هنوز دود از کنده بلند می‌شود

چندی پیش در یکی از خبرگزاری‌های داخلی به نقل از یونایتد پرس، خبری راجع به روشی جدید برای تشخیص سرطان روده بزرگ منتشر شد: «محققان آمریکایی می‌گویند، یک آزمایش خون ساده می‌تواند نهایتاً جایگزین کولونوسکوپی شود که آزمایشی به شدت تهاجمی برای تشخیص سرطان روده بزرگ است.»

در ادامه این خبر آمده بود: «گروهی از دانشمندان مرکز پزشکی جانز هاپکینز می‌گویند پروتئین‌هایی را در خون کشف کرده‌اند که به نظر می‌رسد پیش‌نشانگرهای دقیق این بیماری و پولیپ‌های پیش‌سرطانی باشند. این پروتئین‌ها این پتانسیل را دارند که در یک آزمایش خون برای تشخیص افرادی که در معرض خطر شدید ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند، مورد استفاده قرار گیرند.»

 از آنجا که سرطان روده بزرگ (کولون) از سرطان‌هایی است که بعد از سرطان ریه و سینه بیشترین آمار را به خود اختصاص می‌دهد، عجیب نیست که دانشمندان در سراسر جهان به فکر هستند تا آزمایشی دقیق و آسان برای تشخیص زودرس آن پیدا کنند.

 امروزه در انواع سرطان روش‌های ساده و غیرتهاجمی برای تشخیص زودرس وجود دارد که به آن روش‌های «غربالگری» سرطان می‌گویند. هدف از غربالگری، تشخیص بیماری در مراحل ابتدایی آن است؛ یعنی زمانی که درمان می‌تواند موفقیت بیشتری به همراه داشته باشد.

 آزمایش‌های غربالگری باید ساده و ارزان باشند تا انجام مکرر آن برای بیمار سخت نباشد، اما این روش‌ها دقت کمتری دارند و طبیعتاً بعد از مثبت شدن آنها، روش‌های تشخیصی پیچیده‌تر و البته دقیق‌تر به کار گرفته می‌شود. این نکته‌ای است که در تنظیم خبر ذکر شده مورد توجه قرار نگرفته است.

قرار نیست کولونوسکوپی با ابداع یک روش جدید، منقرض شود! روش جدید، تنها در مورد غربالگری سرطان روده بزرگ ممکن است کاربرد بهتری داشته باشد، تازه آن‌هم بعد از این که هفت خوان آزمایش‌ها را گذراند.

در حال حاضر بهترین روش برای تشخیص سرطان روده بزرگ، کولونوسکوپی است که اگر چه دقت تشخیصی آن بسیار زیاد است، اما یک روش تهاجمی است و انجام سالانه آن برای بیمار طاقت‌فرساست. به همین علت، دانشمندان به فکر هستند تا روش‌های ساده‌تری مانند آزمایش مدفوع و خون - که انجام آن بسیار ساده‌تر است- را جایگزین این روش تشخیصی بکنند.

مثلاً در انگلستان، کشوری که در آن از هر 20نفر یک نفر در طول عمر خود به سرطان روده دچار می‌شود و این سرطان سومین سرطان شایع در این کشور و دومین عامل مرگ در اثر سرطان است و سالانه 16 هزار نفر در اثر این سرطان می‌میرند، برنامه غربالگری سرطان روده توسط سیستم بهداشت ملی این کشور تنظیم و اجرا می‌شود و بد نیست بدانید اجرای این برنامه توانسته تا 16 درصد مرگ ناشی از این سرطان را کم کند.

اولین قدم در برنامه غربالگری، انجام آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی است که باید هر دو سال یک بار در افراد بالای 60 سال انجام شود. نتیجه این آزمایش در حدود 98 درصد افراد، طبیعی است. 2 درصد دیگر ممکن است در مدفوعشان خون دیده شود که لازم است برای بررسی‌های بیشتر و انجام کولونوسکوپی به متخصص ارجاع داده شوند.

وقتی کولونوسکوپی لازم می‌شود!

گاهی اوقات پولیپ و سرطان روده خونریزی داشته و آزمایش خون مخفی در مدفوع به ما وجود آن را نشان می‌دهد؛ حتی وقتی خون واضح در مدفوع دیده نمی‌شود. اما دقت کنید که هر آزمایش مدفوع مثبت نشان دهنده وجود سرطان نیست (مثلاً ممکن است این خون ناشی از زخم مقعد یا بواسیر باشد). اما به هر حال خون در مدفوع نشان می‌دهد که لازم است بررسی بیشتری بوسیله کولونوسکوپی انجام شود.

کولونوسکوپی مشاهده و بررسی مستقیم بافت پوششی روده بزرگ است. این کار با فرستادن یک لوله ظریف قابل ارتجاع - که در سر آن دوربین مخصوصی تعبیه شده- به داخل روده انجام می‌شود. پزشک با این دستگاه می‌تواند وجود التهاب و قرمزی بافت یا پولیپ (توده‌های کوچکی مانند آلبالو در دیواره داخلی روده)را تشخیص دهد و اگر نکته غیرعادی مانند پولیپ در روده دید، با یک حلقه سیمی به راحتی آن را جدا و به اصطلاح بیوپسی کند.

