فرشته محمدزاده یزد دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات دانشگاه تهران از پایان نامه‌اش به راهنمایی دکتر سعیدرضا عاملی، مشاوره دکتر علی ربیعی و داوری دکتر یونس شکرخواه با کسب نمره ۲۰ دفاع کرد.
در این پایان نامه آمده است که شهرها در طول زمان و تحت تأثیر پارادایم‌های متفاوت تکامل یافته و به تدریج با عبور از مناسبات کشاورزی و صنعتی به شهرهای اطلاعاتی و مجازی و در نوع تکامل یافته‌تر از شهرهای مجازی به شهرهای هوشمند نزدیک می‌شوند و همزمان با این تغییرات، الگوهای شهری شدن نیز متحول شده است.
در هر یک از دوران‌های ذکرشده (کشاورزی، صنعتی، اطلاعاتی، مجازی و هوشمند) شهر از خصوصیاتی متمایز و متفاوت با خصوصیات دوران‌های دیگر برخوردار بوده و شهرها از مراکز صرفا تجاری و حمایتی تبدیل محیط های هوشمندی شده‌اند که شهروند محوری نقش اصلی را دارد.
عامل اصلی که در ابتدا باعث به وجود آمدن ایده شهر هوشمند شده‌است دو مساله ی ۱) وجود دودهای آلاینده، آلودگی و آلایش‌های زیست محیطی و رفتاری و ۲) ایجاد فضای سالم و آسان زندگی بوده است.
در ادامه بسط یافتن مفهوم شهر هوشمند، عدم دسترسی سریع به امکانات و خدمات، فرسایش منابع انسانی در فعالیت‌های غیرضروری روزانه، تخریب محیط زیست، از دست دادن زمان مفید و آلودگی هوا از دیگر چالش‌هایی است که ما را به داشتن شهری هوشمند ترغیب می‌کند.
مشهد به عنوان پایتخت مذهبی و دومین کلان‌شهر ایران بعد از تهران، از جایگاه متمایزی در میان دیگر شهرهای ایران برخوردار است و به دلیل ویژگی های فراملی و جایگاه آن در جهان تشیع و میزبانی بیش از ۲۵ میلیون زائر و گردشگر در سال اولویت بالایی در پیشگام شدن در حوزه پیاده سازی و بهره‌گیری از راهکارهای نوین مدیریت شهری و خدمت رسانی به شهروندان را دارد.
شهر هوشمند واقعیتی است که با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی اطلاعات در شهر و در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید شهروندان به اطلاعات و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در زندگی شهری آنان، پا به عرصه ظهور می‌گذارد. آنچه یک شهر را به سمت هوشمندی پیش می‌برد، صرفا استفاده از ابزار الکترونیک و سیستم ارتباطاتی آن شهر نیست بلکه استفاده از این ابزار جهت ارتقای سطح کیفی زندگی شهروندان یک شهر است. هر شهر هوشمند دارای ۶ عنصر هوشمند اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند، حکمرانی هوشمند، جا به جایی هوشمند، محیط هوشمند و زندگی هوشمند می باشد.
به نظر می رسد آمادگی برای رسیدن به شهر هوشمند در مراحل فرآیندهای مجازی‌سازی در دو سطح مردم هوشمند و دولت هوشمند ضروری باشد. سطح مردم هوشمند شامل آموزش و پروش و تعلیم و تربیت، آموزش الکترونیک، سرمایه انسانی و پژوهش، توسعه و نوآوری می‌شود و سطح دولت هوشمند شامل هزینه های عمومی در فناوری اطلاعات و ارتباطات، دسترسی به وب سایت ها، خدمات عمومی آنلاین، حاکمیت شفاف، دموکراسی الکترونیکی و ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات و نوآوری است.
حجم نمونه در خصوص شاخص «مردم هوشمند»، ۵۰۰ نفر از شهروندان شهر مشهد در مناطق ۱۳ گانه شهری و حجم نمونه در خصوص شاخص «دولت هوشمند»، ۶ نفر از مسئولین شهرداری مشهد می باشند.
نتایج پیمایش انجام شده نشان میدهد که شهروندان مشهدی از آمادگی الکترونیکی زیادی در سطح‌های انگیزشی، اعتمادی و آگاهی برخورداند و بر اساس یافته ها آن دسته از پاسخگویان که از اینترنت کم استفاده می کرده اند مهم ترین دلیل کم بودن میزان زمان استفاده از اینترنت (۳۰ درصد) را آشنایی نداشتن بیان کرده‌اند.
نتایج نشان میدهد بیش از نیمی از مردم مشهد به پرداخت‌های اینترنتی اعتماد دارند. این امر نشانگر آن است که مردم نسبت به فضای مجازی شهر آگاهی داشته و بر مبنای آن پرداخت های خود را به صورت اینترنتی انجام می‌دهند، به طوری که ۴۰ درصد مردم زیاد و خیلی زیاد از طریق اینترنت تراکنش‌های مالی خود را به صورت الکترونیکی انجام داده‌اند.
بیش از نیمی از مردم ترجیح می‌دهند که مراجعاتشان را به شهرداری به صورت اینترنتی انجام دهند چرا که فکر می‌کنند کارها سریع تر انجام می‌گیرد اما از طرفی با وجود اینکه ۸۷ مردم از اینترنت استفاده می‌کنند طبق آمارهای تحقیق ۷۷ درصد مردم تا به حال به پورتال شهر مشهد (به نشانی مشهد دات آی آر) مراجعه نکرده اند و این نشانگر آن است که آگاهی های لازم در خصوص فضای دوم شهر مشهد به مردم داده نشده است و مردم از وجود چنین امکانی در شهرشان بی‌اطلاع هستند.
نظر مردم در خصوص شفاف بودن سازمان شهرداری قابل توجه است. ۴۰ درصد مردم شفافیت فعالیت های شهرداری را کم و خیلی کم ارزیابی کرده‌اند و همچنین اعتقاد دارند که شهرداری در خصوص گزارش کارهای خود شفاف نیست. این امر به روشنی نشان میدهد که شهرداری باید در خصوص اطلاعات مورد نیاز شهروندان آگاهی های لازم را بدهد.
یافته‌های بدست آمده در خصوص دولت هوشمند نشان می دهد که شهرداری مشهد با وجود اینکه اقدامات خوبی انجام داده است اما هنوز وارد به هوشمندی نشده است و می بایست مردم را در این پروسه همراه خود سازد. نتیجه ها نشان می دهد که همه‌ی مسئولین معتقدند که شهر مشهد کمتر از۳۰ درصد به سوی شهری هوشمند گام برداشته است؛ تا جاییکه مسئولین سازمان شهرداری مشهد تحقق شهر هوشمند مشهد را تنها ۱۰ درصد می‌دانند چرا که با توجه به همه‌ی مسائل ذکر شده هنوز زیر ساخت‌های لازم برای تحقق شهری هوشمند برآورده نشده است.
در این راستا افزایش اعتماد مردم نسبت به شهرداری، شفافیت سازمان شهرداری، آگاهی به مردم در خصوص فضای مجازی
شهر مشهد، قطع راه های انجام امور در فضای واقعی و آموزش‌ها و ارائه خدمات محلی به شهروندان پیشنهاداتی بود که در انتهای این پایان نامه مطرح شد و همکاری میان سازمان ها و نهادهای مختلف را می‌طلبد تا نتیجه بخشی تمام شهر برای رفتن به سمت شهری هوشمند افزایش یابد.
