انتخابات پارلمانی عراق که نخستین انتخابات پس از خروج نیروهای اشغالگر آمریکا از این کشور است، درحالی برگزار می‌شود که در جریان 4سال گذشته، کشمکش‌ها و منازعات سیاسی، ناآرامی‌ها و آشوب‌های امنیتی فراوانی گریبان این کشور را گرفته و ائتلاف‌ها، صف‌بندی‌ها و موضعگیری‌های متفاوتی را رقم زده است. به‌ویژه در یک سال گذشته عراق روی مدار انفجار و مرگ روزگار گذرانده است. منازعات قومی مذهبی داخلی در کنار مداخله قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی و همچنین تأثیر تحولات سوریه، آرامش را از عراق گرفته‌است. هر روز از عراق خبر مرگ مخابره می‌شود.
گروه شبه‌نظامی امارت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش که به القاعده وابسته است، آشکارا مسئولیت انفجارهای مرگبار در شهرهای مختلف عراق را به‌عهده می‌گیرد. انفجارها و حملاتی که هر‌ماه هزار کشته در این کشور به جا می‌گذارد. در این میان مردم عراق از امروز برای انتخاب نمایندگان پارلمان پای صندوق‌های رأی می‌روند با این امید که با تشکیل پارلمان، منازعات میان سیاستمداران اندکی فروکش کند و تلاش برای تأمین امنیت بیشتر شود. در این گزارش نگاهی داریم به گروه‌های اصلی شرکت‌کننده در انتخابات پارلمانی عراق.
ائتلاف دولت قانون
ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی در انتخابات سال2010 در رتبه دوم قرار گرفت. این ائتلاف با گروه‌های شیعه دیگر بلوکی قدرتمند تشکیل داد و دولت ائتلافی ایجاد کرد. ائتلاف دولت قانون مرکب از 40تشکل، حزب و جریان سیاسی با رویکردها و رهیافت‌های متنوع زبانی، نژادی و دینی است که گروه‌هایی از دمکرات‌ها، ترکمن‌ها، اسلامگراها، ناصریست‌ها و چپ‌ها را دربرمی‌گیرد. بارزترین آنها حزب الدعوه به ریاست نوری المالکی است. در صف‌آرایی منطقه‌ای هم، این ائتلاف در کنار ایران و سوریه قرار می‌گیرد.
جنبش احرار وابسته به جریان صدر
این جنبش به رهبری مقتدی صدر است که می‌توان گفت یکی از جوان‌ترین رهبران سیاسی و نیز مرددترین سیاستمدار عراق به‌شمار می‌رود. جریان صدر با فراکسیون الاحرار (آزادگان) در پارلمان فعال است. جریان وی اعلام کرده است که اجازه نخواهد داد مالکی برای سومین دوره، نخست‌وزیر شود.
ائتلاف شهروندان وابسته به مجلس اعلای انقلاب اسلامی
این ائتلاف به رهبری عمار حکیم است که اکنون رئیس جریان مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق هم هست. این شورای سیاسی که صبغه دینی نیز دارد، پشتوانه مردمی گسترده‌ای در عراق دارد.
ائتلاف اصلاح ملی
این ائتلاف به رهبری ابراهیم جعفری نخست‌وزیر پیشین عراق در انتخابات پارلمانی شرکت می‌کند. جعفری قبل از نوری مالکی نخست‌وزیری عراق را به‌عهده داشت.
فهرست ملی‌گرای العراقیه
این ائتلاف به رهبری ایاد علاوی مرکب از شماری از احزاب لیبرال و ملی‌گرای عراقی با ریشه‌های قومی و مذهبی متعدد است. در کنار ایاد علاوی که خود از شیعیان است، شخصیت‌هایی از اهل سنت با گرایش‌های مختلف هم دیده می‌شوند که بارزترین آنها صالح المطلق معاون نخست‌وزیر، طارق الهاشمی معاون فراری رئیس‌جمهور و محکوم به اعدام، اسامه النجیفی رئیس پارلمان عراق و رافع العیساوی وزیر دارایی هستند. العراقیه در دوره اخیر شاهد دودستگی و شکاف‌های متعددی شد و شماری از شخصیت‌های مهمش، از آن جدا شدند. طارق الهاشمی به اتهام دست داشتن در عملیات تروریستی به ترکیه گریخت. اسامه النجیفی از آن خارج شد و ائتلاف جدیدی به نام متحدون را شکل داد. رافع العیساوی وزیر دارایی هم متهم به اقدامات تروریستی است. حدود 45شخصیت دیگر و جنبش وفاق ملی هم از عضویت آن خارج شدند.
