حمید ضیایی‌پرور: پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی با همکاری پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در حال طراحی نرم‌افزار ضد‌سرقت علمی برای مقالات فارسی است.

براساس خبری که در رسانه‌ها منتشر شده مسئولان این طرح وعده داده‌اند که این نرم‌افزار تا چند‌ماه آینده نهایی شده و استفاده از آن برای جامعه امکان پذیر می‌شود.

به‌نظر می‌رسد درطراحی این نرم‌ افزار، اشتباهی اساسی صورت گرفته و آن این است که نرم ا‌فزار مذکور باید بتواند سرقت علمی از مقالات انگلیسی را تشخیص دهد و گرنه در حوزه مقالات فارسی، شیوه دسترسی محققان ایرانی به منابع آنقدر محدودیت دارد که با روش‌های مرسوم و سنتی نیز می‌توان مانع سرقت‌های علمی و ادبی شد.

مسئله فراگیر فعلی، سرقت، کپی غیرمجاز و گاهی برداشت کامل یک مقاله انگلیسی یا زبان دیگر خارجی و ترجمه آن یا استفاده عینی از آن با نام دیگری است. چندی پیش برای تشخیص اینگونه تقلب‌های علمی، نرم افزاری به نام دژاوو طراحی شد که اکنون در بسیاری از مراکز علمی دنیا استفاده می‌شود. حتی یکی از دانشگاه‌های کشور نیز اعلام کرد که از این نرم افزار برای تشخیص تقلب‌های علمی استفاده می‌کند.

واقعیت این است که به‌رغم همه تدابیر اندیشیده شده، تعدادی از افراد فعال در حوزه تولید مقاله در مجامع دانشگاهی ایران از شیوه برداشت آزادانه و کپی برداری از مقالات دیگران برای مقاله‌سازی‌ استفاده می‌کنند. نپیوستن ایران به قانون کپی رایت و شیوع استفاده غیرمجاز از نرم افزار، مقالات، کتب و آثار دارای حق تالیف بین‌المللی باعث شده تا بهره‌برداری جزئی و کلی از منابع و مقالات دیگران، در ایران قبح چندانی نداشته باشد.ظاهرا اکنون علاوه بر مقالات خارجی نوبت به مقالات داخلی نیز رسیده است که این دو مرکز پژوهشی درصدد طراحی نرم افزار مقابله با سرقت علمی برآمده‌اند. هر چند مشخص نیست دامنه این کپی‌برداری‌های غیرمجاز تا چه حد وسیع است اما در هر صورت به‌نظر نمی‌رسد که این وسعت به اندازه کپی غیرمجاز از منابع خارجی باشد.

ظاهرا به‌دلیل سخت بودن فرایند طراحی نرم افزار ضد‌سرقت علمی برای منابع خارجی، طراحان طرح مذکور به سراغ منابع داخلی رفته‌اند. با وجود این زمان بهره‌برداری از این نرم افزار نیز چندان روشن نیست و این در حالی است که در تمام پروژه‌ها براساس گانت چارت، زمان مشخصی برای بهره‌برداری از پروژه تعیین می‌شود.البته در برخی از پژوهشگاه‌ها که خود مسئولیت مبارزه با سرقت‌های علمی در ایران را بر عهده دارند، مقالاتی ثبت شده که کپی کامل از یک مقاله دیگر بوده است.

شاید هدف از طراحی این نرم افزار نیز همین باشد که دیگر چنین خطاهایی رخ ندهد اما بعید است این سامانه در اختیار عموم دانشگاه‌ها و مراکز علمی و استادان و دانشگاهیان قرار گیرد.با همه این احوال، با هوش و ذکاوتی که از ایرانی‌ها سراغ داریم درصورت بیرون آمدن این نرم افزار، ظرف مدت کوتاهی، باگ‌ها یا حفره‌های آن تشخیص داده شده و راه‌های دور زدن نرم افزار ابداع خواهد شد.

بنابراین توصیه می‌شود به جای اتخاذ تدابیری مانند طراحی نرم‌افزارهای شکار‌کننده سرقت‌های علمی، به ترویج فرهنگ تولید علم و آموزش شیوه‌ها و روش‌های تحقیق پرداخته شده و بودجه‌های این طرح‌ها صرف مسائل کاربردی‌تر حوزه دانش در ایران شود.
ضمنا با وجود انتشار آنلاین اغلب ژورنال‌های علمی در ایران، راهی بی‌نظیر برای استخراج منابع اولیه مقالات و کشف سرقت‌های علمی در زبان فارسی وجود دارد: گوگل!

کد خبر 243139

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار سیاست داخلی

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز