اگر چه در 2ماه پایانی سال با نزول شاخص‌های بورس، خاطرات تلخی برای سهامدارانی که تازه وارد بازار شده بودند رقم خورد اما مجموع بازده بورس تهران در سال گذشته از همه بازارها بیشتر بود و کسانی که در این بازار سرمایه‌گذاری کرده بودند سال92 را دست پر به پایان رساندند .برخلاف سال92، معاملات بورس تهران و فرابورس در سال 93 کم‌رمق و کم‌توان آغاز شد. اکنون پرسش این است که چه برنامه‌هایی برای توسعه بورس و ایجاد شرایط بهتر برای معاملات بورس درنظر گرفته شده است. برای پاسخ به این پرسش‌ها سراغ علی صالح‌آبادی رفتیم و ضمن مروری بر عملکرد بازار سرمایه در سال گذشته از او خواستیم برنامه‌های سال93 را تشریح کند. رئیس سازمان بورس در این گفت‌وگو اعلام کرد که رفع ابهامات صنایع بزرگ همچون پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و سایر صنایع یکی از برنامه‌های اصلی سازمان بورس و اوراق بهادار در سال93 است و تلاش می‌شود با کمک دولت، مشکلات صنایع فعال در بازار سرمایه برطرف شود. او همچنین از طرح بین‌المللی‌شدن بازار سرمایه ایران سخن گفت و تأکید کرد که یکی از برنامه‌های اصلی سازمان بورس در سال‌جاری تدوین طرح جامع بین‌المللی شدن بازار سرمایه است. در این‌باره حتی یک کمیته هم تشکیل شده و فعالان بازار می‌توانند با این کارگروه‌ها، همکاری داشته و در آن مشارکت کنند. زیرساخت‌های بین‌المللی شدن بازار سرمایه فراهم و کارگروه‌های مربوطه نیز در سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شده است. بنابر این موضوع توسعه امور بین‌الملل و جذب سرمایه‌های خارجی، امسال جزو برنامه‌های سازمان بورس است. گفت‌وگو با رئیس سازمان بورس را در ادامه بخوانید.
- با توجه به فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی در سال گذشته و همچنین تغییر دولت در سال 92 ارزیابی‌تان از عملکرد بازار سرمایه در سال گذشته چیست؟
خوشبختانه سال92 در مجموع سال خوبی بود. شاخص‌ها وضعیت مطلوبی داشتند و برای نخستین بار ارزش بازار سرمایه از رشد قابل توجهی برخوردار بود. ارزش معاملات بورس تهران از 95هزار میلیارد تومان فراتر رفت که نسبت به سال91 که 26هزار میلیارد تومان بود، 4 برابر شد. دفعات معاملات هم به حدود 17میلیون دفعه رسید که نسبت به سال91 که 5 میلیون دفعه بود، بیش از 3 برابر شد. این رشد نشان از نقدشوندگی بیشتر بازار سرمایه در سال92دارد و این یکی از موارد با اهمیت بازار در سال92 بود.
- ارزش بازار سرمایه در سال92 چه میزان رشد کرد و وضع شاخص‌های بورس در سال گذشته چگونه بود؟
ارزش بازار سرمایه در سال92 به حدود 385هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به ابتدای سال که 170هزار میلیارد تومان بود، 2 برابر شد. در سال92، شاخص کل از 38هزار واحد در ابتدای سال به 79هزار واحد رسید که نشان از بازدهی بیش از 100درصدی این متغیر دارد. البته در این مسیر افت و خیزهایی وجود داشت اما روند کلی بازار مثبت بود، به‌ویژه در هفته پایانی رو به رشد شد.
- شاخص بورس تهران در سال92 در طول 9ماه 130درصد رشد کرد اما پس از آن، از نیمه دوم دی‌ماه با نزول مواجه شد؛ دلایل این موضوع چه بود؟ و چه توصیه‌ای به سهامداران در مورد صعود و نزول بورس دارید؟
نباید به نوسان 2 ماهه توجه کرد، چراکه بعد از آن، بازهم بازار متعادل شد. بازده بورس در بلندمدت در قیاس با سایر بازارها بالاتر است. برای مثال طی 10سال، بازده بازار سرمایه بیش از سایر بازارها بوده است.
من همواره تأکید کرده‌ام که بازار سرمایه ریسک دارد و ریسک جزو ذات بازار سرمایه است. سرمایه‌گذارانی که به بورس می‌آیند، از ریسک بالاتری نسبت به سایر بازارها برخوردارند.
البته اوراق مشارکت، اوراق مرابحه و اجاره هم در بازار سرمایه وجود دارد و این اوراق بدون ریسک است و سود ثابتی می‌دهد، بنابراین سرمایه‌گذارانی که ریسک‌گریزتر هستند، می‌توانند این ابزار را خریداری کنند و سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر می‌توانند وارد معاملات سهام شوند.
