او یکی از شخصیت هایی است که نه تنها در مصر منشأ نهضت‌های اصلاحی بود، بلکه تأثیر افکار و آثار او همه جهان اسلام، به ویژه مغرب، الجزایر، تونس، مراکش، شام، سوریه، لبنان، فلسطین، شبه قاره هند، عراق و ایران را فراگرفت.
به گزارش خبرگزاری مهر، در دو سه قرن اخیر، هجوم فرهنگی، نظامی، سیاسی و اقتصادی استعمار موجب رخوت و عقب افتادگی جوامع مسلمان شد، ولی بیداری اسلامی قرن گذشته و معاصر، و خیزش اسلامی چند دهه اخیر موجب حرکت مسلمانان گردید.
تلاش های نخستین در جهت رهایی از سلطه نظام سیاسی و کسب ازادی و استقلال بود و اکنون زمان بیداری فرهنگی و احیای اعتماد به نفس اسلامی و ایرانی فرا رسیده است.
برای تحقق چنین حرکتی، از جمله اقدامات اساسی، معرفی و باز شناسادن بزرگان تاریخ تمدن اسلامی و هویت ملی است. یکی از مصلحان و نو اندیشانی که در تحول جوامع اسلامی تحولی به سزا و مؤثر ایجاد نمود و سعی بر تطبیق تعالیم با رویدادهای جامعه داشت و بر این باور بود که تعالیم اسلام، امروزه هم پاسخ گوی نیازها و رخدادهای نوظهور است، شیخ محمد عبده ملقب به پرچم دار اصلاح است.
شیخ محمد عبده در نزد اهل سنت، به خصوص در میان اعراب پس از سید جمال، دومین مصلح شناخته می شود. او یکی از شخصیت هایی است که نه تنها در مصر منشأ نهضت‌های اصلاحی بود، بلکه تأثیر افکار و آثار او همه جهان اسلام، به ویژه مغرب، الجزایر، تونس، مراکش، شام، سوریه، لبنان، فلسطین، شبه قاره هند، عراق و ایران را فراگرفت. در این اثر، زندگی و اندیشه و فعالیت‌های شیخ محمد عبده بررسی می‌شود.
در دوران، محمد عبده، کشورهای اسلامی زیر سلطه حاکمیت استبداد و نفوذ استعمار بودند. برخی از منحرفان دینی نیز همراه حاکمیت، ظالم شده و با استفاده از بی سوادی و نا آگاهی مردم، دین را به نحوی بیان می کردند تا توجیه گر وضعیت حاکم بر جامعه باشد. مردم نیز به سبب بی سوادی، قادر به شناخت و استخراج حق از متون دینی نبودند. منحرفان دینی فقط به آنان آموخته بودند که از حاکم و اولوالامر اطاعت کنند. هر چند ظالم و نابخرد باشد، و هر گونه نافرمانی در برابر حاکم اسلامی، هر چند ستمگر باشد، گناه کبیره محسوب می‌شود در چنین شرایطی، عبده به این نتیجه رسید که بی سوادی و خصوصاً بی سوادی دینی کشت زار حاصل خیزی برای استبداد و استعمار است و در این اوضاع و احوال، مردم رشد نمی کنند و آنان به مثابه ابزاری در دست ستمگران خواهند بود.
اوضاع مصر در عصر شیخ محمد عبده، زندگی نامه شیخ محمد عبده، اساتید عبده، عبده در مقام استاد، آثار محمد عبده، فعالیت های سیاسی و اجتماعی شیخ محمد عبده،، عبده و دفاع از دین، عبده از دیدگاه دیگران، بررسی اندیشه ها و آثار عبده، مقایسه شیخ محمد عبده با شهید مطهری و سید جمال ، فصول دهگانه این کتاب را تشکیل می دهند.
اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و وضعیت اقتصادی، شیخ درویش، شاگردان شیخ محمد عبده، محمد رشید رضا، فعالیت‌های مطبوعاتی، روزنامه وقایع المصریه، همکاری با سید جمال در تأسیس مجله عروة الوثقی در پاریس، عبده و قیام عرابی پاشا، اصلاح برنامه‌های مدارس اسلامی بیروت، تأسیس «جمعیت مقاصد خیریه» در بیروت، نامه شیخ محمد عبده به تولستوی، رد نظرات هاناتو، پاسخ به کشیش، شیخ محمد عبده و تفسیر آیه 3 سوره فیل، آیه 74 و 119 سوره بقره، روش محمد عبده در شرح نهج البلاغه، اندیشه سیاسی عبده، وظایف حاکم از دیدگاه عبده، ویژگی های حاکم سیاسی از دیدگاه عبده، عبده و تقریب ادیان و مذاهب، عوامل انحطاط مسلمانان از دیدگاه مطهری و عبده، تفاوت دیدگاه شهید مطهری و عبده نسبت به غرب، از جمله مطالبی است که نویسنده در آن به شرح و بررسی آنها پرداخته است.
کتاب «شیخ محمد عبده» از مجموعه کتاب‌های جیبی آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران نوشته دکتر علی اکبر ولایتی است که در سال 91 برای نوبت اول از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