ائتلاف متحدون اصلاح
این ائتلاف از گروه‌های تازه شکل گرفته در صحنه سیاسی عراق به رهبری اسامه النجیفی رئیس پارلمان است. اسامه النجیفی رهبر این حزب در پی انشقاق از فهرست العراقیه علاوی، ائتلاف جدیدی را شکل داد. النجیفی ازشخصیت‌های اهل سنت، بیشترین نقش را در اعمال فشار بر دولت مالکی در جریان ناآرامی‌های استان الانبار قبل از ورود القاعده به آن ایفا کرد.
ائتلاف العربیه
ائتلاف العربیه به رهبری صالح مطلک معاون سنی مذهب نخست‌وزیر عراق در حالی در سومین انتخابات پارلمانی پس از سقوط صدام شرکت می‌کند که شعارهایی با رنگ و بوی تعصب و نژادپرستی و قومیتی را در برنامه‌های تبلیغات انتخاباتی‌اش انتخاب کرده‌است.
ائتلاف ملی کردستان
این ائتلاف به ریاست محمد فؤاد معصوم مرکب از 2حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی و حزب دمکراتیک کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی است. این ائتلاف در شهرهای منطقه کردستان واقع در شمال عراق با یک فهرست واحد و یکپارچه شرکت نمی‌کنند بلکه با فهرست‌های جداگانه وارد کارزار انتخاباتی شده‌اند. احزاب اصلی این منطقه شامل اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی رئیس‌جمهور عراق است که به سبب بیماری در صحنه سیاسی غایب است. منطقه نفوذ این حزب، شهر سلیمانیه و کرکوک است.
دومین حزب اصلی، حزب دمکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان است که منطقه نفوذش، اربیل، دهوک و نینوی اعلام شده است. دیگر گروه مهم سیاسی منطقه کردستان، جنبش تغییر به رهبری نیچروان مصطفی و منقطه نفوذ آن، سلیمانیه و کرکوک است که در اربیل هم رقابت می‌کند و از پیروزی بزرگی که در انتخابات اخیر شوراهای استانی منطقه کردستان کسب کرد، بهره‌برداری می‌کند. جماعت اسلامی کردستان هم از دیگر گروه‌های مهمی است که از محبوبیت قابل اعتنایی در استان دهوک و همچنین اربیل برخوردار است. جنبش تغییر (گوران) همچون انتخابات گذشته به‌طور مستقل از 2حزب اصلی و مهم منطقه کردستان شرکت می‌کند.
مالکی می‌ماند؟
نوری مالکی 63ساله، سیاستمدار شیعه با چهره‌ای عبوس که کمتر کسی لبخند او را دیده‌است، از سال 2006 قدرت را در دست دارد. او تلاش می‌کند برای سومین بار در مقامش ابقا شود. اما این کار دشواری است. درگیری‌های مرگبار قومی و ناامنی گسترده، اعتراض سنی‌ها و اختلافات شدید او با هم‌پیمانان شیعه‌اش شانس او را برای ابقا در مقام نخست‌وزیری کم کرده‌است. برخلاف کارنامه موفق سال‌های اول او که برجسته‌ترین نکته آن برقراری ثبات در کشور بود، اکنون اما مخالفانش به‌شدت او را مورد انتقاد قرار می‌دهند.در انتخابات سال 2010، ائتلاف دولت قانون، بعد از ائتلاف العراقیه، بیشترین آرا را به‌دست آورد. در آن سال، مالکی با ائتلاف با گروه‌های شیعه دیگر، به نخست‌وزیری رسید.شواهد نشان می‌دهد که ائتلاف مالکی بیشترین کرسی‌ها را در انتخابات امروز به دست می‌آورد اما برای تشکیل دولت جدید حتما نیازمند ائتلاف با دیگر گروه‌هاست. ممکن است گروه‌هایی که با ائتلاف دولت قانون برای تشکیل دولت هم‌پیمان می‌شوند، از نخست‌وزیری مالکی حمایت نکنند.
