به گزارش پایگاه رسمی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد، محمد قوچانی روزنامه‌نگار و دبیر گروه مقاله جشنواره مطبوعات، در ارزیابی وضعیت حاکم بر مطبوعات بعد از گذشت ۱۸۰ سال از عمر روزنامه‌نگاری کشور، گفت: «در ۱۰۰ ساله اخیر، مطبوعات به نسبت دیگر ابزار‌ها در تجدد و توسعه کشور، همواره از تاثیرگذاری بیشتری برخوردار بوده و بسیاری از مفاهیم و ایده‌ها در نهاد مطبوعات شکل گرفته است.»
وی با بیان اینکه به دلایل مختلفی از جمله مسائل سیاسی و فنی، هنوز از روزنامه‌نگاری پیشرفته‌ای برخوردار نیستیم، اظهار داشت: «نهاد مطبوعات، در بسیاری از موارد، بار احزاب، دانشگاه‌ها و دیگر نهاد‌ها را به دوش کشیده و در مجموع، به توسعه و ترقی کشور کمک بسیاری کرده است.»
محمد قوچانی، زندگی کردن روزنامه‌نگاران از راه روزنامه‌نگاری را به عنوان مهم‌ترین ایده‌آل خود در روزنامه‌نگاری کشور مطرح و تصریح کرد: «معنای این سخن در مفهوم عام کلمه است و تنها به ارتزاق بر نمی‌گردد. به معنای این است که روزنامه‌نگار، تمام ایده‌ها و ذهنیات خود را صرف فعالیتی کند که دوست دارد. به بیان دیگر؛ روزنامه‌نگاری تأمینش کند و با آن زندگی کند. پس روزنامه‌نگار از نظر من کسی است که در فضای روزنامه تنفس کند و روز خود را در فضای یک مطبوعه، اعم از روزنامه، هفته‌نامه یا یک شبکه تلویزیونی سپری کرده و از این راه زندگی کند.»
دبیر گروه «مقاله» بیستمین جشنواره مطبوعات، معیارهای موجود در تعیین کیفیت کار روزنامه‌نگاران را اغلب سلیقه‌ای و غیرعلمی عنوان و تأکید کرد: «روزنامه‌نگاری ضمن اینکه یک شغل است، یک فن نیز هست. در درجه اول ذوق است یعنی از جنس موضوعات فرهنگی و ادبی است که شما با عنصر نوشتن در آن مواجه هستید. عنصر نوشتن هم یک عنصر دلی است. یعنی ممکن است به نوع نوشتن کسی علاقمند باشید یا نه! اما بعد از آن، بحث نفوذ و دایره تاثیرگذاری پیش می‌آید که بخش عمده‌ای از آن هم به قدرت نوشتن و کلماتی که روزنامه‌نگار استخدام و عباراتی که بیان می‌کند و بخشی دیگر به شجاعت، جرأت و جسارت در بیان رویداد ارتباط دارد.»
قوچانی با تاکید بر ایجاد امنیت شغلی برای روزنامه‌نگاران، در بیان نگرانی‌ها و دغدغه‌های مطبوعاتی خود گفت: «آنچه ما را در روزنامه‌نگاری ناراحت می‌کند وجود عناصر غیر روزنامه‌نگار در این حرفه است. افرادی با استفاده از روابط سیاسی و اقتصادی، دارای مجوز مطبوعات می‌شوند و روزنامه‌نگاران مجبورند با آن‌ها همکاری کنند.»
این روزنامه‌نگار، فقدان ثبات و تداوم فعالیت نهاد مطبوعات را به‌عنوان نگرانی دیگر خود مطرح و با بیان اینکه «بی‌ثباتی، یکی از آسیب‌رسان‌ترین مسائل کار روزنامه‌نگاری است» تصریح کرد: «بزرگ‌ترین نهادهای مطبوعاتی کشور که دارای عمری طولانی هستند، نهادهای دولتی‌اند. کاش در بخش غیر دولتی هم نشریاتی با سابقه چند ده ساله داشته باشیم. در دنیا، رسانه‌های بزرگ از عمری طولانی برخوردارند و نهادهای مطبوعاتی دارای سابقه‌ای همپای دموکراسی هستند.»
قوچانی در پاسخ به اینکه «مهم‌ترین نکته‌ای که روزنامه نگاران کشور از آن غافلند، چیست» گفت: «غنای محتوایی مطبوعات کشور، متناسب با گسترش تکنولوژیک رسانه‌ها، افزایش پیدا نکرده است. روزنامه‌نگاری زمانی به عمق و غنای لازم می‌رسد که با مطالعه و تعمق جدی در موضوعات پیوند بخورد.»
این روزنامه‌نگار، در تشریح بیشتر موضوع، با بیان اینکه «روزنامه نگاران همواره در معرض این خطر هستند که اقیانوسی به عمق یک انگشت باشند» افزود: «برخی از استادان دانشگاه و چهره‌های فرهنگی کشور به نقد روزنامه‌نگاری روی آورده و بیان می‌کنند که روزنامه‌نگاران در کار خود عمیق نیستند و مطالعه کمی دارند. اگر روزنامه‌نگاران به این نقد توجه داشته باشند که بخشی از آن وارد بوده و بخشی دیگر وارد نیست، می‌توانند تلاش کنند مطالعات و دانش خود را افزایش دهند تا این طعنه‌ها به روزنامه‌نگاران و حرفه روزنامه‌نگاری نچسبد.»
