این در حالی است که باز هم به اعتقاد کارشناسان در کشور ما بیشتر بیمه‌ها به دولت متکی هستند و معنای واقعی بیمه را ندارند. در کشور ما در حال حاضر30 میلیون نفر از بیمه‌ها خدمات دریافت می‌کنند و بیشتر این بیمه‌ها، خدمات حمایتی ارائه می‌کنند. همچنین 70 درصد بیمه‌شدگان سالی یک بار به دندانپزشکی مراجعه می‌کنند.
در حالی‌که کارشناسان، مسئولان و سازمان‌های بیمه دلیل عدم پوشش خدمات دندانپزشکی را کمبود منابع مالی معرفی می کنند، برخی معتقدند که این سازمان‌ها غیر از حق بیمه‌های ماهانه، منابع درآمدی دیگری نیز در اختیار دارند که می‌توانند با استفاده از آن منابع، به جبران هزینه‌های دندانپزشکی بیمه‌شدگان بپردازند و برخی دیگر هم می‌گویند اصولاً خدمات دندانپزشکی گران‌تر از این هستند که بیمه‌ها توان پشتیبانی کامل آن را داشته باشند.
در پی چاپ گفت‌وگویی با دکتر علی یزدانی، رئیس هیأت مدیره انجمن دندانپزشکان که روز 29خرداد86 چاپ شد و طرح نظرات ایشان که معتقد بودند بیمه خدمات دندانپزشکی در کشور ما امکان‌پذیر نیست چون حتی در کشور پیشرفته‌ای مثل انگلستان این اتفاق با شکست مواجه شده، گفتگوی ما با دکتر محمدرضا طاهریان مدیر مسئول و سردبیر مجله «دندانپزشکی امروز» و مدیرعامل تعاونی دندانپزشکان ایران که نظری مخالف نظر دکتر یزدانی دارند را بخوانید.
- آقای دکتر، گروهی روی بهداشت و پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان تاکید دارند و اینکه در این‌صورت درمان بیماری‌های دندان به خدمات بیمه نیازی ندارد، نظر شما در این مورد چیست؟ شما از تجربه کشور انگلستان در این باره مطلعید؟
بله، من هم قبول دارم که پیشگیری بهتر از درمان است و اگر ما بخواهیم برای این امر هزینه کنیم، اقدام بسیار مفیدی است، ولی در کشور ما هنوز به اولویت‌های بهداشت و درمان اهمیت داده نمی‌شود. اما در کشور انگلستان بحث بیمه خدمات دندانپزشکی مطرح نیست، بلکه بحث سیستم (national health service ) مطرح است. این سیستم یک سیستم طب ملی است یعنی در حقیقت خدماتی از طرف دولت به طور مستقیم به مردم داده می‌شود.
- منظورتان چیست؟ یعنی این سیستم‌ها در ارائه خدمات بهداشتی درمانی موفق بوده‌اند؟
برای تحلیل و نتیجه‌گیری درباره موفقیت یا عدم موفقیت سیستم‌های ارائه خدمات درمانی بایستی شاخصه‌های مختلفی را در نظر گرفت. مسئله اول آن است که سیستم ارائه خدمات بهداشتی، درمانی به‌طور قطع با سایر بخش‌های سیستم به‌خصوص روابط حاکم بر اقتصاد و جامعه در ارتباط است.
دوم آن‌که مدیریت هر سیستم بسیار اهمیت دارد. مدیریت ناکارآمد، بهترین سیستم‌ها را هم با مشکل مواجه می‌کند. سوم آن‌که در تحلیل هر سیستم بحث‌های موردی چندان اثربخش نیست بلکه باید رابطه جزء و کل را در نظر گرفت مثلاً شاخص‌هایی مثل طول عمر متوسط در رابطه با سیستم‌های مختلف چه تغییراتی داشته و… می‌خواهم عرض کنم قضاوت کردن در مورد این سیستم بدون در نظر گرفتن این ملاک‌ها امکان‌پذیر نیست.
