جلوی در چند تا پلاکارد پارچه‌ای چروک نصب کرده‌اند که رویشان نوشته شده «دومین جشنواره زنان سرزمین من». کمی آن طرف‌تر، چند تا خانم بچه به بغل، پله‌ها را بالا می‌روند تا ببینند آن بالا، وسط آن همه رنگ و پارچه چه خبر است.
در فاصله‌ای اندک از آنها، 2 نفر دارند درباره لزوم برگزاری چنین جشنواره‌هایی حرف می‌زنند؛ دو تا خانم جوان احتمالا دانشجو؛ «مثل اینکه قرار است سالی یک بار از این جشنواره‌ها داشته باشیم» و آن یکی ادامه می‌دهد: «از وقتی که مجلس طرح ساماندهی مد و لباس را تصویب کرد، این نمایشگاه را راه انداختند تا طرح‌ها و مدل‌های جدید را تویش ارائه کنند».
اینجا خیابان حجاب است، مرکز آفرینش‌های هنری کانون پرورش فکری؛ میزبان دومین جشنواره زنان سرزمین من.
وقتی می‌گویند «نمایشگاه» یعنی شما در یک مجموعه می‌توانید بخش‌های مختلف را ببینید. ولی این اتفاق تا وقتی که دو سه بار در فضای گرم و خفه سالن‌ها نچرخید، رخ نمی‌دهد؛ آخر غرفه‌ها هیچ مشخصه‌ای ندارند که شما متوجه شوید دقیقا چی هستند و فرقشان با بقیه چیست.
به هر حال از یک طرف اگر شروع کنی، اول می‌رسی به نمایشگاه پوشاک زنان ایرانی پیش از اسلام؛ جایی که لباس‌های زنان در دوره مادها، ساسانیان، هخامنشیان و اشکانیان را – با پوشش کامل – به نمایش گذاشته‌اند؛ منتها بدی‌اش این است که نه غرفه‌ها جذابیت لازم را برای جلب توجه دارند، نه خود لباس‌ها شناسنامه درست و حسابی‌ای دارند که یک بازدیدکننده آماتور از تاریخچه‌اش سر در بیاورد. فضا هم آن قدر مصنوعی است که نمی‌توانی تصور کنی 2 هزار سال پیش زن‌ها این لباس‌ها را می‌پوشیده‌اند و به مرغ‌هایشان دانه می‌داده‌اند!
رو به جلو با تاریخ
کمی جلوتر که بروی، تاریخ هم با تو جلو میآید. اینجا قسمتی است که پوشش زنان بعد از اسلام را نمایش می‌دهد؛ غرفه‌هایی که مانکن‌هایشان لباس زنان دوره سلجوقی و زندیه و صفویه و قاجار را به تن کرده‌اند. اینجا هم البته آن قدر درهم و برهم و شلوغ است که به آدم مهلت نمی‌دهد با خیال راحت بایستد و تماشا کند.
راهنمایی هم نیست که برایت لبخند بزند و سر حوصله از نوع طراحی لباس‌ها بگوید. آدم این جور موقع‌ها مدام با خودش فکر می‌کند که وقتی این همه زحمت برای راه انداختن چنین برنامه‌ای کشیده می‌شود، چرا کسی حاضر نیست کمی صبر و حوصله کند و کمی ظرافت به خرج بدهد تا نتیجه کار چند برابر به چشم بیاید.
مثل هر نمایشگاه دیگر، اینجا هم سروکله خوراکی‌ها پیدا شده؛ منتها این دفعه روکش سنتی ماجرا باعث می‌شود کمتر حرص بخوری. توی زیرزمین غرفه‌هایی درست کرده‌اند که در آنها استان‌های مختلف محصولاتشان را عرضه می‌کنند؛ غرفه کرمان کلمپه می‌فروشد و غرفه کرمانشاه نان روغنی و شاید برای همین اینجا شلوغ‌ترین قسمت نمایشگاه است! به هر حال مردم عاشق خرید کردن‌اند.
در حال و هوای کوچه برلن
تولیدکنندگان داخلی هم در نمایشگاه نماینده دارند. اینجا خانم‌ها دیگر سراز پا نمی‌شناسند. فضا کاملا فضای کوچه برلنی است. مانتوها دست به دست می‌چرخند و هر کس نظرش را می‌گوید و دست‌‌آخر هم می‌روند سراغ قیمت‌ها و چانه‌زنی شروع می‌شود. جلوتر که بروی می‌رسی به قسمت لباس‌های مشاغل.