وی توجه صرف روزنامه‌نگاران به فناوری‌های نوین ارتباطی و غفلت از محتوا مطالب را مهم‌ترین آفت روزنامه‌نگاری کشور در زمان کنونی دانست و افزود: «متاسفانه در مقابل رشد جریان‌هایی مانند شبکه‌های جدید ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی که تکنولوژی را ترویج و روزنامه‌نگاری را دچار تحول می‌کنند، جمعیت روزنامه‌نگارانی که با حوزه‌هایی چون کتاب، مطبوعات و پژوهش انس داشته باشند روز به روز کمتر می‌شود و این آفتی است که روزنامه‌نگاری کشور را از درون تهدید می‌کند.»
قوچانی در توصیه به برگزارکنندگان جشنواره مطبوعات عنوان کرد: «برگزارکنندگان جشنواره مطبوعات حتماً در دوره‌های بعدی، راجع به گونه‌های مطبوعاتی بحث‌های جدی‌تری داشته باشند تا بتوان با نشان دادن نمونه‌های بر‌تر به جامعه مطبوعاتی از آن‌ها بخواهیم که در کار خود از این الگو‌ها پیروی کنند و این می‌تواند کمکی اساسی به روزنامه‌نگاران باشد تا آن‌ها به لحاظ قالب و نوشتار پیشرفت کنند.»
محمد قوچانی، تفکیک‌های کلاسیک روزنامه‌نگاری نظیر یادداشت، مقاله، گزارش خبری، تحلیلی و توصیفی را تقسیم‌بندی‌های مکانیکی دانست که در طول زمان دچار تغییر ماهوی و اساسی شده‌اند و با اذعان به اینکه که ما بر شانه تعاریف کلاسیک ایستاده و به دنیا نگاه می‌کنیم، تصریح کرد: «نافی تقسیم‌بندی‌های کلاسیک نیستم و حتماً بین یک یادداشت، مقاله یا گزارش، تفاوت‌هایی وجود دارد اما در روزنامه‌نگاری مدرن، این روایت‌ها در هم آمیخته شده‌اند.»
این فعال مطبوعاتی در بیان تمایز بین ادبیات و مطبوعات به عنوان دو گونه نوشتاری، با اشاره به اینکه، ادبیات مبتنی بر «تخیل» و روزنامه‌نگاری مبتنی بر «واقعیت» است، تصریح کرد: «در گونه‌های مختلف ادبی چون شعر، داستان، فیلمنامه و نمایشنامه، قوه تخیل هنرمند است که پرواز می‌کند اگرچه ممکن است برای خلق یک اثر هنری، مایه‌هایی از واقعیت هم به کار گرفته شود اما در بیشتر گونه‌های روزنامه‌نگاری، این معادله، درست برعکس است و اساس کار مبتنی بر واقعیت و بیان واقعیت است.»
قوچانی در پاسخ به اینکه اساساً محصول کار روزنامه‌نگاری تالیفی است یا غیر تالیفی، بیان داشت: «خبرنگاری، نوعی تالیف است اما ممکن است درجاتی داشته باشد. خبرنگار و راوی غیر مولف وجود ندارد چون از زاویه دید او به جهان نگریسته می‌شود. اما میزان آن بستگی به مواردی از جمله، دانش، علاقه و میزان مطالعه او دارد. روزنامه نگار می‌تواند نظریه‌پرداز، مفسر یا تنها انتقال‌دهنده باشد. اما انتقال‌دهنده هم زاویه دید خود را در اثر خلق شده لحاظ می‌کند.»
وی افزود: «از دوربین عکاسی، وفادار‌تر در انتقال و روایتگری وجود ندارد و ممکن است مستند به نظر بیاید اما زاویه دید دوربین و انتخاب قاب تصویر در نوع روایت دخالت دارد. بنابرین، روزنامه‌نگار نمی‌تواند گزینشگر و تحلیل‌گر نباشد.»
به گفته قوچانی، در ادوار گذشته جشنواره مطبوعات، مقالات محققین و استادان دانشگاه که در فصلنامه علمی تخصصی منتشر شده بود، در جشنواره مشارکت داده می‌شد و با روزنامه‌نگارانی که در نشریات روزانه یا هفتگی فعالیت داشتند به رقابت می‌پرداختند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا می‌توان اساتید دانشگاه که مقالات خود را در نشریه تخصصی و دانشگاهی منتشر می‌کنند روزنامه‌نگار به حساب آورد، تاکید کرد: «روزنامه‌نگار کسی است که تنها از راه روزنامه‌نگاری نان بخورد یعنی حرفه‌ای به معنای واقعی کلمه باشد و بجز کار روزنامه‌نگاری هیچ فعالیت حرفه‌ای دیگری نداشته باشد.»
محمد قوچانی افزود: «سال‌هاست ما با برخی دوستان، تلاش خود را بر این گذاشته‌ایم که بگوئیم روزنامه‌نگاری نه فقط عشق و علاقه ما که شغل ما است و ما می‌خواهیم روزنامه‌نگار باشیم.»