- خب در کشور ما بالاخره باید چه کار کرد؟
ببینید، در کشور ما خدمات دولتی هیچگاه موفق نبوده‌اند به طوری که بخش خصوصی به بیماران بیشترین سرویس را می‌دهد. در حال حاضر هزینه‌هایی که بیمه برای خدمات دندانپزشکی می‌پردازد عادلانه نیست. با این حال آیا درست است که بگوییم بیمه خدمات دندانپزشکی راه را برای کوتاهی کردن افراد در بهداشت و پیشگیری باز می‌کند؟
من فکر می‌کنم مطالب مورد نظر خوب باز نشده است و به همین جهت سوءتفاهم‌هایی را به‌بار آورده است. چون اولاً در سیستم N.H.S ، خدمات دندانپزشکی از سوی دولت و سیستم دولتی ارائه می‌شود ولی در سیستم بیمه، خدمات از سوی بخش‌های مختلف به‌خصوص بخش خصوصی ارائه می‌شود ولی هزینه آن را بیمه می‌پردازد و این دو سیستم اساساً با هم تفاوت دارند.
سیستم بیمه و تأمین اجتماعی اگر به‌درستی طراحی و مدیریت شود، به‌خصوص برای بخش‌های پایین دست جامعه بسیار مؤثر و کارساز است. تاکید می‌کنم که سیستم بیمه و تأمین اجتماعی باید مؤثر و کارآمد باشد. وقتی نرخ‌های بیمه بسیار پایین و با سایر واقعیت‌های جامعه هماهنگ نباشد، بالطبع سیستم بیمه هم ناکارآمد و بی‌مصرف می‌شود اما کوتاهی کردن افراد را بایستی از طریق فرهنگ‌سازی از بین برد.
- منظور شما این است که سیستم خدمات دولتی دندانپزشکی باید به بخش خصوصی واگذار شود؟
ببینید، شواهد مختلف و کیفیت خدمات درمانی آن هم در سطح عمومی نشان می‌دهد که سیستم ارائه خدمات درمانی دولتی سیستم کارآمدی نیست. این سیستم پرهزینه و کم‌بازده است، به همین جهت مدتی است که در انگلیس گرایش به‌سوی دندانپزشکی غیر‌دولتی و کلینیک‌های خصوصی افزایش یافته است.
در همین کشور خودمان هم اگر هزینه و فایده بخش دولتی را در امر درمان دندانپزشکی بررسی کنیم، خواهیم دید که این سیستم بسیار هزینه‌بر و در عین حال فاقد نتایج و اثربخشی مورد نظر است.
طرح این مطالب به معنای حذف کامل سیستم دولتی نیست، بلکه بایستی دولت در جنبه نظارت‌های کلی، پیشبرد بهداشت و مسائل مربوط به برنامه‌ریزی نقش بسیار فعال و مؤثرتری داشته باشد. البته به نظر من در بخش درمان، بخش خصوصی با استفاده از سیستم بیمه مناسب با نرخ‌های واقعی می‌تواند نقش مؤثری در امر درمان صحیح و گسترده برای عموم مردم ایفا کند.
- مشکلات خدمات بهداشتی درمانی را در زمینه دندانپزشکی در کشور خودمان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اولاً می‌پذیرم که خدمات دندانپزشکی بسیار پرهزینه و گران است، اما یک ثانیاً هم وجود دارد؛ خدمات دندانپزشکی در ایران از کیفیت نسبتاً بالایی در سطح جهان برخوردار است اما هزینه‌های دریافتی نه تنها در مقایسه با اروپا و آمریکا بلکه در مقایسه با کشورهایی مثل ترکیه هم بسیار ارزان است. برای حل مشکلات چنین نظامی، اول باید میزان سرانه بهداشت و درمان در بودجه افزایش یابد.
طبق قانون اساسی باید شرایط برخورداری از بهداشت و درمان مناسب برای همگان فراهم شود، نرخ بیمه‌ها و تعرفه‌ها باید با سایر واقعیت‌ها هماهنگ شود و ارتقاء یابد و نقش دولت، رسانه‌ها، مراکز آموزش و غیره در امر بهداشت، پیشگیری و غیره باید تقویت شود. علاوه بر تمام اینها تعرفه بهداشت و اهمیت آن بایستی در بخش خصوصی مورد نظر قرار گیرد.
