فردی که فوت کرده و دستش از دنیا کوتاه شده دیگر در این دنیا کاری برای انجام دادن ندارد اما خانواده داغدیده این فرد وظیفه به خاک سپردن او را بر عهده دارند. بسیاری از این افراد اطلاع چندانی راجع‌به کاری که باید انجام دهند ندارند و درست در زمانی که از نظر ذهنی آشفته و پریشان هستند از نظر انجام مراحل کار دفن میت هم دچار سردرگمی می‌شوند. این راهنمایی است برای آشنایی قدم به‌قدم با مراحل کفن و دفن فرد از دنیا گذشته.
قدم یکم
وقتی کسی می میرد
فرقی نمی‌کند در چه شهری زندگی می‌کنید، هر فردی در زمان مرگ در یکی از این ۳ مکان قرار دارد؛ خانه، بیمارستان یا یک مکان عمومی مثل خیابان. وقتی در منزل این اتفاق می‌افتد معمولا یک پزشک عمومی بر بالین او حاضر می‌شود تا گواهی فوت را صادر کند. اگر فردی در بیمارستان جان خود را از دست بدهد پزشکان بیمارستان این گواهی را صادر می‌کنند و اگر این اتفاق در مکانی عمومی مثل خیابان رخ دهد باید با اورژانس تماس گرفت. گواهی این فرد بعد از اینکه به بیمارستان منتقل شد صادر می‌شود. خانواده متوفی وقتی گواهی فوت را دریافت کردند با سامانه آمبولانس بهشت‌زهرا(س) شهر خود یا مراکز خصوصی که در شهرهای بزرگ کشور برای حمل جسد فعالیت دارند تماس می‌گیرند.
قدم دوم
سوار بر بنز معروف
معمولا در شهرهای کوچک، خودروهای مخصوص حمل جسد به راحتی در اختیارتان قرار می‌گیرند ولی در شهرهای بزرگی مثل تهران، این کار کمی پیچید‌ه‌تر است؛ سامانه آمبولانس‌های بهشت‌زهرا(س) تهران که در خیابان میرزای شیرازی مستقر است سر شلوغی دارد؛ در پایتخت روزانه بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند. وقتی خانواده متوفی گواهی فوت را دریافت کرد با سامانه آمبولانس‌های بهشت‌زهرا(س) با شماره ۸۸۹۰۱۲۲۶ تماس می‌گیرد و درخواست آمدن آمبولانس می‌کند. وقتی آمبولانس در محل حاضر شد، بسته به جنسیت متوفی یک کاور در اختیار خانواده متوفی قرار می‌دهد تا جسد را درون آن قرار دهند. کاورهای سبزرنگ مخصوص آقایان و کاورهای سرمه‌ای مخصوص بانوان است. بعد از رسیدن به بهشت‌زهرا(س)، اموات براساس رنگ کاور‌ها به بخش تطهیر برده می‌شوند. باز هم در شهرهای دیگر چنین تفکیکی وجود ندارد، چون تعداد اموات آنقدر نیست که لزومی به انجام این کار باشد.
قدم سوم
انتخاب مباشر در بهشت
آمبولانس جسد متوفی را به سردخانه تحویل می‌دهد. سردخانه برای هر جسد یک شماره درنظر می‌گیرد و آن را روی کاور می‌چسباند. خانواده متوفی با ارائه گواهی فوت شماره‌ای مطابق با شماره درج شده روی کاور از سردخانه دریافت می‌کند. تا اینجای این مرحله در بیشتر شهرها یکسان است اما در تهران خانواده متوفی یک تا 2 ساعت بعد می‌توانند با برگه‌ای که در اختیار دارند به مجتمع عروجیان بهشت‌زهرا(س) بروند و در قسمت پذیرش به انتظار نوبت خود بنشینند. خانواده متوفی در این شرایط اوضاع روحی مناسبی ندارند و برای اینکه کار‌ها با آرامش بیشتری انجام شود و خانواده متوفی سردرگم نباشند در قسمت پذیرش مجتمع عروجیان، یک نفر به‌عنوان مباشر به آنها معرفی می‌شود. در شهرهای دیگر معمولا یک نفر از اعضای فامیل که از مراحل کار مطلع است همین کار مباشر را انجام می‌دهد. در تهران تمام افرادی که به‌عنوان مباشر در کنار خانواده‌ها قرار می‌گیرند لباس متحد زردرنگ بر تن دارند.