سرمایه‌گذاران می‌توانند برای مدیریت بهتر ریسک خود، سبدی از سهام مختلف را خریداری کرده و هیجانی عمل نکنند.
در عین حال، علاوه بر درنظرگرفتن روند بلندمدت، بهتر است با افراد خبره مشورت کنند.
- وضعیت فرابورس در سال گذشته چطور بود؟
ارزش بازار فرابورس به حدود 93هزار میلیارد تومان رسیده است درحالی‌که ابتدای سال حدود 50هزار میلیارد تومان بود. این نشان از رشدی حدود 90درصدی دارد.
از نظر ارزش معاملات در بازار فرابورس هم طی سال 92، حدود 30هزار میلیارد تومان در این بازار معامله شد که در سال 91حدود 13هزار میلیارد تومان بود که این ارقام هم رشد 2 برابری را نشان می‌دهد.
دفعات معاملات در بازار فرابورس طی سال 92، حدود 3 برابر شد و از یک میلیون و 700هزار دفعه به 5 میلیون دفعه رسید که این ارقام نشان از توسعه بازار فرابورس دارد. شاخص کل فرابورس هم ابتدای سال، 443 واحد بود که در پایان سال به حدود 766واحد رسید که بیش از 70درصد رشد در بازدهی فرابورس را نشان می‌دهد.
- بورس کالا چطور؟
حجم معاملات در بورس کالای ایران در سال92، بالغ بر 24میلیون تن بود که نسبت به سال91، 3میلیون تن افزایش عرضه را شاهد بودیم. در عین حال، ارزش معاملات در این بورس هم 42هزار میلیارد تومان بود که نسبت به سال91، 35درصد افزایش داشت.
در بخش معاملات سکه در بورس کالای ایران طی سال 92، حجم معاملات حدود 20هزار میلیارد تومان بود. ارزش معاملات سکه در سال 91معادل 36هزار میلیارد تومان بود که نشان از کاهش 43درصدی این معاملات دارد.
- دلیل کاهش ارزش معاملات آتی سکه در بورس کالا در سال92 چه بود؟
این کاهش در ارزش معاملات آتی سکه نشان از ثبات این بازار دارد و نکته مثبتی به‌شمار می‌رود، زیرا سرمایه‌گذاران در بازار آتی سکه خود را در مقابل نوسانات شدید سکه پوشش می‌دهند که ثبات در این بازار موجب کاهش این معاملات می‌شود.
- چه برنامه‌هایی را برای توسعه بازار سرمایه در سال 93درنظر گرفته‌اید؟
خوشبختانه سال 92بازار سرمایه در همه بخش‌ها سال خوبی را پشت سر گذاشت. امیدواریم سال93 سال بسیار بهتری باشد. ما در سال93، عرضه‌های اولیه جدیدی در بورس و فرابورس خواهیم داشت. هم‌اکنون شرکت‌های خوبی در دست پذیرش هستند.
روز آخر سال 92 سهام شرکت پاکشو در بورس و سهام فولاد آهن ارفع در فرابورس عرضه شد و همچنین معامله عمده هلدینگ خلیج‌فارس به ارزش تقریبی 10هزار میلیارد تومان انجام شد که این رقم بسیار بالایی بود.
به علاوه درنظر داریم در سطح صنایع از نظر سودآوری و مواردی که روی شاخص‌ها اثرگذارند، پیگیری‌های بیشتری از مراجع ذیصلاح انجام شود. از نظر زیرساخت‌های بازار سرمایه همچنان برنامه‌های توسعه‌ای مفصلی داریم تا زیرساخت‌ها را ارتقا داده و ساختار سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را تسهیل کنیم.
همچنین بهبود ساختار خرد بازار سرمایه، معرفی و توسعه نهادهای جدید مالی، ازجمله راه‌اندازی صندوق‌های پروژه و زمین و ساختمان برای تقویت نقش بازار سرمایه در تأمین مالی و انتشار اوراق خزانه اسلامی با همکاری دولت، راه‌اندازی سامانه پس از معاملات (post trade)، توسعه فعالیت‌های آموزشی و فرهنگسازی و ارتقای توان حرفه‌ای فعالان و سرمایه‌گذاران از دیگر برنامه‌های سازمان بورس در سال‌جاری است.