شاید بشود گفت که این قسمت با مسما‌ترین قسمت جشنواره زنان سرزمین من است؛ جایی که برای تمام مشاغل زنانه لباس طراحی کرده‌اند؛ از مربی مهد کودک بگیر تا مهماندار هواپیما. ظاهرا لباس‌هایی که طراحان برای نیروی انتظامی، سپاه و ارتش دوخته‌اند برای عکاس‌ها حسابی جالب توجه است چون به محض اینکه وارد سالن می‌شوند، صاف می‌روند سراغ مانکن‌هایی که لباس ارتشی پوشیده‌اند.
سؤالی که در این قسمت ممکن است از خودت بپرسی، این است که این لباس‌ها واقعا چقدر قابل استفاده و کاربردی‌اند؛ یعنی آیا یک پلیس می‌تواند این لباس را بپوشد و راحت برود مأموریت!؟ کاش یکی بود که جوابت را بدهد. لابه‌لای این همه شلوغی، یک نکته کوچک کنکوری هم وجود دارد؛ اینکه در بخش طراحی لباس شما می‌توانید مدل‌های جدید را ببینید و برای خودتان سفارش بدهید تا بعد از مدتی عین آن را برایتان بفرستند.
البته در این قسمت لباسی زیر 30 هزار تومان پیدا نمی‌کنید و شاید برای همین، کسی خیلی از این ایده مسئولان غرفه‌ها استقبال نمی‌کرد.
چرا ظریف‌تر نه؟
دیگر دوره این حرف‌ها گذشته است که خودمان را خوشحال نشان بدهیم و گزارش را این طوری تمام کنیم که «اصلا همین که کسی به فکر برگزاری چنین جشنواره‌ای بوده، خودش کلی ارزش دارد» و این حرف‌ها! چرا؟ چون برآیند حرف‌های کسانی که به نمایشگاه سر زدند نشان می‌دهد که دیگر نمی‌شود با یک جشنواره متوسط مردم را راضی کرد. سؤال کسانی که کلافه از در نمایشگاه می‌آیند بیرون، این است که چرا نباید برای کسانی که دغدغه لباس پوشیدن و حفظ حجاب دارند، نمایشگاهی هنرمندانه‌تر و ظریف‌تر برگزار کرد؟
مدها را ترکیه دارد تعریف می‌کند
یک سالن بزرگ، تعدادی پروژکتور، یک سن که به شکل به‌علاوه است و تعداد زیادی خانم مشتاق و هیجان‌زده برای دیدن شوی زنده لباس؛ شویی که فقط و فقط خانم‌ها در آن شرکت کرده‌اند.
دومین جشنواره «زنان سرزمین من»، یک بخش نمایش لباس هم داشت که در آن در طول یک ساعت و نیم، بیش از 30 مانکن مجموعا 107 مدل لباس را نمایش دادند؛ لباس‌هایی که از ایران و از کشورهای مسلمان همسایه انتخاب شده بودند.
در این نمایش زنده، همچنین 30 مدل چادر، 40 مدل مانتوی اسلامی و نزدیک به 35 مدل لباس از کشورهای خارجی روی صحنه آمد. فروزان شاه‌کوپا – کارگردان دومین دوره نمایش زنده لباس جشنواره «زنان سرزمین من» - متولد 1352 و فارغ‌التحصیل رشته طراحی لباس و استاد دانشگاه در همین رشته است.
شاه کوپا از سال 80 کارش را با کارگردانی شوی لباس در فستیوال بین‌المللی زنان در فرهنگسرای نیاوران شروع کرده و حالا ضمن ماه‌ها برنامه‌ریزی برای انجام بهتر این شو و آموزش Modeling و دفیله (نوع راه‌رفتن) و خودآرایی به مانکن‌ها، دومین نمایش زنده لباس را به جذاب‌ترین بخش جشنواره زنان سرزمین من تبدیل کرده.
- شما اگر خودتان در جایگاه تماشاگران شو بودید، کدام لباس را انتخاب می‌کردید؟
من سال قبل هیچ‌کدام از مدل‌ها را نپسندیدم، با اینکه کار شاگردان و دوستان خودم بود ولی این‌بار خوشبختانه خیلی کیفیت لباس‌ها، هم از نظر طراحی و هم ازنظر رنگ بالا رفته و من هم در جایگاه یک آدم معمولی و یک خانم از چندتا مدل خوشم آمد.
