دلیلش هر چه باشد مهم نیست، شاید بخش عمده مدیران ایرانی متعلق به نسل قدیم هستند و اینترنت و فناوری اطلاعات را پدیدهای تزیینی و غیرضروری و حتی مخرب بهشمار میآورند. سیاست سلبی اتخاذشده در قبال این پدیده از همین آبشخور سرچشمه میگیرد.
اما در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، پارادایم توسعه برمبنای اینترنت تعریف و اجرا شده است؛ حتی شاخصهای توسعه اینترنت ارتباط نزدیکی با شاخصهای توسعه پایدار دارد؛ شاخصهایی مانند دولت الکترونیک، ضریب نفوذ اینترنت، سرعت اینترنت، مصرف پهنای باند و توسعه برنامههای کاربردی فناوری اطلاعات. دولتهای نهم و دهم بهدلیل عدماعتقاد به پارادایم داناییمحور مبتنی بر فناوری اطلاعات، تمام پروژههای مرتبط با این حوزه را تعطیل کرد.
تعطیلی شورایعالی فناوری اطلاعات، تعطیلی و توقف طرح تکفا، توقف طرحهای دولت الکترونیک و قطع بودجه و سهم آیتی از برنامههای اجرایی دولت ازجمله اقداماتی بود که آگاهانه یا ناآگاهانه طی 8سال گذشته انجام شد و کشور را در بخش آیتی دچار عقبماندگی تاریخی کرد، بهگونهای که اکنون به گفته نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات کشور، سرانه پهنای باند اینترنت ایران، یک کیلوبیت بر ثانیه از میزان 100ترابیت ظرفیت پهنای باند دنیاست. این در حالی است که سرانه کشور ترکیه در این حوزه 50کیلوبیت و کشور قطر 100کیلوبیت برآورد میشود.
با این وضعیت چگونه انتظار داریم تا پایان برنامه رتبه دوم منطقه را هم بهدست بیاوریم؟
مثال ترکیه و قطر از آن جهت اهمیت دارد که ایران در سند چشمانداز توسعه خود در افق سال1404، حدود 25کشور را در زمره کشورهایی قرار داده است که باید در این سال در میان آنها رتبه اول علم و فناوری را بهدست آورد و ترکیه و قطر نیز در میان آنها هستند؛ البته ایران در برخی شاخصها مانند سرعت اینترنت در رتبه آخر منطقه قرار دارد، از نظر ضریب نفوذ اینترنت نیز ایران در رتبه هشتم منطقه قرار دارد و از نظر طرحهای کاربردی در حوزه آیتی، ایران یکی از ضعیفترین کشورهای دنیاست.
قیچی سیاستهای سلبی حوزه فناوری اطلاعات در ایران 2 لبه دارد؛ محدودیت سرعت اینترنت و فیلترینگ گسترده. اولی عملا منجر به توسعه نیافتگی حوزه تجارت الکترونیک و فعالیتهای کسبوکار مبتنی بر اینترنت در ایران شده است. از نظر شاخصهای آیتییو، چیزی به نام اینترنت در ایران وجود ندارد چرا که سرعت مرسوم اینترنت در ایران زیر 128کیلو بیت بر ثانیه است و در دنیا کف سرعت اینترنت 2مگابیت بر ثانیه است. بسیاری از کسب و کارهای آنلاین نیاز به سرعت بالای اینترنت دارند. زیرساختهای اینترنت در ایران در سالهای اخیر توسعه نیافته و به همین دلیل وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مهمترین برنامه خود را بازگرداندن وضعیت مذکور به قبل از سال1384 قرار داده است!
در حوزه فیلترینگ نیز ماجرا بیشتر به بازی موش و گربه شبیه شده است. سایتهایی پی در پی بسته شده و باز شده است یا دسترسی به آنها از طریق تجارت زیرزمینی ویپیان رونق گرفته است. دسترسی به بزرگترین شبکههای اجتماعی مجازی در ایران محدود شده و ظرفیتهای موجود بهدلیل وجود برخی تهدیدهای این فضاها نادیده انگاشته شده است. در یک جمعبندی باید گفت اوضاع و احوال فناوری اطلاعات ایران چندان خوب نیست؛ آینده البته روشن و امیدبخش است.