این پولیپ‌ها اگرچه خودشان سرطانی نیستند، اما با خارج کردن آنها می‌توان احتمال سرطان روده را کم کرد چون ممکن است در آینده سرطانی شوند. نمونه‌های بافتی که در کولونوسکوپی برداشته می‌شوند، از نظر سرطانی بودن سلول‌های آن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. احتمالاً خیالتان راحت می‌شود اگر بدانید نتیجه این بررسی در حدود 50 درصد کسانی که به هر دلیل کولونوسکوپی می‌شوند، طبیعی است؛ اما در 40 درصد موارد پولیپ و تنها در 10 درصد موارد سلول‌های سرطانی یافت می‌شود.

چطور آماده شویم؟

کولونوسکوپی اگر چه در بیمارستان انجام می‌شود، اما نیاز به بستری ندارد و بعد از عمل هم هیچ اثری از زخم در بدن ایجاد نمی‌شود، چون دستگاه از طریق مقعد وارد شده و از همان جا هم خارج می‌شود. نکته‌ای که نباید فراموش شود، تمیز کردن روده قبل از انجام آن است. چون اگر روده کاملاً تمیز نشده باشد، پزشک نخواهد توانست به راحتی داخل آن را ببیند.

 این کار معمولاً شب قبل باید انجام شود. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد مانند: خوردن یک داروی مسهل، نوشیدن حجم زیادی از یک مایع مخصوص، نخوردن مواد جامد از دو روز قبل کولونوسکوپی، گاهی هم لازم است روده یکی دو ساعت قبل شستشو داده شود که به این کار تنقیه می‌گویند.

 اگرچه کولونوسکوپی موثرترین راه تشخیص سرطان روده است، اما گاهی عوارضی هم ایجاد می‌کند. البته از هر 2 هزار نفر یک نفر آن هم در سن بالای 65سال ممکن است دچار عارضه شود.

در کنار کولونوسکوپی، روش‌های دیگری هم برای کمک به تشخیص وجود دارند که حتی بعضی از آنها راحت‌تر انجام می‌شوند مانند باریوم انما، سیگموئیدوسکوپی، کولونوسکوپی مجازی یا همان کولونوگرافی با سی‌تی‌اسکن که این آخری جدید‌ترین آنهاست؛ اما هیچ‌کدام از این روش‌ها دقت تشخیصی کولونوسکوپی را ندارد. به عبارت دیگر اغلب این روش‌ها تنها دوسوم موارد سرطان را تشخیص می‌دهند در حالی‌که کولونوسکوپی تا 98 درصد موارد را تشخیص می‌دهد.

به دنبال بهترین

 از آنجا که مثبت بودن آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی، باعث انجام کولونوسکوپی در موارد غیرضروری می‌شود، مدت‌هاست محققان به دنبال روشی هستند که هم ساده باشد و هم دقت بیشتری در تشخیص سرطان داشته باشد.

دو سال پیش دانشمندان آلمانی روشی پیدا کردند که با استفاده از اندازه‌گیری ماده‌ای شیمیایی در مدفوع بتوانند وجود سرطان را در بیمار تشخیص دهند. این ماده که m2-pk نام دارد از تومور به داخل روده نشت کرده و وارد مدفوع می‌شود. این دانشمندان معتقدند این آزمایش نسبت به خون مخفی مدفوع دقت بیشتری دارد و حتی ممکن است بتواند در پیگیری و عود سرطان روده هم به کار رود، اما با تمام این حرف‌ها هنوز هم هیچ روشی نتوانسته جای کولونوسکوپی را بگیرد.

 حتما شنیده‌اید که کم خونی ممکن است یکی از نشانه‌های غیر اختصاصی سرطان روده باشد، اما تا هفته گذشته هیچ آزمایش خونی برای تشخیص سرطان خون طراحی نشده بود. تا اینکه خبر از موفقیت نوعی آزمایش خون برای تشخیص سرطان روده منتشر شد. به گفته محققان حساسیت این آزمایش برای تشخیص سرطان روده بزرگ 100درصد است، یعنی حتی یک نفر از مبتلایان را از قلم نمی‌اندازد، اما متاسفانه فقط حدود 82 تا 90 درصد اختصاصی است؛ یعنی در 18درصد موارد ممکن است افراد سالم را هم مبتلا به حساب آورد.

یکی از متخصصان انجمن سرطان آمریکا که البته از دست‌اندر‌کاران این مطالعه نبوده است، معتقد است این آزمایش نمی‌تواند به عنوان یک تست غربالگری مستقل عمل کند و حتی باعث می‌شود کسانی که جواب آزمایش خونشان بطور کاذب، مثبت شده است، بی دلیل دچار اضطراب و تحمل هزینه اضافی شوند. به همین علت هم متخصصان معتقدند، این آزمایش خون تنها می‌تواند افرادی را که باید کولونوسکوپی شوند، مشخص کند.

یعنی خودش به تنهایی برای تشخیص سرطان کولون کافی نبوده و نمی‌تواند جایگزین کولونوسکوپی برای تشخیص سرطان کولون شود.

 با همه این توضیحات متوجه شدید ایراد تیتر خبری که در آن خبرگزاری داخلی نقل شده بود، چیست؟