- چطور می‌شود به لباس‌های ارائه‌شده در این نمایش زنده لباس دسترسی پیدا کرد؟
تولیدکننده‌های لباس ما، آدم‌های بازاری‌ای هستند و ریسک نمی‌کنند که روی طرح‌های طراحان ایرانی کار کنند؛ ترجیح می‌دهند بروند سراغ الگوهای لباسی که در ترکیه جواب داده. نتیجه اینکه طراحان لباس هم ناگزیر می‌شوند مدل‌هایشان را با تعداد خیلی کم سفارش بگیرند. در نتیجه قیمت لباس‌ها برای مشتری گران تمام می‌شود و این جلوی رشد و گسترش مدل‌ها را می‌گیرد.
من در مصاحبه‌های این چند روز گفته‌ام که مد ما را ترکیه دارد تعریف می‌کند؛ تعریف مد ما نه به نیروی انتظامی مربوط است، نه به طور مستقیم به خواست مردم. طراحان لباس ترکیه‌ای سال‌هاست که در این زمینه تجربه دارند. ترکیه پل ارتباطی مد اروپا و آسیاست و به نوعی صاحب سبک در این زمینه است.
ترکیه راحت میآید مد اروپایی را آنالیز می‌کند و تبدیلش می‌کند به یک لباس اسلامی و بعد این لباس وارد بازار ایران می‌شود. بعد از ترکیه، کشور چین است که در زمینه لباس‌های اسلامی کارهای تازه‌تری را شروع کرده.
الان چندتا از دانشجوهای من به کشور چین معرفی شده‌اند که لباس اسلامی طراحی کنند و طبیعتا چند وقت بعد، خیلی راحت مانتوهایی با کیفیت بالاتر از مانتوی ایرانی با قیمت پایین وارد بازار می‌شود. در این شرایط مانتوی یک طراح ایرانی که مثلا 80هزار تومان قیمت رویش گذاشته شده، فروش نمی‌رود، چون مانتویی به قیمت50-40 هزار تومان از چین وارد شده است.
- چه ویژگی‌ای در تولیدات ترکیه وجود دارد که برای مشتری ایرانی جذاب است؟
به همین لباس‌هایی که در بخش بین‌الملل ارائه شده نگاه کنید. اغلب الگوها ساده هستند، اغلب پوشش‌ها اسلامی و مناسب با عرف ما به حساب می‌آیند اما از پارچه‌هایی در آنها استفاده شده که متنوع و مناسب با سلیقه مشتری است؛ رنگ‌ها جذاب هستند و پارچه‌ها خوش‌رنگ. مدل‌ها طوری طراحی شده‌اند که یک خانم به راحتی بتواند از آنها استفاده کند.
من فکر می‌کنم در وهله اول، صنعت نساجی ما ضعیف عمل می‌کند. ما اگر تنوع پارچه داشته باشیم، حتی اگر مدل‌ها یکی باشند، هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. ما مردم خوش‌سلیقه‌ای داریم و این شاید مهم‌ترین نکته‌ای باشد که طراحان ترک به آنها اهمیت داده‌اند.
- و حالا قرار است که چه اتفاقات خوبی بعد از جشنواره به وقوع بپیوندد؟
خانم قندفروش (دبیر جشنواره) این برنامه‌ریزی را انجام داده که طرح‌هایی را که رتبه می‌آورند با همکاری تولیدکننده‌ها و وزارت بازرگانی به تولید انبوه برسانند و قرار است دوتا فروشگاه بزرگ هم در سطح شهر تهران با همکاری شهرداری در اختیار جشنواره زنان سرزمین من قرار بگیرد. قبل از برگزاری جشنواره هم در حمایت از طراحان لباس به آنها برای اجرای طرح‌هایشان کمک مالی شد.
- این لباس‌ها نه مدرن است، نه اسلامی
مصطفی کارادومان – طراح لباس مشهور ترکیه‌ای – حدود 27 سال است که در زمینه طراحی لباس فعالیت می‌کند. در 13 سال اول فعالیتش به قول خودش کارهایش را آماتور می‌دانسته اما از سال 1993 که اولین خبرها و مطالب درمورد نمایشگاه و تولیدات شرکت «تکبیر» به عنوان اولین تولیدکننده لباس‌های اسلامی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی و روزنامه‌های مهم دنیا منعکس شد، این شرکت به مجموعه معتبر و شناخته‌شده‌ای تبدیل شد تا حدی که شوهای لباس آن در میان مردم تمام دنیا طرفدار دارد.