اقتصاد و سیاست عراق
اقتصاد عراق به‌شدت وابسته به نفت و صادرات نفت است. صادرات نفت عراق در اوایل سال 2014به 8/2میلیون بشکه در روز رسید. ذخایر ثابت شده نفت و گاز عراق یکی از بالاترین ذخایر در جهان است. صادرات نفت خام، بیش از 70درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد و تأمین‌کننده بیش از 95درصد از درآمدهای نفتی دولت است. در‌ماه مارس 2013صندوق بین‌المللی پول گفت که عراق دچار ضعف‌های ساختاری شدیدی در اقتصاد است ازجمله نرخ بالای بیکاری و وابستگی بیش از حد به نفت. سرانه تولید ناخالص داخلی عراق 6377دلار است.
کشور جنگ‌ها
عراق که زمانی بخشی از امپراتوری عثمانی بود، در اوایل قرن بیستم در استعمار بریتانیا بود و در سال 1932رسما به استقلال رسید. حکومت سلطنتی عراق در سال 1958 بعد از یک کودتا منحل شد و جمهوری عراق متولد شد. در سال1979 صدام حسین، رئیس‌جمهور عراق شد. او از حزبی بود که یک دهه قبل از این تاریخ یعنی در سال1968 قدرت را در عراق به‌دست گرفته بود.آغاز حکومت صدام در عراق آغاز دورانی سخت برای این کشور و همسایگان آن بود. عراق از آن زمان چندین جنگ را تجربه کرد و به کشور جنگ‌ها در جهان عرب معروف شد. جنگ علیه ایران و کویت و بعد از آن حملات آمریکا و کشورهای غربی به عراق، این کشور را از شرایط عادی خارج کرد. با سرنگونی صدام در سال 2003، عراق درگیر جنگ داخلی شد.
درگیری‌های قومی مذهبی که با مداخله کشورهای همسایه و خارجی همراه بوده‌است، تا‌کنون نزدیک به 130هزار کشته غیرنظامی در عراق به جا گذاشته‌است. البته این آمار رسمی است که گفته می‌شود بسیار کمتر از آمار واقعی کشته‌شدگان است. در یک سال اخیر با قدرت گرفتن شبه‌نظامیان القاعده در منطقه به‌دلیل جنگ سوریه، عراق به صحنه آتش‌باری این گروه تبدیل شده‌است. به‌طوری که حملات شبه‌نظامیان در شهرهای مختلف عراق هر‌ماه نزدیک به هزار کشته به جا می‌گذارد. بهانه این حملات، کاهش قدرت و نفوذ سنی‌ها در عرصه سیاسی عراق است. براساس عرفی که بعد از سرنگونی صدام و در یک‌دهه گذشته در عراق پایه‌گذاری شد، پست نخست‌وزیری که قدرتمندترین سمت اجرایی در نظام کنونی عراق است، به شیعیان، سمت ریاست‌جمهوری به کردها و ریاست مجلس به شخصیتی سنی سپرده می‌شود.
آیت‌الله سیستانی
روحانی برجسته و مرجعیت عالیقدر شیعیان که اکنون در نجف به سر می‌برد، چهره‌ای متفاوت، مورد تأیید و قابل احترام در عراق و در میان همه قومیت‌ها و پیروان مذاهب این کشور است. او در عین عدم‌مداخله مستقیم در سیاست عراق و عدم‌حمایت از هیچ‌یک از چهره‌های سیاسی این کشور حتی از میان شیعیان، نقشی تأثیرگذار در سیاست این کشور در سال‌های اخیر داشته‌است. از سال 2006 به بعد، نقش او در ائتلاف شیعیان عراق، برجسته بوده‌است. اکنون نیز که شیعیان عراق دچار اختلاف‌های گسترده‌ای شده‌اند، همه چشم‌ها به آیت‌الله دوخته شده است.
مقتدی‌صدر
این روحانی شیعه جوان که زمانی رهبری مبارزه مسلحانه علیه اشغالگران آمریکا در سال‌های اولیه اشغال عراق را به‌عهده داشت، زمستان گذشته در تصمیمی غیرمنتظره اعلام کرد که از سیاست کناره می‌گیرد. با این حال او هنوز چهره‌ای تأثیرگذار در عرصه سیاست عراق است. او در سال2006 از مالکی حمایت کرد اما یک سال بعد با دستور به وزرای حزبی‌اش برای خروج از دولت مالکی، باعث سقوط دولت شد. در انتخابات 2010، او یک‌بار دیگر از مالکی حمایت کرد اما اکنون دوباره به مخالف سرسخت نخست‌وزیر تبدیل شده و او را دیکتاتور می‌خواند.
