رژیم صهیونیستی با محدودیتهای جغرافیاییای روبهرواست که اهمیت آب را برایش بسیار حیاتی میکند. دستیابی به منابع جدید آب برای تلآویو انرژیبر است و وابستگی کوتاهمدتش را به واردات انرژی زیاد میکند. به همین دلیل رژیم صهیونیستی بهدنبال منابع داخلی انرژی است.
رژیم صهیونیستی فعلا به نسبت همسایگانش از امنیت برخوردار است اما این وضعیت خیلی زود میتواند تغییر کند. از آنجا که در گذشته، رژیم صهیونیستی برای تامین امنیت منابع آب خود به اقدامات و تدابیر نظامی نیاز داشت، انگیزه نیرومندی برای دستیابی به راهحلهای فنی و بهبود امنیت آب داشته و دارد. منابع آبی داخلی از جمله سیستم و ظرفیت تصفیه فاضلاب، به تلآویو این امکان را میدهد تا یکی از عمدهترین محدودیتهای جغرافیایی خود را برطرف کند.
اسرائیل بهطور چشمگیری طی یک دهه گذشته ظرفیت و توان خود را برای تصفیه آب افزایش داده است. این رژیم با 8میلیون نفر جمعیت اکنون چندین تاسیسات تصفیه آب و فاضلاب دارد. ازجمله این تاسیسات، کارخانه سورک است که در نوع خود بزرگترین تاسیسات تصفیه فاضلاب به شمار میآید. این تاسیسات در ماه اکتبر گذشته بهطور کامل کارش را آغاز کرد. اسرائیل همچنین برنامههایی برای افزایش توان تصفیه فاضلاب خود تا سال 2020دارد تا بتواند تأمین منابع آبیاش را تضمین کند.
آب طبیعی
منابع طبیعی و تجدیدپذیر داخلی آب رژیم صهیونیستی بهطور کلی 0/75میلیارد مترمکعب است. برای هر نفر از ساکنان سرزمینهای اشغالی سالانه 265مترمکعب آب در دسترس است. این میزان پایینتر از عددی است که در تعریف سازمان ملل بهعنوان مرز فقر آبی تعریف شدهاست. براساس تعریف سازمان ملل، اگر هر فرد سالانه به میزانی پایینتر از هزارمترمکعب آب دسترسی داشتهباشد دچار فقر آبی است.
از نظر آب زیرزمینی، رژیم صهیونیستی روی 2سفره آب زیرزمینی قرار دارد؛ سفره ساحلی و سفره کوهی. هر کدام از این سفرهها هم به سفرههای دیگری تقسیم میشوند. این سفرهها زیرزمینهایی که فلسطینیها در آن ساکن هستند هم یعنی در غزه و کرانه باختری کشیده شدهاند.
آبهای سطحی رژیم صهیونیستی در شمال و شرق آن متمرکز هستند. از این نظر، این رژیم بخشی از سیستم رود اردن است که سوریه، لبنان، اردن و کرانه باختری را هم شامل میشود. رودهای عمده در بخشهای بالادستی شامل رودهای حسبانی، بانیاس و دان میشوند. این رودها با هم ترکیب میشوند و رود اردن را در نزدیکی مرزهای سرزمینهای اشغالی، لبنان و سوریه تشکیل میدهند و بعد به سمت دریای طبریه میروند. در پاییندست، رود اردن با آبهای رود یرموک و زرقا تغذیه میشود.اساسا بیش از نیمی از کل آبهای طبیعی رژیم صهیونیستی از خارج از مرزهای سرزمینهای اشغالی تأمین میشود.
310میلیون مترمکعب آن از لبنان، 375میلیون مترمکعب از سوریه و 345میلیون مترمکعب از کرانه باختری. همه کشورهایی که در این منطقه واقع شدهاند برای بهدست آوردن منابع محدود این حوزه آبی با هم رقابت میکنند. تشکیلات خودگردان سالانه برای هر نفر بین 51تا 333مترمکعب آب تامین میکند. سوریه و لبنان از سیستمهای رودخانهای دیگر آب میگیرند و برای هر نفر میتوانند بین 882تا 1259مترمکعب آب در سال تأمین کنند. برای اردن این مقدار 161مترمکعب در سال است.
اختصاص آب از سیستمهای رودخانهای فرامرزی اغلب موضوعی مناقشهبرانگیز است. در سال 1955طرحی برای اختصاص آب رود اردن به کشورهای همسایه تدوین شد که به نام سفیر وقت آمریکا که در مذاکرات مربوط به این طرح فعال بود، طرح جانسون خوانده شد. مبنای اختصاص این طرح، نیازهای کشاورزی بود اما چون بسیاری از کشورهای عرب نمیخواستند که اسرائیل را به رسمیت بشناسند، این طرح هیچگاه به تصویب نرسید. در سالهای بعد و وقتی رژیم صهیونیستی مشغول ساخت سدی شد که آب را از دریای طبریه به سمت این رژیم منحرف میکرد، این رویکرد تقابلی تشدید شد. با این حال اردن و رژیم صهیونیستی آن طرح اولیه را همچنان مبنای مذاکرات خود قرار دادند.