قدم چهارم
ابطال شناسنامه متوفی
وقتی خانواده فرد متوفی به قسمت پذیرش آرامستان‌های هر شهری مراجعه می‌کند باید برگه گواهی فوت را به تأیید پزشکی قانونی هم برساند. معمولا نماینده پزشک‌قانونی در بخش پذیرش آرامستان‌ها حضور دارد. تا همین چند هفته پیش خانواده فرد متوفی در تهران برای دریافت تأییدیه پزشکی قانونی باید به ساختمان این مجموعه در خیابان بهشت می‌رفتند اما به تازگی در بهشت‌زهرا(س) در مجتمع عروجیان باجه‌ای برای پزشکی‌قانونی درنظر گرفته شده است که گواهی فوت در آن تأیید می‌شود. در قدم بعدی خانواده متوفی باید سراغ نماینده ثبت‌احوال در آرامستان‌ها بروند. در تهران سازمان ثبت احوال هم باجه‌ای را در مجتمع عروجیان در اختیار دارد که در آن اقدام به ثبت روزانه مرگ‌ومیر‌ها می‌کند. وقتی گواهی فوت فردی در باجه پزشکی قانونی تأیید شد، به‌طور اتوماتیک مشخصات آن فرد به سیستم ثبت احوال می‌رود و ثبت احوال مشخصات هویتی آن فرد را استخراج می‌کند. خانواده متوفی با ارائه شناسنامه فرد مرحوم شده در همان محل شناسنامه فرد را باطل می‌کنند.
قدم پنجم
انتخاب قبر برای متوفی
در این مرحله نوبت به انتخاب قبر می‌رسد البته در شهرهای به غیراز تهران، معمولا چنین مرحله‌ای وجود ندارد چون قبرها فرقی با هم ندارند. در تهران مقبره‌های خانوادگی یکی از گزینه‌هایی است که خانواده متوفی می‌تواند آن را انتخاب کند یا قبرهای یک طبقه و 2 طبقه و... معمول‌ترین نوع قبرها، قبرهایی هستند که در طرح توسعه جدید بهشت‌زهرا(س) قرار دارند. قبرهای این قسمت ۳ طبقه هستند. طبقه اول آن به‌طور رایگان در اختیار خانواده متوفی قرار می‌گیرد. خانواده متوفی برای داشتن ۲ قبر طبقه بالا، به ازای هر قبر ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان و همچنین دریافت خدمات مختلف ازجمله خدمات کفن و دفن مبلغی پرداخت می‌کند. این مبلغ از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان، بسته به نوع خدماتی که دریافت می‌کنند متفاوت است. اگر کسی از بستگان درجه یک متوفی در بهشت‌زهرا(س) قبری داشته باشد و بیش از ۳۰ سال از فوت او گذشته باشد، خانواده متوفی می‌توانند با پرداخت هزینه‌های لازم میت را در همان قبر به خاک بسپارند.
قدم ششم
آماده باش برای گروه خاکسپاری
وقتی قبر متوفی انتخاب شد، نوبت به دریافت مشخصات قطعه و ردیف می‌رسد. با اعلام این مشخصات، دست‌اندرکاران این بخش در آرامستان‌های مختلف کشور به محل اعلام شده می‌روند. در تهران واحد خاکسپاری به‌صورت آماده‌باش در محل قبر مشخص شده حاضر می‌شوند. تا سایر مراحل کار انجام بگیرد گروه خاکسپاری محل قبر را برای دفن میت آماده می‌کنند. تهرانی‌ها در همین موقع است که در ساختمان عروجیان به همراه مباشر مشغول انجام سایر کار‌ها هستند؛ مثل پرداخت هزینه‌ها در باجه‌های بانک. مباشر فیش نوبت برای خانواده متوفی تهیه می‌کند. آنها تمام خدماتی را که در بهشت‌زهرا(س) نیاز دارند انتخاب می‌کنند و هزینه تمام این خدمات به‌صورت یکجا دریافت می‌شود. نیاز به مداح، میز و صندلی، سایه‌بان و... هم در این مرحله بررسی می‌شود. مانیتورهای ۵۰ اینچی مجتمع عروجیان در هر مرحله به خانواده متوفی اعلام می‌کنند که میت در هر لحظه در چه مرحله‌ای از مراحل خاکسپاری قرار دارد.
