موزهنمایشگاه تاریخ فرهنگ کودکی را مؤسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودک برگزار می‌کند و همه‌ی دوستداران فرهنگ و تاریخ کودکی می‌توانند هرروز از ساعت ۹ تا ۱۷ به دیدن این موزهنمایشگاه بروند.
هیچ می‌دانید اولین اسباب‌بازی‌ها به‌دست خود بچه‌ها، پدر و مادرها و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ساخته می‌شدند و گاه صنعت‌گران محل نیز در ساخت این اسباب‌بازی‌ها کودکان را کمک می‌کردند؟ در این نمایشگاه می‌توانی عروسک‌های نمایشی دوره‌ی قاجار را ببینی که در خیمه‌شب‌بازی‌ها از آن‌ها استفاده می‌شد. روی تابلوها و دیوارهای نمایشگاه، تصاویری از کودکان را در نقش‌های دوره‌ی باستان، نگارگری‌های دوره‌ی اسلامی، نقاشی‌های دوره‌ی قاجار و نقاشی‌های مردم نگارانه‌ی مکتب کمال‌الملک و عکس‌های دوره‌ی قاجاری می‌توان دید. جالب است که در این نقش‌ها و عکس‌ها نوع پوشاک بچه‌ها، زیورآلاتشان و اسباب‌بازی‌هایی که به‌دست دارند، در هردوره تغییر می‌کند و این‌جا روند این تغییرها را هم می‌توان مشاهده کرد.
فرزانه طاهری قندهاری، سرپرست موزهنمایشگاه تاریخ فرهنگ کودکی می‌گوید: «در این نمایشگاه، سعی شده که بخشی از کتاب‌های خواندنی و مواد شنیداری، اسباب‌بازی‌ها، پوشاک، افزارهای زندگی و... به نمایش درآید. در این‌جا چند‌نوع گهواره و ننو، همراه آویزها و چشم‌نظرها، به نمایش گذارده شده. در گوشه‌ای از نمایشگاه گهواره‌ای از گیلان به‌همراه تمامی تجهیزات آن به‌نمایش درآمده است.»
او می‌گوید: «برای فعالیت بیش‌تر کودکان در نمایشگاه قصه‌ی «مهمان‌های ناخوانده»، «مرغ سرخ پا کوتاه» اثر پروین دولت‌آبادی و «چه و چه و چه‌یک‌بچه» اثر محمدهادی محمدی برای کودکان قصه‌گویی یا کتاب‌خوانی می‌شود و سپس به کودکان کمک می‌شود که خود، در اجرای نمایش‌های این داستان‌ها مشارکت داشته باشند.»
در نمایشگاه قدم می‌زنیم. کتاب‌های مقوایی قدیمی که در ایران تا مرحله‌ی ماکت اولیه تهیه می‌شدند و برای چاپ به خارج از ایران می‌رفتند. نخستین کتاب پاپ‌آپ ایرانی به تصویرگری لیلی تقی‌پور، داستان‌هایی را که روی صفحه‌های گرامافون و نوارهای کاست ضبط شده‌اند و نشریه‌های ویژه‌ی کودکان در دهه‌ی ۲۰ را این‌جا می‌بینیم.
در این نمایشگاه، نمونه‌هایی از اسباب‌بازی کودکان هم می‌بینیم؛ اسباب‌بازی‌هایی مثل آدمک سنج‌زن (گردنای) یزدی که یک خانم سوئیسی آن را به نمایشگاه هدیه داده است، پوشاک قدیمی کودکان، حرزها و جا‌قرآنی‌هایی که به بازوی کودکان بسته و یا به قنداق یا لباس آن‌ها سنجاق می‌شده است. قندهاری با نشان‌دادن شیشه‌ی شیر آلمانی می‌گوید: «ما اولین شیرمک‌ها را در ایران داشتیم که سفالی بودند و در تپه‌های قیطریه، کاوشگران نمونه‌هایی از آن‌ها را پیدا کرده‌اند. از افزارهای زندگی کودک که درموزه‌نمایشگاه قرار گرفته و از روستای کرون اصفهان آمده است، می‌توان به تاپوچی سفالی زیبایی اشاره کرد که مادر، کودک نوپای خود را در آن می‌گذاشت تا به کارهایش برسد.»
در این موزهنمایشگاه، به مکتب‌خانه‌ها و کلاس‌های مدارس نو هم می‌توان با ابزار و لوازم آموزش، کتاب‌ها، نوشت‌افزارهای قدیمی و... آشنا شد. یک بخش هم به جبار باغچه‌بان اختصاص دارد و کارهایی که او برای کودکان پیش از دبستان و ناشنوایان انجام داده است. کارگاه نوشتار و کتابت هم یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این نمایشگاه است. طاهری درباره‌ی این کارگاه می‌گوید: «در این کارگاه، ۲۰ تا ۳۰ دقیقه با کودکان می‌توان کار کرد. شما در این کارگاه نمونه‌هایی از لوح مشق گلی کودکان دوران باستان را می‌توانید ببینید که نوجوانان بازدید‌کننده از موزهنمایشگاه می‌توانند با گِل، لوح‌ها را درست کنند و با خط میخی روی لوح‌ها بنویسند. رنگ‌ها، کاغذهای قدیمی، لیقه و یا فوتک‌ها که برای رنگ‌کردن استفاده می‌شده است، طرح‌های عیدی‌سازی که مکتب‌دارها نزدیک عید به شاگردانشان هدیه می‌داده‌اند، چگونگی تصویرگری و صفحه‌آرایی کتاب‌های درسی و خواندنی که کودکان در گذشته می‌خواندند از دیگر بخش‌های این کارگاه است.»
هنوز فرصت هست و می‌شود از نزدیک و با دقت این فضاها را تجربه کرد. یادت باشد سوار قایقی شوی و به دنیای کودکان در گذشته‌ی سرزمینت سفر کنی...
عکس‌ها: محمود اعتمادی
