این آمار در شرایطی توجه محافل خبری را بهخود جلب کرد که چندی پیش تعداد بیکاران کشور از سوی مرکز آمار ایران، 2میلیونو563 هزار نفر اعلام شده بود. حدود نیمی از این بیکاران هم از فارغالتحصیلان دانشگاهی محسوب میشوند که تمایلی به برخی شغلها نشان نمیدهند.
علی ربیعی به مشاغلی اشاره کرد که نیروی کار در ایران آنها را در شأن خود نمیداند و به همین دلیل نیروهای خارجی در این بخشها بهکار گرفته میشوند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشاغلی همچون چوپانی را مثال زد و بهکارگیری اتباع افغانی در این بخش را شاهد مدعای خود قرار داد. شاید بتوان برخی شغلهای خدماتی و سخت نظیر رفتگری، مقنیگری و نظافت اماکن را در این لیست گنجاند که برخی پرستیژ اجتماعی چندانی برای آن قائل نیستند.
یک کارشناس اقتصادی اما معتقد است که مسئله اصلی در عدمتمایل به این شغلها، دستمزد پایین است: نیروی کاری که در ایران زندگی میکند با این هزینهها برای خود زیرساختهایی را متصور میشود و برنامهای را برای زندگی خود ترسیم میکند که با دستمزدهای پایین انتظاراتش برآورده نمیشود اما نیروی کار خارجی برای مدتی از همان کار ارزان استقبال میکند و با سختی آن کنار میآید.
حسین راغفر به همشهری گفت: دستمزد نازل که سابقه 100ساله در اقتصاد ایران دارد، موجب از دست رفتن سرمایههای انسانی و مهاجرت آنها شده است. مشکل نیروی کار ایران بیش از آنکه با منزلت اجتماعی شغل باشد با دستمزد پایین آن است. همانطور که همین افراد حاضر میشوند شغلهایی که برخی آن را کمشأن تلقی میکنند را در کشورهای دیگر با دستمزد مناسب انجام دهند.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا تأکید میکند که دستمزد شایسته برای شغل شایسته به این مفهوم است که با یک شیفت کار امکان تأمین نیازهای اساسی انسان فراهم باشد. اگر اینچنین باشد و فرد جویای کار بداند متناسب با کاری که انجام میدهد، دستمزد دریافت میکند، میپذیرد که شأن او حفظ شده است. آنگاه دیگر عنوان شغل اهمیت چندانی پیدا نمیکند. طبق آخرین آمار اعلام شده تعداد یکمیلیونو700 هزار نفر اتباع افغانی، پاکستانی، عراقی و ترکیهای در کشور فعالیت میکنند. در شرایطی که ارشدترین مقام دولتی موضوع بیکاری را مهمترین چالش پیش روی دولت دانسته، عدمتمایل کارجویان به برخی مشاغل سؤال برانگیز شده است. وزیر اقتصاد نیز در اظهارنظری اعلام کرده است که اگر اقدامی اساسی صورت نگیرد، تعداد 4.5میلیون نفر دانشجو که بهزودی بهعنوان متقاضی کار به جمع بیکاران فعلی میپیوندند، بحران بیکاری را بهوجود خواهند آورد.
یک کارشناس بازار کار معتقد است: معمولا مشاغل سخت و زیان آور که منزلت اجتماعی بالایی ندارد، مورد استقبال ایرانیها قرار نمیگیرد. دستمزدهای پایین و عدمامنیت شغلی مناسب هم دلیلی است که نیروی کار از آن گریزان است. کارفرمایان هم برای چنین مشاغلی ترجیح میدهند از اتباع خارجی استفاده کنند تا حداقلهای تأمین اجتماعی و دستمزد را در برابر کار سخت و دارای امنیت شغلی پایین، رعایت کنند. محسن ایزدخواه به همشهری گفت:
عناوین شغلی میتواند رغبت ایجاد کند. ممکن است کارهای بسیار سختی در برخی کارخانهها نظیر فولادمبارکه و خودروسازیها وجود داشته باشد که بهدلیل امنیت شغلی بالا و منزلت اجتماعی ناشی از یک برند بزرگ، نیروی کار جذب آن شود.
به گفته این کارشناس اقتصادی، زمانی که دستمزد قابلقبول، امنیت شغلی و منزلت اجتماعی برای شغلی وجود ندارد بهدلیل فضای موجود در جامعه که دانشگاهها نیز تعداد زیادی فارغالتحصیل با توقع بالا تولید کردهاند، اتباع خارجی بهکار گرفته میشوند. معاون اسبق سازمان تأمین اجتماعی به رواج روحیه تن پروری نیز اشاره کرد و گفت: برخی خانوادهها با حمایتی که از جوان خود تا پیش از ازدواج میکنند بهنوعی وظیفه تأمین اجتماعی را انجام میدهند و این کار تنپروری را افزایش میدهد. پرداخت نقدی یارانه نیز در برخی مناطق نظیر روستاها چنین آفتی را به همراه داشته است.