کارادومان برای آنکه نشان بدهد طراحی لباس اسلامی را با اعتقاداتش انجام می‌دهد، نام تکبیر را انتخاب کرده است؛ هرچند که تولیدات تکبیر کمی گران‌تر از مدل‌های مغازه‌های گران‌قیمت وطنی عرضه می‌شود.
- کیفیت لباس‌های نمایشگاه چطور بود؟
این نمایشگاه با نیت خوب شکل گرفته ولی به‌نظر می‌رسد هنوز فضای آن آماتوری و در آغاز یک حرکت مدرن است چون رقابتی در زمینه طراحی پوشاک در ایران وجود ندارد.
- و نظرتان درمورد نوع پوشش فعلی زنان ایران؟
من مدل‌های چادر را پسندیدم چون نسبت به مدل‌های دیگر اسلامی‌تر است اما لباس‌هایی که به تن خانم‌هاست، نشان می‌دهد که طراحان لباس ایرانی هنوز ذائقه مردم را نشناخته‌اند.
زنان ایرانی دلشان می‌خواهد که خوش‌لباس باشند اما لباس‌هایی که وجود دارد، نه مدرن است و نه اسلامی! من به عنوان یک طراح لباس‌های اسلامی بسیار مشتاقم فضایی به‌وجود بیاید تا با طراحان ایرانی در ارتباط باشم و متدهای تجربه‌شده در تکبیر را در اختیار طراحان ایرانی قرار بدهم.
نمایش زنده لباس برای دختران جوان
خانم فرحناز قندفروش، مشاور استاندار تهران در امور بانوان و دبیر دومین جشنواه «زنان سرزمین من» است. او خودش از لباس‌های امسال خوشش آمده بود و یکی هم خریده و پوشیده بود. حرف‌های او را در مورد بخش‌های مختلف این جشنواره بخوانید.
لباس‌های موجود علاوه بر اینکه از فیلتر داوری‌ها گذشته، با در نظر گرفتن سلیقه مشتری‌ها وارد بخش نمایش زنده لباس شده است.
در انتخاب لباس‌ها الزامی به نظارت نیروی انتظامی نبود چرا که من به عنوان عضو کمیته ساماندهی لباس تقریبا می‌دانم که چه شاخصه‌هایی برای تأیید لباس، مورد توجه قرار می‌گیرد و تمامی لباس‌های ارائه شده کاملا مورد تأیید است.
بسیاری از سازمان‌ها در برگزاری این جشنواره به ما کمک کردند و بسیاری از متولیان امر پوشاک هم خود را از این جریان بیرون کشیدند.
شخصا با سیاست نیروی انتظامی در امور برخورد با بدحجابی موافق بودم اما به نظر می‌رسد که ضابطین نیروی انتظامی در برخوردها، تفاوت مواجهه با کسی که مغرض بود با دیگرانی که بر اساس عادت از این نوع پوشش‌ها استفاده می‌کردند را مشخص نکرده بودند و همین عدم توجیه ضابطین، در بعضی جاها برخوردهای نامناسب و در بعضی مواقع هم تضییع حق خانم‌ها را به دنبال داشت.
در طول برگزاری جشنواره، مهمانان خارجی زیادی داشتیم. در بخش بین‌الملل هم مهمانانی از عربستان، لبنان، روسیه، ترکیه، افغانستان، قفقاز و... در جشنواره حضور داشتند.
لباس‌های معرفی‌شده در بخش بین‌الملل، با هدف نشان دادن ظرفیت‌های موجود در کشورهای همسایه و مسلمان در این نمایشگاه شرکت داده شده‌اند، گرچه شاید بعضی طراحان از آنها به‌عنوان پیشنهادی جهت پوشش زن ایرانی ایده بگیرند.
15طرح از 107 طرح ارائه شده در نمایش زنده لباس، با توجه به نظرسنجی مردم برگزیده می‌شوند و مورد تقدیر قرار می‌گیرند.
برنامه‌ریزی شده که ان‌شاءالله برای 4 ماه آینده، یک نمایش زنده لباس به طور اختصاصی برای دختران جوان برگزار کنیم.
