عرضه خودروهای پرمصرف و ادامه تردد خودروهای فرسوده‌ای که به گفته سیدحسین هاشمی، استاندار تهران سهمی 60درصدی در آلودگی هوا دارند، هر روز نفس ساکنین این کلانشهر را تنگ‌تر می‌کند؛ خودروهایی که تعداد آنها پیش از این 70هزار دستگاه اعلام می‌شد و با مصوبه اخیر دولت مبنی بر کاهش سن فرسودگی از 25 به 20سال، کاهش قدرت خرید مردم و کندی اجرای طرح جایگزینی، تعداد آنها در تهران از مرز 100هزار دستگاه نیز فراتر رفته است.
براساس برنامه چهارم، دولت موظف شده بود تا طی دوره 4ساله ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ به‌ترتیب سالانه ۲۰۰ هزار،۳۰۰ هزار، ۴۰۰ هزار، ۵۰۰ هزار و ۶۰۰هزار دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کند، اما حتی تمدید یکساله اجرای قانون برنامه چهارم نیز قادر به تحقق این اهداف نبود. هنوز هم اجرایی‌نشدن این طرح در سایه تغییرات مدیریتی، نبود اعتبار و شکل‌نگرفتن تعامل لازم بین خودروسازان، مالکان این خودروها و متولیان اجرای طرح توجیه می‌شود.
تاخت و تاز فرسوده‌ها
محقق‌نشدن هدف نوسازی بیش از 400هزار خودروی فرسوده در هرسال قانون برنامه چهارم توسعه موجب شد تا براساس ماده 146قانون برنامه پنجم اجرای قانون حمل‌ونقل عمومی تا پایان این برنامه تمدید و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خودروهای سواری براساس قانون مصوب سال 85همچنان ادامه یابد. در برنامه پنجم توسعه، نوسازی خودروهای فرسوده باقیمانده در حالی در دستور کار قرار گرفت که با تعاریف جدید سن فرسودگی، به‌طور متوسط سالانه حدود 100هزار خودرو با رسیدن به سن فرسودگی باید از رده خارج شوند؛
تکلیفی که با هر سال تأخیر در روند نوسازی ناوگان سنگین‌تر می‌شود. با وجود این، اکنون در سال سوم برنامه پنجم نیز تأمین‌نشدن بموقع اعتبار، عمل نکردن برخی دستگاه‌های اجرایی به تعهداتشان، کاهش شدید تیراژ تولید خودروهای داخلی و جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای پرمصرف، فشار آلودگی هوا بر تهران و سایر کلانشهرها را دوچندان کرده است. حتی آغاز مجدد اجرای این طرح در سال‌جاری و طرح نقدی جایگزینی نیز قادر به ایجاد انگیزه لازم در بین مالکان و مجریان جایگزینی خودروهای فرسوده نبوده است.
گزارش رسمی معاونت نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور حاکی از آن است که طی سال‌های ۸۲ تا ۸۴ تعداد خودروهای فرسوده اسقاط شده ۵۴هزار و ۶۶۶ دستگاه بوده که در سال ۸۵ و ۸۶ با فعالیت ستاد تبصره ۱۳ به ۳۱۶ هزار و ۷۶۹ دستگاه رسید. در سال‌های ۸۷ تا ۹۱ که ستاد تبصره ۱۳ به ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت تغییر ماهیت داده نیز مجموعا ۹۷۲ هزار و ۳۹۵ دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است.
به گفته مجتبی شفیعی، رئیس ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور تا‌کنون یک میلیون و 400هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شده و تنها 300هزار خودروی فرسوده در کشور تردد دارند. اما بنابر خوش‌بینانه‌ترین آمارها تا‌کنون حدود یک میلیون و 200هزار خودروی فرسوده از رده خارج شده و با کاهش سن فرسودگی و توقف اجرای طرح تعداد خودروهای فرسوده به 600هزار دستگاه می‌رسد که سهم تهران از این تعداد بیش از 100هزار خودروی فرسوده خواهد بود. همچنین از هزارو 200دستگاه مینی‌بوس فرسوده که در شهر تهران تردد می‌کنند تنها 110دستگاه نوسازی شده و 17هزار تاکسی و بیش از یک میلیون موتورسیکلت از رده خارج نیز در این شهر تردد دارند.
طی 2سال گذشته اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده عملا متوقف شد؛ گرچه با آغاز به‌کار دولت یازدهم، تلاش تازه‌ای برای اجرای این طرح مدنظر قرار گرفته است. کاهش سن فرسودگی خودروهای سواری از 25به 20سال، افزایش میزان تسهیلات بانکی اسقاط خودروهای سواری از 5تا 7به 10تا 12میلیون تومان و افزایش ارزش اسقاط خودرو از یک به 5/2میلیون تومان ازجمله این اقدامات است اما حتی این سیاست‌ها با اقبال مواجه نشده است.