قدم هفتم
تطهیر میت در غسالخانه
در شهرهای مختلف کشور، میت بلافاصله بعد از رسیدن به آرامستان، به بخش شست‌وشو یا همان غسالخانه منتقل می‌شود. در تهران مانیتورهای مجتمع عروجیان نام هر میت را با مراحلی که در آن قرار دارد اعلام می‌کند. وقتی شماره مخصوص به هر میت از پشت بلندگو اعلام می‌شود، خانواده متوفی می‌توانند به سالن تطهیر بروند. هر میتی روی یک سنگ مخصوص قرار می‌گیرد و آداب غسل و تطهیر انجام می‌شود. در سالن‌های تطهیر شهرهای مختلف کنار هر میتی که غسل می‌شود یک کارشناس مذهبی قرار دارد و بر روند تطهیر نظارت می‌کند. در سالن غسل آقایان این فرد متخصص، معمولا یک روحانی است. بعد از شست‌وشو نوبت به پوشیدن لباس آخرت می‌رسد. اغلب افراد پارچه‌های خلعتی مخصوص به‌خود را استفاده می‌کنند که از اماکن زیارتی برای چنین روزی تدارک دیده‌اند. وقتی کار شست‌وشو به اتمام رسید پلاک مخصوصی که شماره قطعه و ردیف قبر و همچنین نام میت روی آن نوشته شده به‌دست خانواده فرد مرحوم سپرده می‌شود.
قدم هشتم
قرائت نماز میت
این نماز معمولا در محوطه باز آرامستان‌ها بر میت خوانده می‌شود. سالن قرائت نماز بهشت‌زهرا(س) در تهران محلی است سر پوشیده که جا به جای آن آداب خواندن نماز میت نوشته شده است. نماز میت را روحانی‌های مستقر در قرائتخانه می‌خوانند و خانواده متوفی پشت سر او قرار می‌گیرند. متنی که باید در نماز میت خوانده شود روی لوح‌های بزرگی روبه‌روی جایگاه نماز نوشته شده و حتی اگر کسی با نحوه خواندن این نماز آشنا نباشد می‌تواند با استفاده از این لوح‌ها نماز میت را به جای بیاورد. آداب خواندن نماز میت برای متوفی مرد و متوفی زن تفاوت‌هایی دارد. بعد از نماز، معمولا میت تا محل خاکسپاری روی دست خانواده تشییع می‌شود. اگر فرد متوفی وصیت کرده باشد که در شهرستانی دیگر به خاک سپرده شود در این مرحله نوبت به انتقال میت به شهرستان مورد نظر می‌رسد. اگر خانواده میت قصد انتقال او به شهرستانی دیگر را داشته باشند باید درخواست خود را با سامانه آمبولانس‌های بهشت‌زهرا(س) مطرح می‌کنند.
قدم نهم
آیین خاکسپاری
حالا میت به نزدیک محل خاکسپاری رسیده است. طبق رسم و آداب دفن میت، خانواده متوفی بخشی از مسیر را به تشییع جنازه می‌پردازد. گروه خاکسپاری آرامستان‌ها از قبل مزار را برای دفن میت آماده کرده است. در این مرحله هم یک روحانی به کمک خانواده میت می‌آید و آداب دفن را همراه خانواده به جای می‌آورد؛ ازجمله خواندن تلقین و دعاهایی که مخصوص این زمان است. بعد از اینکه جنازه درون قبر قرار گرفت و آداب به جا آورده شد، گروه خاکسپاری، بلوک‌های سیمانی را روی قبر می‌چیند و فضای خالی قبر را پر می‌کند. معمولا بعد از هر مراسم خاکسپاری مداحی که از قبل حضورش در بخش پذیرش قطعی شده است روضه‌ای می‌خواند و خانواده متوفی به سوگواری مشغول می‌شوند. قبرهایی که در طرح توسعه جدید بهشت‌زهرا(س) وجود دارد همگی ۳ طبقه هستند. تا مدت ۵۰ روز تا دو‌ماه پس از دفن میت سازمان بهشت‌زهرا(س) 2 قبر خالی باقیمانده را برای خانواده متوفی در حالت رزرو قرار می‌دهد تا اگر مایل بودند نسبت به خرید آن اقدام کنند. بعد از این تاریخ خانواده متوفی باید تکلیف 2 قبر باقیمانده را روشن کنند.
