راه‌اندازی اکولوژها یا اقامتگاه‌های بوم‌گردی از موفق‌ترین و پایدارترین این کسب و کارهاست که فرصت مناسبی برای کسب و کارهای کوچک خانوادگی (خانواده محور) ایجاد می‌کند. در اقامتگاه‌های بوم‌گردی روابط مستقیم و متقابل میزبان و مهمان در خانه و املاک خانواده گردشگر‌پذیر صورت می‌گیرد و این حضور و مشارکت از سوی خانواده برای تجربه و رضایت گردشگر و توسعه پایدار مقصد گردشگری و جامعه محلی، امری حیاتی است. اقامتگاه‌های بوم‌گردی از سال1994 میلادی به جهان معرفی شدند و در چند سال گذشته نیز در ایران به‌شدت رشد کرده‌اند.
هدف اصلی در ایجاد و توسعه این اقامتگاه‌ها که دارای هویت و ساختار بومی هستند نیز رسیدن به توسعه پایدار است. بسیاری از اقامتگاه‌های بوم‌گردی توسط یک خانواده محلی اداره می‌شوند و کارکرد آنها تنها جنبه اقامتی ندارد بلکه در آنها فعالیت‌های مختلفی همچون ارائه غذا و نوشیدنی بومی، ساخت، آموزش و فروش صنایع‌دستی محلی، اجرای نمایش و موسیقی سنتی، برگزاری رویدادهای بومی و تورها و فعالیت‌های بوم‌گردی فراهم شده است. مکان فیزیکی اقامتگاه، به‌دلیل سبک معماری، مصالح ارگانیک به‌کار رفته، طراحی داخلی و مبلمان بومی آن نیز به‌عنوان اکوموزه بومی، بخشی از یک جاذبه گردشگری است. مهم‌ترین اصلی که در اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید رعایت شود نیز مشارکت اعضای خانواده میزبان (صاحب اقامتگاه) و جامعه محلی مقصد در تمامی فعالیت‌های گردشگری یک اقامتگاه بوم‌گردی است.
الگوی توسعه گردشگری در اقامتگاه‌های بوم‌گردی، براساس گردشگری جامعه‌محور است که می‌تواند نقش عمده‌ای را در توانمندسازی مردم محلی، توسعه منابع انسانی، تنوع و رشد اقتصادی و همچنین خلق فرصت‌های شغلی جدید ایفا کند و لازم به یادآوری است که رویکرد مبتنی بر جامعه محلی، از الزامات توسعه گردشگری پایدار است.
اقامتگاه‌های بوم‌گردی معمولا در مناطق روستایی، مناطق بکر طبیعی یا بافت‌ها و اماکن تاریخی شکل گرفته و به همراه فعالیت‌هایی که برای شناخت و معرفی بوم، توسط خانواده‌های کارآفرین و جامعه محلی علاقه‌مند به گردشگری صورت می‌گیرد، می‌تواند به‌عنوان راهکاری عملی برای رسیدن به توسعه پایدار گردشگری در این مناطق باشد.
برجسته‌ترین نمونه‌های اکولوژ در جهان اقامتگاه‌های بومی در کشورهای اندونزی، تایلند، کامبوج، کنیا، آفریقای جنوبی، بولیوی، کاستاریکا، مکزیک، فرانسه، اسپانیا و استرالیاست. هویت و اصالت بومی به‌کار گرفته شده در اداره اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز آنها را از دیگر انواع اقامتگاه‌ها متمایز ساخته و مشارکت جامعه محلی به‌عنوان قلب تپنده این جریان، حیات تازه‌ای به مقاصد گردشگری بخشیده است.اکولوژها بر این باورند که با معرفی و آشنایی گردشگران با محیط انسانی(فرهنگ و اجتماع) مقصد خود، می‌توانند فرهنگ بومی را صادر کنند و همچنین با آشنایی گردشگران با طبیعت منطقه خود، در حفاظت و نگهداری آن محیط نیز مؤثر واقع شوند. همه این کارها با یک انگیزه اصلی و نهایی با نام انگیزه اقتصادی و رشد سطح زندگی جامعه محلی صورت می‌گیرد. از سوی دیگر تجربه ناب و بکر گردشگر و رضایت او از این محصول بومی، چرخه توسعه پایدار گردشگری را کامل می‌کند.
نتایج آخرین پژوهش علمی بر اقامتگاه‌های بوم‌گردی مناطق کویری ایران نشان می‌دهد که اقامتگاه‌های بوم‌گردی این منطقه، ارائه‌کننده بسته کاملی از محصولات، فعالیت‌ها و خدمات گردشگری بومی هستند که ضمن برخورداری از ساختارهای مناسب زیربنایی گردشگری، به‌دلیل برخورداری از ساختار محیطی بو‌‌م‌گرا، ساختار مدیریت و مالکیت خانوادگی و مشارکت جامعه بومی، الگوی اقامتگاهی متمایزی را از سایر اشکال اقامتگاه‌های گردشگری ایجاد می‌کنند. همچنین این الگوی متمایز در راستای توسعه پایدار گردشگری گام برداشته و در میانه راه قرار گرفته است.اکنون زمان سرنوشت‌سازی برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی است که می‌تواند با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح و علمی گامی مؤثر در توسعه گردشگری پایدار بردارد یا آنکه با بی‌برنامگی و بی‌کفایتی مدیریتی و سپردن کار به افراد ناآشنا، بی‌تجربه و غیرمتخصص، مانند بسیاری از دیگر برنامه‌های گردشگری کشور، آنها را به مسیر نابودی بکشاند.
اشکان بروج، کارشناس گردشگری
