به گزارش ميزان، چنین شهرهایی امنیت و ایمنی زیادی ندارند و به همان نسبت با کاهش زیبایی بصری روبرو هستند. این در حالی است که نور در شهر سازی‌های ما مغفول مانده و شاید اگر اغراق نباشد توجه به این نکته در شهرها تنها در حد 10 تا 15 درصد است. موضوعی که موجب شد تا با اسماعیل صالحی، عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و دکتری محیط زیست به گفت‌وگو بنشینیم تا کمی برای ما درباره آلودگی نوری که ابر شهرهای امروزی از آن رنج می‌برند توضیح داده و کمی نیز از تاثیر رفع این نوع آلودگی در ایجاد حس امنیت و ایمنی، حفظ گونه‌های جانوری و کاهش‌بزه در شهرهای بزرگ بگوید.
- آلودگی آن هم از نوع نوری چه معنایی دارد؟
آلودگی نوری برای مردم چندان شناخته شده نیست در حالی که همسنگ سایر آلودگی‌ها باید به آن توجه کرد. در تعریفی بسیار ساده می‌توان این نوع از آلودگی را به حالتی تشبیه کرد که شما در حال استراحت هستید اما در اتاق نور وجود دارد. این شرایط آسایش شما را با مشکل مواجه می‌کند. تعریف آلودگی نوری شامل هر نوع نور کم یا زیاد است که متناسب با نیاز انسان نباشد.
- پس این نوع از آلودگی ویژه کلانشهرها است؟
بله، این نوع آلودگی بیشتر در محیط‌های شهری وجود دارد. نور در فضاهای شهری باید به طور کامل تعریف شده باشد. همانطور که در فضای استراحت یا کار و مطالعه باید نور مناسب وجود داشته باشد. در بخش‌هایی از شهر ما به نور زیاد نیازی نداریم و برعکس، زیرا هر دو می تواند مشکل ساز باشد.
- با این اوصاف معیار سنجش نور در شهرها چیست؟
معیار اندازه گیری نور با واحدی به نام لوکس(LUX) مقیاسی برای سنجش شدت نوری است که به وسیله چشم انسان درک می‌شود. گفته می‌شود در فضاهای عمومی شهری باید نوری وجود داشته باشد که فرد از فاصله 25 متری بتواند صورت افراد عابر پیاده را ببینید. متاسفانه آلودگی نوری در شهرهای ما شایع است و برداشت شخصی بنده این است که شهرهای ما تا 70 درصد دچار آلودگی نوری هستند، در این میان تهران وضعیت بدتری دارد. البته ناگفته نماند در چند سال اخیر اقدامات زیادی در توسعه تجهیزات نوری و تعریف تیرهای برق، همچنین نصب تیرهای جدید انجام شده است، اما شاید بهترین حالت در شهرها استفاده از ترکیبی از پایه‌های کوتاه و بلند برای تیرهای چراغ برق است که تعادل ایجاد شود.
- آلودگی نوری چه خطراتی را در محیط های شهری ایجاد می کند؟
در نظر بگیرید در صورتی که در خیابان‌ها طراحی نور رعایت نشده باشد، می‌تواند برای دید رانندگان در شب خطرآفرین باشد و منجر به تصادف شود. علاوه بر این اگر در جانمایی تیرهای برق نور مناسب نباشد، به عنوان نمونه تیرهای چراغ برق آنقدر بلند بوده که ارتفاع آن بیش از درختان خیابان باشد در زیر درخت‌ها جزیره‌های تاریکی شکل می‌گیرد. این جزیره‌ها بستر مناسبی برای جرم و بزه در شهرها است. تصور کنید اگر این جزیره‌های تاریکی در بوستان‌ها و بخش‌های پوشیده‌تر در شهر باشد، با نبود نظارت اجتماعی این وضعیت تشدید خواهد شد، در این شرایط شهروندان به ویژه بانوان و کودکان در صورت عبور از چنین مناطقی احساس نا امنی خواهند داشت.
- نا امنی را می‌توان با بود امنیت در شهر برای این قشر یکی دانست؟
ایمنی با امنیت متفاوت است. ایمنی می‌تواند شامل آلودگی نور زیاد برای رانندگان باشد که چشم آنها را اذیت می‌کند، یا اینکه در مواردی نور، مزاحم دیده شدن تابلوهای هشدار دهنده می‌شود. مسئولان راهنمایی رانندگی معتقدند دلیل تعداد زیادی از تصادفات آلودگی نوری است. بنابراین ایمنی و امنیت در شب متغیری است که این امر به وجود نور مناسب بستگی دارد.
- جدای از بحث مشکلاتی که با نبود نور مناسب ایجاد می شود، این شرایط بستر ساز وقوع چه اتفاقات دیگری در شهرها می‌تواند باشد؟
نور در زندگی شهری اهداف دیگری نیز دارد، به عنوان مثال در اطلاع رسانی و ارسال پیام‌های مختلف به مردم موثر است. برای توضیح این مطلب 2 نوع آلودگی نمادی و آلودگی دیداری را باید شرح داد که این موارد نیز در ارتباط با آلودگی نوری هستند، به عبارتی آلودگی نوری می‌تواند آنها را تشدید کند. در مورد آلودگی نمادی باید گفت که شهر دارای انبوهی از نمادها است. به طور نمونه نمادهایی که پیچ‌های خطرناک یا محل عبور کودکان را اطلاع می‌دهد. این نمادها به طور کلی جنبه اطلاع رسانی دارد و پیغامی را به شهروندان ارائه می‌دهد بنابراین این وسایل برای این که بتواند کارکرد خود را داشته باشند نیازمند نور مناسب در شب است.