چه مدارکی مورد نیاز است؟
خانواده متوفی هنگام مراجعه به بهشت‌زهرا(س) و انجام امور مربوط به کفن و دفن در شرایط روحی و روانی خوبی به سر نمی‌برند. با این حال لازم است حواسشان در مورد برخی مسائل جمع باشد. یکی از این موارد به همراه داشتن مدارک شناسایی متوفی است. تمام مدارکی که برای دفن میت در آرامستان‌ها مورد نیاز است شناسنامه و کارت ملی میت است. علاوه بر آن به همراه داشتن گواهی فوت میت برای پذیرش الزامی است. تأییدیه پزشکی قانونی دیگر مدرکی است که می‌توان آن را از پزشکی قانونی هر شهر دریافت کرد. به همراه داشتن کارت عابربانک به خانواده متوفی کمک می‌کند که روند اداری کفن و دفن را با سرعت و راحتی بیشتری انجام دهند.
حساب و کتاب کفن و دفن
این رقم در شهرهای مختلف متفاوت است اما در تهران خـــدمات آمـــبولانس بهشت‌زهرا(س) برای حمل میت از هر نقطه از مناطق ۲۲ گانه شهر تهران به بهشت‌زهرا(س) رایگان است اما برای حمل میت از شهر تهران به شهرستانی دیگر بسته به مسافتی که طی می‌شود هزینه‌ای از خانواده متوفی دریافت می‌شود. روزانه ۲۰درصد اموات طبق وصیتی که کرده‌اند از تهران به سایر شهرستان‌ها منتقل می‌شوند. یک طبقه از قبر ۳ طبقه‌ای که در اختیار میت قرار می‌گیرد رایگان است. برای خرید هر یک از 2 طبقه باقیمانده حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان هزینه دریافت می‌شود. ارائه خدمات کفن و دفن و طی کردن تمام مراحل لازم هم هزینه‌ای حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان دربر دارد. این هزینه در همان ابتدای ورود به بخش پذیرش دریافت می‌شود. برای احیای قبر در بخش قدیمی بهشت‌زهرا(س) هم مبلغی بین یک تا ۳ میلیون تومان دریافت می‌شود. این هزینه شامل احیای قبر قدیمی و تبدیل آن به ۲ قبر جدید است و هزینه یک طبقه اضافی قبر که به خانواده متوفی تعلق می‌گیرد.
برای خاکسپاری کجا برویم؟
سازمان بهشت‌زهرا(س) در تهران شرایطی فراهم کرده است تا خانواده میت برای کفن و دفن دچار مشکل نشود و کمترین دوندگی‌ها را داشته باشد. ساختمان مجتمع عروجیان که در دل بهشت‌زهرا(س) قرار دارد مجموعه کاملی از تمام خدمات اداری را که خانواده میت باید به آن مراجعه کند در خود جای داده است. باجه پزشکی قانونی و باجه ثبت احوال و باجه بانک برای پرداخت هزینه‌ها ازجمله مهم‌ترین این خدمات است. شهرهایی مثل اصفهان و سایر شهرهای بزرگ هم برای داشتن مجموعه‌ای کامل در آرامستان‌های‌خود از بهشت‌زهرا(س) تهران الگوبرداری می‌کنند و تجربه‌های این مجموعه را نادیده نمی‌گیرند. در سایر شهرها که مجتمعی مثل مجتمع عروجیان را در آرامستان خود ندارند خانواده متوفی باید اول به پزشکی قانونی و بعد اداره ثبت احوال مراجعه کنند. پرداخت الکترونیک مبلغ هزینه‌ها در شهرستان‌ها کار مراجعه به بانک را برای خانواده فرد از دنیا رفته راحت‌تر
کرده است.