برای تلآویو حفاظت از مرزهای شمالی از نظر حفظ کنترل منابع آب سطحی بسیار مهم است. حفظ کنترل بلندیهای جولان نهتنها به رژیم صهیونیستی امتیاز نظامی در مقابله با دشمنان شمالیاش میدهد بلکه دسترسی به دریای طبریه را هم تضمین میکند. اسرائیل از نظر تاریخی نسبت به استفاده از قوای نظامی در تضمین دسترسی به منابع آب، تمایل نشان دادهاست. در سال 1964، سوریه با حمایت اتحادیه عرب شروع به طراحی برای انحراف مسیر رود بانیاس کرد. این کار 10درصد از منابع آب اسرائیل را تهدید میکرد. از سال 1965تا 1967 اسرائیل دست به حملاتی زد تا پروژههای انحراف مسیر آب سوریه را تخریب کند.
در پیمان صلح سال 1994میان رژیم صهیونیستی و اردن، حقوق آبی و شرایط تقسیم آب هم گنجانده شد. توافقنامه صلح اسلو 2 در سال 1995میان رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان شامل شرایط همکاری در زمینه منابع آب در کرانه باختری میشد اما در عمل این مدیریت مشترک با ناکامیهایی مواجه میشد و مردم فلسطین بهشدت برای دسترسی به آب به صهیونیستها وابسته بودند.
این پیمانها اما ضرورت تلاش تلآویو برای دسترسی به منابع آب را از میان نبرد و تمایل آنها را برای تهدید نظامی در این زمینه کم نکرد. در سال 2002، روستاهایی در جنوب لبنان، تاسیسات کوچک پمپاژ و خطوط انتقال آب رود حسبانی را مستقر کردند. آریل شارون، نخستوزیر وقت رژیم صهیونیستی ادعا کرد که این اقدامات نوعی جنگ است و تهدید به اقدام نظامی کرد. البته هیچ اقدامی صورت نگرفت اما این واقعه نشان داد که تلآویو نسبت به این تحولات هوشیار و نگران است.
پایههای تاسیسات کنونی آب رژیم صهیونیستی در دهههای 1950و 1960 گذاشته شد؛ وقتی تلآویو با وضعیت امنیتی ناپایداری روبهرو بود. در دهههای بعد این تاسیسات گسترش یافت و تلآویو بهدنبال منابع جایگزین رفت. در نتیجه، این رژیم منابع داخلی آب خود را توسعه داد بدون اینکه نیاز باشد از نظر فیزیکی مرزهایش را گسترش دهد.
رژیم صهیونیستی همچنین سیستم مدیریت آبیای را سازماندهی کرد که کل سرزمینهای اشغالی را پوشش میدهد. رژیم صهیونیستی در زمینه تصفیه آب فناوریهای پیشرفتهای دارد. از آنجا که کشاورزی بیشترین مصرف آب را در این رژیم دارد، استفاده کارآمد و مفید از آب در این بخش، برای مدیریت پایدار آب مهم و حیاتی است. رژیم صهیونیستی از 400میلیون مترمکعب آب غیرقابلشرب، برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده میکند. خشکسالی سالهای 1998و 1999در توجه این رژیم به سیستم تصفیه آب و فاضلاب تأثیر زیادی داشت. از سوی دیگر استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی آبی بهویژه از سفرههای ساحلی باعث افت کیفیت آب مصرفی شدهاست. رژیم صهیونیستی در حال حاضر سالانه فقط کمتر از 2میلیارد مترمکعب آب مصرف میکند، درحالیکه مدیریت آب میتواند باعث بهبود مصرف آن شود اما افزایش جمعیت منطقه، فشار بر منابع محدود آبی را افزایش دادهاست. همه این عوامل، اسرائیل را به سمت تصفیه فاضلاب پیش بردهاست.
از آنجا که رژیم صهیونیستی از دیرباز واردکننده انرژی بودهاست، وابستگی روزافزون به منابع آبی انرژیبر، میتواند وابستگی این رژیم را به کشورهای صادرکننده انرژی بیشتر کند. گاز طبیعی، سوخت اصلی مورد استفاده برای تصفیه آب است. شبکه برقی رژیم صهیونیستی برای استفاده بیشتر از گاز طبیعی و دور شدن از زغالسنگ در سالهای آینده طراحی شدهاست.
تلآویو در گذشته واردکننده گاز طبیعی بوده اما حجم کلی واردات این رژیم در سالهای اخیر کاهش یافتهاست. از آگوست 2013 واردات، 13درصد از کل مصرف گاز رژیم صهیونیستی را تشکیل میدهد. اکتشافات ساحلی در شرق مدیترانه تا سال 2016 به بهرهبرداری نزدیک میشود و این یعنی رژیم صهیونیستی میتواند بهصورت بالقوه صادرکننده گاز طبیعی بشود.
رژیم صهیونیستی بهصورت سنتی همواره برای ادامه بقا به یک طرف دیگر نیاز داشتهاست. در زمینه آب هم با وجود همه آنچه گفته شد در عین اینکه سیستمهای پیشرفته تصفیه آب و فاضلاب دارد باز به منابع خارجی نیازمند است. ممکن است این رژیم از نظر نظامی و امنیتی در موقعیت خوبی باشد اما آب میتواند نقطه ضعف بزرگی برایش به حساب آید. رژیم صهیونیستی با بعضی همسایگانش در موقعیت جنگ است و با بعضی دیگر همچون اردن و حتی دولت خودگردان فلسطین، همکاری دارد. این موقعیت در آینده نزدیک تغییر نخواهد کرد. یکی از راههای رژیمصهیونیستی برای تضمین امنیت آب، توسعه منابع داخلی است اما این، نیازمند واردات بیشتر انرژی در کوتاهمدت است.
استرتفور