- درباره الودگی دیداری نیز کمی برای ما توضیح دهید؟
آلودگی دیداری نیز حالتی است که اغتشاش بصری در شهر وجود دارند و در نتیجه شهر به نظر زشت می‌رسد، زیرا بین جداره‌ها و نمادها و ساختمان‌های شهری هماهنگی وجود ندارد و در واقع شهر منظر بد ترکیبی دارد. برعکس در شهرهای زیبا هماهنگی را در تمامی اجزا و در کل منظر شهر می‌بینیم. این آلودگی بصری بر روح و روان افراد، آرامش آنها، قدرت تصمیم‌گیری‌شان و میزان خشونت موجود در افراد اثرگذار است. حال در شهرهای زیبا با نور و تناسب آن جنبه‌های زیبا و یادمانی شهر را نورپردازی می‌کنند. برعکس بخش‌هایی از شهر که خواهان کمتر دیده شدن یا دیده نشدن آنها هستند را در تاریکی قرار می‌دهند. در این فرآیند است که می‌بینیم برخی از شهرها شب‌های بسیار زیبایی دارند. حال در حالتی که نور هدفمند ایجاد نشده باشد و بدون توجه به جنبه زیبایی شناسانه در شهر توزیع شود (از آنجا که کل یک شهر به صورت مطلق زیبا نیست) بخش‌هایی از شهر را که ناخوشایند است با حضور نور به مردم تاکید می‌کنیم تا مردم این بخش‌ها را ببینید. این در حالی است که شهرهای ما باید طرح جامع روشنایی داشته باشند، اما شهرهای ایران فاقد این طرح است.
- طرح جامع روشنایی؟
طرح جامع روشنایی طرحی است که کاربردها و انتظارات و اهداف و نیازهای ما را در رابطه با نور عنوان می‌کند. اینکه نور در چه مواقعی ایمنی و امنیت و در چه جاهایی زیبایی را ایجاد می‌کند؟ همه این موارد در قالب طرح روشنایی شهرها تنظیم می‌شود.
- از این موارد که بگذریم, آیا آلودگی نوری در شهرها می‌تواند بر گونه‌های جانوری موجود نیز اثرگذار باشد؟
شهرهایی که آلودگی هوا دارند دیگر پرستوها را نمی‌بینند، زیرا تعداد پرستوهای هر شهر ارتباط مستقیم با آلودگی هوا در آن شهر دارد، همانطور که تعداد ماهی‌های غزل آلا با میزان آلودگی آب مرتبط است، اما متاسفانه درباره آلودگی نور چنین متغیری اثرگذاری را حداقل بنده اطلاع ندارم. با این وجود به طور قطع می‌توان گفت این امکان وجود دارد که آلودگی نوری بر حیات جانوری و مهاجرت پرندگان اثرگذار باشد. یک مثال ساده از تاثیر نور بر پرندگان می‌تواند استفاده از نور برای تنظیم خواب و خوراک پرندگان در مرغداری‌ها باشد، بنابراین در محیط زیست طبیعی نیز چنین متغیری اثرگذار است.
- پس بحث نور با شرایط زندگی در ابر شهرها ارتباط مستقیم دارد؟
درست است، بحث نور با ابر شهرها ارتباط مستقیم دارد زمانی که شما از فضا تصاویر ماهواره‌ای از زمین را رصد می‌کنید، نقاط پر نوری را بر کره زمین مشاهده خواهید کرد، این نقاط همان نقاط متراکم شهری است که به طور قطع بر تنوع زیستی در شهرها اثرگذار است.
- نکته دیگری که بخواهیم در این زمینه به آن اشاره کنید؟
همواره اختلافی بین شهرداری و وزارت نیرو وجود دارد در جانمایی تیرهای برق و روشنایی برخی اوقات نیز دیده می‌شود که هر زمان که قصد صرفه‌جویی در میان است چراغ بوستان‌ها و معابر را خاموش می‌کنند که این امر می‌تواند در شهر ایجا ناامنی کند. فراموش نکنید در شهری که دچار آلودگی نوری است کارکرد‌های شهری به خوبی صورت نمی‌گیرد، اطلاع رسانی به خوبی انجام نمی‌شود، امنیت و ایمنی خوبی ندارد و به همان نسبت با کاهش زیبایی بصری روبرو است. نور در شهر‌سازی ما مغفول مانده و شاید اگر اغراق نکنم این توجه تنها در حد 10 تا 15 درصد موارد مشاهده می‌شود. در شهری همانند تهران همه به آلودگی هوا توجه می‌کنند اما راه حلی نیز برای آن نمی‌بایدند این در حالی است که شهرهای بزرگ ما آلودگی چون نور را دارند که نباید نادیده گرفته شود.
نظر شما