طوفان درست است یا توفان؟

به گزارش شفقنا، حسین عصاری آرانی در گفت‌وگويي با استاد حسين پاكدهي به موضوع نوشتار متفاوت رسانه‎ها از واژه طوفان يا توفان پرداخت.

اتفاق‌هایی از این دست به دلیل ویژگی خاص زبان فارسی که کلمات زیادی با تلفظ یکسان و نگارش متفاوت دارد، بسیار رخ می‌دهد بویژه در رسانه‌ها. به بهانه این اتفاق و برای بررسی روشن سازی و آسیب شناسی این موضوع گفت و گویی داشته ایم با علیرضا حسینی پاکدهی، عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و مدرس شیوه نگارش فارسی در مطبوعات. این گفتار را در ادامه می خوانید:

رویداد اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرد، واژه طوفان همین چند روز پیش در مرکز توجه ها بود و این که چرا روزنامه ها اینچنین متفاوت عمل کردند جای بررسی زیادی دارد.

دو واژه توفان و طوفان با تلفظی یکسان ریشه‌های متفاوتی دارند و به کار بردن آنها برای یک معنی کار غلطی است. همچنان که در لغت نامه معین هم به این موضوع اشاره شده است. واژه طوفان ریشه‌ای عبری و یونانی دارد و به زبان عربی وارد شده و با «ط» نوشته می‌شود. این واژه  در زبان انگلیسی به صورت «Typhoon» نوشته می‌شود و به معنی حادثه‌ای طبیعی است همراه با باد و باران که خرابی و خسارت به بار می‌آورد. در ترکیب‌های مانند طوفان نوح، طوفان کاترینا و طوفان تهران باید از واژه طوفان استفاده کنیم؛ زیرا در غیر این صورت معنی واژه غلط خواهد شد.

از سوی دیگر واژه «توفان»، یک واژه فارسی است که از ترکیب کلمات توفیدن یا توپیدن ریشه گرفته است. این دو واژه  که معنی یکسانی دارند به معنی دادزدن، غرش کردن و غران بودن هستند که کلمه «توفان» نیز از این ریشه‌ها نشات گرفته است و به کار بردن واژه توفان به معنی یک حائثه طبیعی همراه با باد و باران درست نیست و از نظر نگارشی غلط محسوب می‌شود.

«ط» یکی از راه‌های تشخیص واژه های عربی است. این موضوع که ما به اشتباه  بسیاری از واژه‌های فارسی را با «ط» به کار می بریم یکی از موضوعاتی است که باید تصحیح شود؛ اما در همه مواقع تغییر «ط» به «ت» واژه را تصحیح نمی‌کند. در کلمه‌هایی مانند بلیت، امپراتوری، اتو، اتاق و... که واژه‌هایی با ریشه غیر عربی هستند و مستقیما از دیگر ریشه‌ها به فارسی وارد شده‌اند این تصحیح باید انجام شود، اما در کلمه‌ای مانند طوفان که ریشه‌ای عربی دارد استفاده کردن از توفان درست نیست.

باید دقت کرد برخی واژه‌های خاص که عربی نیستند نیز با «ط» نوشته می‌شوند که به دلیل خاص بودن آنها نمی‌توانیم تغییر در آنها ایجاد کنیم، واژه‌هایی مانند افلاطون و ارسطو به عنوان اسامی خاص از این دست هستند. کلماتی اینچنین از عبری به عربی راه یافته‌اند و سپس به زبان فارسی آمده‌اند ولی به دلیل خاص بودن‌شان تغییر در نگارش آنها لازم نیست.

فارسی‌زدگی زیاد از حد و بی دقتی روزنامه نگاران باعث شده تا این واژه‌ها که تلفظ یکسانی دارند و معنی متفاوت دارند به جای یکدیگر به کار بروند. همکاران ما در رسانه‌ها خیلی ساده و راحت از کنار موضوعاتی این چنینی می‌گذرند که باعث ایجاد بسیاری از مشکلات نگارشی است.

مطبوعات در تصحیح شیوه‌های نگارش فارسی تاثیر بسزایی دارند و روزنامه نگاران باید تلاش کنند تا در موارد اینچنینی دقت بیشتری به کار گیرند. برای تصحیح بسیاری از شیوه‌های غلط در نگارش باید رسانه‌های تاثیر گذار وارد عمل شوند و با گذاشتن کلاس های نگارش صحیح برای کارکنان خود این موضوع را مدیریت کنند.

ما گاهی فارسی بینی زیاد حد داریم و گاهی فارسی بینی را نفی می‌کنیم، این نوع تعصب بی جا و افراط و تفریط در جامعه ایرانی و رسانه‌های ما باعث می‌شود این دوگانگی‌ها و غلط‌ها اتفاق افتد. واقع بینی عملی و دوری از خود بینی یا غیر بینی در زبان در جامعه ما دوای عملکرد درست در درست نویسی نگارش فارسی است که باید آن را رعایت کنیم.