطعانه تکذیب کرد تا نشان دهد کمترین تعاملی میان مسئولان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو وجود ندارد و هر نهاد، ساز خود را می‌زند: «سازمان حفاظت محیط‌زیست بارها مخالفت خود را با طرح انتقال آب از خزر به سمنان به‌دلیل آسیب‌های زیست‌محیطی که این اقدام برای اکوسیستم خزر دارد، عنوان کرده و به هیچ عنوان تأییدیه‌ای برای اجرای هیچ‌یک از روش‌های اجرای این طرح صادر نکرده است.»
این مقام مسئول در حوضه دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: «درصورت استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها میزان نمک دریای خزر در طول یک‌سال 32میلیون تن افزوده می‌شود، که این میزان شوری برای اکوسیستم خزر فاجعه زیست‌محیطی به بار می‌آورد.» فراتر از این، کرباسی هم مانند بسیاری از منتقدان منابع طبیعی و محیط‌زیست اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان را غیرقابل توجیه می‌داند:«وزارت نیرو با سرمایه 3میلیارد دلاری که برای این طرح هزینه می‌کند می‌تواند از هدر رفت میلیون‌ها مترمکعب آب در بخش کشاورزی با سرمایه‌گذاری در پروژه آبیاری تحت فشار جلوگیری کند.»
راهی برای انتقال آب از دریا به کویر
طرح انتقال آب خزر به سمنان از ارتفاع 21 متری از سطح دریا از منطقه گهر باران ساری آغاز می‌شود و با عبور از البرز مرکزی در ارتفاع (بدون احتساب حفاری تونل) به 2هزار و 900متر و درصورت حفر تونل به ارتفاع 2هزارو 195متری از سطح دریا و در سمنان به هزار و 305متر ارتفاع از سطح دریا می‌رسد؛ خط انتقالی که طول آن 184کیلومتر است و مجموع حجم مخازن آن 260هزار مترمکعب برآورد می‌شود. به‌گفته مدیر پروژه مطالعاتی این طرح، «اعتبار اولیه اجرای طرح انتقال آب دریای خزر حدود 20هزار میلیارد ریال تخمین زده شده است.» طرحی که مغایر با محیط‌زیست است و علاوه بر منتقدان محیط‌زیست و منابع طبیعی، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست اجرای آن را فاجعه زیست‌محیطی عنوان می‌کنند.