- اینکه بیشتر خدمات بیمه به امر پیشگیری اختصاص یابد بیشتر به نفع مردم نیست؟
این به شرطی است که این اتفاق بیفتد. در حالی که هنوز این خدمات به طور جدی به امر پیشگیری هم اختصاص نیافته‌اند. تأمین اجتماعی حق همه مردم است و علاوه بر پیشگیری، خدمات درمانی هم باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند، چون این دو امر لازم و ملزوم همدیگر هستند. نکته مهم این است که بیمه خدمات بهداشتی، بیمه خدمات درمانی را نفی نمی‌کند. این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند.
اگر ما برای خدمات «بهداشتی» روش‌های تشویقی را به کار ببریم، یعنی برای عده‌ای که مثلاً هر سال به دندانپزشک مراجعه می‌کنند روش‌های تشویقی در نظر بگیریم، مسلماً تعداد مراجعین برای خدمات «درمانی» کاهش پیدا می‌کند. البته در دندانپزشکی هر درمانی جنبه پیشگیری هم دارد مثلاً کسی که پوسیدگی درجه دو دارد و برای درمان مراجعه کرده، نسبت به کسی که این پوسیدگی در او تبدیل به پوسیدگی درجه سه شده، در مرحله بهتری قرار دارد.
- پس شما می گویید اگر در ایران خدمات دولتی همانند آنچه در انگلیس به آنها اشاره می‌شود، مورد بررسی قرار گیرند می‌بینیم که سیستم دولتی بخصوص در رشته دندانپزشکی نا‌کارا است و بخش خصوصی کارایی بیشتری دارد. درست است؟
من به هرحال می‌پذیرم که در جامعه ما اقتصاد، دولتی است و مردم وابسته به دولت هستند. همین امر دولت را باید ملزم کند که خدمات بیمه را بیشتر به مردم ارائه دهد. اما به طور کلی بیمه‌ها در کشور ما یک‌دست نیستند.
یعنی آنقدر که هزینه‌ها در بخش بیمه‌های خصوصی از عدالت بیشتری برخوردار است، در بخش دولتی نقایص زیادی در این زمینه دیده می‌شود. ببینید، در حال حاضر هزینه‌ای که بیمه‌ها در کشور می‌پردازند اصلاً با واقعیت سازگار نیست و این امر بیشتر از میزان سرانه بهداشت و درمان در ایران ناشی می‌شود.
این سرانه خیلی پایین است و حتی دو تا سه درصد هم نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته. مشکل اساسی ما این است که در تعیین تعرفه خدمات دندانپزشکی در کشور ما نظام پزشکی و انجمن دندانپزشکی دخیل نیستند. این مهمترین دلیل واقعی نبودن این تعرفه‌هاست. دندانپزشکی در کل رشته بسیار گرانی است و هزینه مواد آن بسیار بالا است ما باید این قیمت‌ها را در بیمه محاسبه کنیم و خدمات استانداردی را به مردم ارائه دهیم.
- الان بیمه خدمات دندانپزشکی بیشتر روی کدام درمان‌هاست؟
تأمین اجتماعی فعلاً فقط برای دندان کشیدن و جرم‌گیری خدمات ارائه می‌دهند اما بیمه‌های دیگر که خصوصی هستند در اکثر زمینه‌ها هزینه‌ها را می‌پردازند.
- فکر نمی‌کنید اگر تا الان بحث خدمات درمانی در رشته دندانپزشکی مطرح نبوده شاید به این دلیل باشد که خود مردم نیز بهداشت دهان و دندان را در اولویت اقدامات درمانی خود قرار نمی‌دهند؟
خیر، اهمیت دندان آنقدر زیاد است که حتی اگر از طرف مردم بهداشت آن نادیده گرفته می‌شود باید فرهنگ آن به مردم آموزش داده شود و نادیده گرفتن بیماری‌های دندان نمی‌تواند دلیل این باشد که بیمه تا به حال به ارائه خدمات دندانپزشکی کم‌توجه بوده است چون مسلماً بهداشت دهان و دندان از خیلی از بیماری‌های دیگر پیشگیری می‌کند.
