مخالفت‌های عمومی و مشکلات اقتصادی موجب شد تا این رویاها برای دو دهه به فراموشی سپرده شوند.
اما اکنون و با دستور مستقیم کرملین طرح‌های جاه‌طلبانه مربوط به دوران اتحاد جماهیر شوروی باری دیگر از طبقات خاک‌گرفته بایگانی خارج شده و به سرعت به جریان می‌افتند.
یکی از این طرح‌ها نیروگاه هستهای شناوری است که تا سال 2010 میلادی در منطقه یخ‌زده و زمخت دریای سفید استقرار خواهد یافت.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در تلاش برای احیاء صنعت هستهای روسیه فرمان احداث 26 نیروگاه هستهای بزرگ جدید را امضا کرده که با ساخت این واحدها سهم انرژی هستهای از مجموع انرژی الکتریکی مصرفی در این کشور به دو برابر افزایش پیدا می‌کند.
علاوه بر این آژانس انرژی هستهای روسیه می‌گوید امیدوار است طی دو دهه آتی حداقل60 نیروگاه هستهای به خریداران بالقوه خارجی عرضه کند.
منتقدان می‌گویند این طرح‌ها، به ویژه طرح ایجاد نیروگاه هستهای شناور که از اورانیوم کاملا غنی‌شده دارای کاربری نظامی استفاده می‌کند خطر تکثیر سلاح‌های هستهای را تشدید می‌کند و نگران مخاطرات زیست‌محیطی هستند که نیروگاه‌های احداث شده با فناوری دوران شوروی می‌توانند به همراه داشته باشند.
در نقطه مقابل، هواداران طرح‌های پوتین بر این باور هستند که این موج نوظهور توسعه تولید انرژی هستهای به دلیل تغییر الگوی مصرف انرژی در بین مردم روسیه، تشدید روند گرم شدن هوای زمین و بالاگرفتن فشارهای اقتصادی اجتناب‌ناپذیر است.
ولادیمیر فورتف، مدیر آژانس دولتی فیزیک انرژی‌های نوین در مسکو، پایتخت روسیه می‌گوید: اقتصاد روسیه با سرعتی بیش از آنچه پیش‌بینی می‌شد در حال پیشرفت است و این روند از توان تولید انرژی در کشور پیشی گرفته است.
وی می‌افزاید: همین حالا هم می‌توان کمبود انرژی را در روسیه به وضوح احساس کرد. در حال حاضر نزدیک به 15 درصد انرژی الکتریکی مصرفی در روسیه از تأسیسات هستهای این کشور تأمین می‌شود. پوتین مترصد افزایش سهم انرژی الکتریکی هستهای به 25 درصد تا سال 2030 میلادی است.
امپراطوری نوظهور دولتی
پوتین سال گذشته طی اظهاراتی در حاشیه مراسم اعلام طرح‌های هستهای جدید روسیه اعلام کرده بود انرژی هستهای دیگر سیندرلای صنعت روسیه نیست بلکه یکی از بخش‌های اولویت‌دار صنعتی محسوب می‌شود که جایگاه روسیه را به‌عنوان قدرتی بزرگ تضمین می‌کند.
او گفته بود: جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌ها و پیشرفته‌ترین فناوری‌ها به شکلی با این بخش ارتباط پیدا می‌کند.
کرملین با هدف تسریع روند توسعه سریع این بخش اوایل ماه جاری میلادی با صدور دستورالعملی 30 شرکت فعال در زمینه فناوری‌های هستهای را در یکدیگر ادغام کرد تا یک شرکت بزرگ دولتی ایجاد شود که همه وجوه مرتبط با انرژی هستهای، از طراحی نیروگاه‌ها تا ساخت و صدور راکتورهای هستهای را یکجا مدیریت و اجرا کند.
این غول جدید که مجموعه صنعتی انرژی اتمی یا به اختصار AEIC نامیده خواهد شد به‌سان زیرمجموعه‌های متمرکزی که در دوران پوتین ایجاد شدند و در حیطه‌هایی چون تولید جنگ‌افزار، ساخت هواپیماهای تجاری و... فعالیت دارند، سازماندهی و براساس دستورالعمل‌های کرملین مدیریت خواهد شد.
نگرانی عمیق
طرح ایجاد تأسیسات هستهای شناور انتقادات شدیدی را برانگیخته است. ولادیمیر اسلیواک، مدیر اکو دیفنس، از گروه‌های هوادار محیط‌زیست روسیه می‌گوید: این ایستگاه‌ها باید از سوی شناورهای جنگی مراقبت شوند تا مانع از نزدیک‌شدن افراد به آن‌ها شوند چرا که این تاسیسات از ایمنی کمتری در قیاس با تاسیسات مستقر بر روی زمین برخوردار خواهند بود.
او با اشاره به این که سوخت مصرفی این نیروگاه‌ها تا 20درصد غنی‌سازی می‌شود (در مقابل 4 درصدی که روی سوخت نیروگاه‌های متعارف انجام می‌شود) تاکید می‌کند خطر تکثیر هستهای از آن‌ها به مراتب بیشتر است.
کارشناسان روس می‌گویند این نیروگاه‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس پیشنهاد شده، جایی که امکان استفاده توامان از آن‌ها برای شیرین‌کردن آب دریا و تامین انرژی هستهای وجود دارد.
این نیروگاه‌ها همچنین برای کشورهایی چون فیلیپین، الجزایر، مالزی و آرژانتین هم که سواحل طولانی داشته و با کمبود برق مواجه هستند، مناسب است.
توافق برای نظارت
در نشست اوایل ماه جاری میلادی پوتین با جورج بوش، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده ، در کنه‌بونک‌پورت دو طرف بر سر توافقنامه همکاری در زمینه انرژی هستهای که دیرزمانی است به بایگانی رفته به اتفاق نظر دست یافتند.
این توافقنامه چنانچه از سوی کنگره ایالات متحده و دومای روسیه به تایید نهایی برسد به مسکو و واشنگتن اجازه می‌دهد ایده بازاریابی مشترک فناوری هستهای را تحقق بخشند.
این ایده که از حمایت قاطع پوتین برخوردار است در حالی که امکان دسترسی به انرژی هستهای را تسهیل می‌کند نظارت بر عرضه فناوری‌های دوگانه هستهای که کاربری نظامی نیز می‌توانند داشته باشند را تشدیدخواهد کرد.
اگرچه پوتین بعد از این دیدار گفته بود خواستار اجرایی‌شدن هرچه سریعتر این طرح است لیکن منتقدان می‌گویند صنعت هستهای روسیه، که متهم به فساد مالی و استفاده از تکنیک‌های غیرایمن است قبل از هرچیز باید خانه تکانی داخلی داشته باشد و در مقابل آمریکایی‌ها باید به نگاه سیاسی خود به این صنعت پایان دهند.
کریستین ساینس مانیتور/ 20 ژوئیه