- در رابطه با اقتصاد مقاومتی، بازار سرمایه چه برنامه‌هایی دارد؟
در سال93، در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، بازار سرمایه نقش مهمی را به‌ویژه در حوزه کمک به تولید، صنعت، تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی مبتنی بر سرمایه‌های داخلی و خارجی، کمک به توسعه صادرات محصولات تولیدی شرکت‌های بورسی، نقش مؤثرتر شرکت‌های بورسی در فضای کلی اقتصاد، کمک به رشد اقتصادی و توسعه ظرفیت‌های تولیدی در کشور ایفا خواهد کرد. موارد مربوط به اقتصاد دانش بنیان که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی هست نیز با راه‌اندازی بورس ایده در سال93 عملیاتی می‌شود.
- یکی از مواردی که سهامداران عموما در مورد آن گلایه دارند تعدد تصمیم‌گیری درباره صنایع مختلف است، آیا سازمان بورس امسال برنامه‌ای برای ابهام‌زدایی از صنایع و شرکت‌های بورس دارد؟
رفع ابهامات صنایع بزرگ همچون پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و سایر صنایع یکی از برنامه‌های اصلی سازمان بورس و اوراق بهادار در سال93 است که تلاش می‌شود با کمک دولت، مشکلات صنایع فعال در بازار سرمایه برطرف شود.
- با توجه به اینکه دولت تصمیم دارد فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را در سال جدید اجرا کند و این موضوع روی شرکت‌های بورس اثر‌گذار است، سازمان بورس چه برنامه‌ای در این مورد دارد؟
با توجه به اینکه نرخ حامل‌های انرژی اعلام شده است، شرکت‌های بورس باید تأثیرات اجرایی شدن فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را به بازار اعلام کنند.
- در روزهای گذشته خبر‌هایی در مورد توسعه بین‌المللی بازار سرمایه ایران مطرح شد؛ این کار با چه هدفی انجام می‌شود؟
موضوع توسعه امور بین‌الملل و جذب سرمایه‌های خارجی امسال جزو برنامه‌های سازمان بورس است. البته به تناسب تعاملاتی که در سطح کلان کشور ایجاد می‌شود، انتظار می‌رود از طریق گشایش‌هایی که صورت می‌گیرد، بورس نیز از این فضا استفاده لازم را برای جذب سرمایه‌های خارجی و ارتباط و تعامل با نهادهای بین‌المللی ببرد.
هم‌اکنون زیرساخت‌های بین‌المللی‌شدن بازار سرمایه فراهم و کارگروه‌های مربوطه نیز در سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شده است.فعالان بازار می‌توانند با این کارگروه‌ها همکاری داشته و در آن مشارکت کنند، در این صورت سازمان می‌تواند از تجربیات اهالی بازار سرمایه برای حرکت در مسیر بین‌المللی شدن استفاده کند.
مهم‌ترین هدف سازمان بورس برای سال‌جاری حرکت به سمت بین‌المللی شدن است که مقدمه‌اش تعامل بیشتر با اعضای بازار سرمایه است و قرار است در این زمینه یک همایش بین‌المللی در نیمه نخست سال با حضور مقامات ارشد بورس‌های دنیا برگزار شود.
- درباره ارتقای الکترونیک و توسعه سامانه‌های بورس چه کارهایی انجام خواهد شد؟
تمام زیرساخت‌های فنی سامانه مرکز میانی امضای دیجیتال فراهم شده است و هر گاه مجوز آن از سوی شورای سیاستگذاری تجارت الکترونیک صادر شود این مرکز با حضور وزیر امور اقتصاد و دارایی افتتاح می‌شود. سال گذشته جلساتی با شرکت‌های کارگزاری و نرم افزاری به‌طور مشترک برگزار و کارگروهی تشکیل شده است که از طریق کانون کارگزاران و شرکت‌های نرم‌افزاری راهکارهای تقویت زیرساخت‌های نرم‌افزاری بررسی شود.
- پرسش رایج مردم این روز‌ها زمان آزاد‌سازی سهام عدالت است، طرح آزاد‌سازی سهام عدالت چه زمانی به نتیجه می‌رسد؟
تصمیم‌گیری درخصوص آزاد‌سازی سهام عدالت در سطح دولت و نهایتاً مجلس باید انجام شود به‌طوری که رایزنی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در این خصوص در حال انجام است.
- برنامه‌تان برای بورس انرژی و معاملات نفت خام چیست؟
یکی از برنامه‌های اصلی ما در سال93 توسعه معاملات نفتی با کمک وزارت نفت است. عرضه نفت خام در بورس انرژی از ابتدای کار دولت تدبیر و امید مورد توجه دولت و بورس بود به‌طوری که جلسات متعددی با وزارت نفت و شرکت ملی نفت برگزار و در نهایت عرضه نخستین محموله نفت خام در بورس انرژی انجام شد. در روزهای پایانی سال گذشته همایش سلف موازی استاندارد در بورس کالا برگزار شد که امیدواریم در ماه‌های ابتدایی سال معاملات سلف موازی استاندارد در این بورس آغاز شود.
