طرز بیان این خبر از تمام بخش‌های خبری سیما در آن شب، تقریباً مخاطبان غیرحرفه‌ای را متقاعد کرده بود که یکی از بزرگ‌ترین مسایل علمی جهان را یک نوجوان 16 ساله ایرانی حل کرده است.
حتی در یکی از روزنامه‌های پرتیراژ کشور هم این خبر به عنوان تیتر فرعی صفحه اول رفته بود. اما کسانی که با روند پژوهش آشنا هستند و مخصوصاً کسانی که دستی در مسایل روز فیزیک دارند، زود فهمیدند که این یک خبر سراسر کذب است.
همان زمان، روزنامه همشهری، اولین رسانه‌ای بود که در صفحه دانش و فناوری به اشتباه این مطلب اشاره کرد. با این حال بازهم تعدادی از استادان دانشگاه و متخصصان، رسانه‌ها را مسئول نشر اخبار کذب علمی دانستند و به نوعی، منابع خبری را تبرئه کردند.
یکشنبه گذشته خبری با این عنوان در سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی قرار گرفت: «نتایج تحقیقات متخصصان ایرانی در مورد تزریق اوستین در اروپا تایید شد.»
خبرنگار ایرنا ضمن مصاحبه با دکتر حسن رزمجو، محقق و رئیس انجمن چشم پزشکی اصفهان عنوان کرده بود: «نتایج تحقیقات متخصصان ایرانی در مورد تأثیر بازدارنده تزریق آمپول اوستین روی بیماران دیابتی دچار اختلال شبکیه چشم، در اروپا مورد تایید قرار گرفت. نتیجه تحقیق تزریق آمپول اوستین پس از طی مراحل آزمایشی در اصفهان، به کشورهای اروپایی ارسال شد.
پس از طی مراحل آزمایشی در اروپا، نتیجه مثبت این کارتحقیقی در پشت مجله یورو تایمز (Escrs) با تصویری از آمپول اوستین و به نام کشور ایران در آخرین شماره آن منتشر شده است. در این مجله مقاله مفصلی در خصوص آثار مثبت و بازدارندگی از اختلالات چشم بیماران دیابتی به‌عنوان یک کار تحقیقی درج شده است.»
در این که متخصصان کشورمان در این مورد به پژوهش پرداخته‌اند، شکی نیست. حتی گروه دانش و سلامت روزنامه همشهری که رسالت اصلی خود را انتشار دستاوردهای علمی محققان کشورمان و جلوگیری از نشر اخبار شبه‌علم و کذب علمی قرارداده است، در مورد این تحقیق اخباری را پیش از این منتشر کرده بود.
وقتی خبر انتشار این پژوهش در یک نشریه معتبر علمی منتشر شد هم، به نظر می‌رسید که جای پرداختن بیشتری به اصل مطلب و پوشش رسانه‌ای دستاوردهای علمی پیشرفته کشورمان وجود دارد. اما تنها 24 ساعت بعد بود که خبری با این عنوان روی سایت خبرگزاری مهر قرارگرفت: «اثری از نام ایران در آخرین شماره یوروتایمز دیده نمی‌شود، ادعای کذب یک محقق ایرانی یا اشتباه یک رسانه!»
در متن خبر ایرنا آمده است که پیگیری‌های این خبرگزاری در شماره اخیر این مجله اروپایی نشان داده که مقاله‌ای با دستاوردی مشابه آنچه که دکتر رزمجو مدعی آن است در آن مجله منتشر شده، اما هیچ اثری از نام ایران، اصفهان و یا محققان ایرانی در آن مشاهده نمی‌شود. در مقاله مندرج در این مجله به تشریح دستاورد متخصصان و محققان آمریکایی در دانشگاه فلوریدا و مدرسه پزشکی میلر دانشگاه میامی در خصوص آمپول اوستین پرداخته شده است و هیچ نشانی مبنی بر آنکه محققان ایرانی ارائه‌کننده چنین دستاوردی بوده باشند که چاپ این مقاله به آنها بازگردد، وجود ندارد.
خبرگزاری مهر برای شفاف‌سازی در این زمینه به سراغ دکتر رزمجو رفت. او هم این‌طور توضیح داد: «ما تحقیقاتی در این خصوص انجام داده‌ایم و به دستاوردهایی نیز دست یافته‌ایم، اما در برزیل نیز تحقیقات مشابهی صورت گرفته است (به گفته خبرگزاری مهر، در مقاله‌ای مربوط به یکی از شماره‌های پیشین، نه شماره آخر یوروتایمز عنوان شده است که تحقیقات مشابهی در ایران و مکزیک در مورد اوستین صورت گرفته است و نامی از برزیل برده نشده است). دستاورد ما در اصفهان به همراه تحقیقات مشابه در برزیل در لابلای گزارشی از مجله یوروتایمز آمده است».
نکته جالب این‌جاست که دکتر رزمجو در پایان گفتگو با مهر تاکید کرد که اشتباه خبرگزاری ایرنا باعث سوء‌تفاهم شده است.
تماس ما در گروه دانش همشهری با ایرنا واحد اصفهان شک‌ها در مورد منبع را بیشتر کرد. مسئول ایرنا اصفهان به ما گفت: «دکتر رزمجو استاد و پژوهشگر برتر استان اصفهان هستند و حرف‌های ایشان برای ما سندیت دارد. برای همین ما عین سخنان ایشان را نقل کردیم. در این گونه موارد ما به خاطر رسالتی که داریم، اصلاً در خبر دخل و تصرف نمی‌کنیم. در این‌جا هم حتماً سخنان ایشان منتقل شده‌است.»
چندی پیش دکتر رضا ملک‌زاده، دبیر فرهنگستان علوم پزشکی تاکید کرده بود: «رسانه‌های گروهی در انتشار اخبار علمی دقت داشته باشند و با انتشار اخبار کذبی که نتایج غیرواقعی دارند مردم را گمراه نکنند.»
ای کاش ایشان به این راحتی زحمات خبرنگاران علمی را در شرایطی که تهیه اخبار صحیح و دست اول علمی به خاطر نبود زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی به خصوص در بخش دانش و فناوری به این راحتی نیست زیرپا نمی‌گذاشتند و به پژوهشگران و محققان کشورمان هم خاطر نشان می‌کردند که در گزارش دستاوردهای علمی‌شان رعایت انصاف را بکنند.
