راب هوبرت از مدیران مرکز مطالعات نظامی و راهبردی لندن در پاسخ به این سؤال رسانه‌های انگلیسی که چرا زیردریایی‌های این کشور در حال حرکت به سوی آب‌های قطب هستند گفت، به این دلیل که می‌خواهند توانایی خود را در مقابل تهدید روسیه حفظ کنند و ارتقا دهند.
ادعای تملک روسیه بر قطب شمال بیشتر به رمان‌های علمی و تخیلی شبیه است اما واقعیت این است که نبرد میان روسیه و غرب بر سر مالکیت قطب از چند سال پیش شروع شده‌است.
هفته گذشته با ورود زیردریایی تحقیقاتی روسیه به قطب این نبرد وارد مرحله تازه‌ای شد.
این زیردریایی مجهز به گروهی از متخصصان اکتشاف است که با هدف مشخص کردن سهم غرب از این منطقه وارد آب‌های قطب شده‌اند. این آبها بسیار حساس است چون منابع غنی نفت و مواد معدنی و ماهی در بستر این آبها وجود دارد و همچنین خطوط مهم عبور کشتی‌ها هم از این آبها می‌گذرد.
کسی به درستی نمی‌داند در بستر این آبها چه میزان منابع غنی نهفته است. مثلاً شرکت شل به وسعت این منابع چندان خوش‌بین نیست اما شرکت اگزان موبیل تاکید دارد که منابع نهفته در بستر این آبها بسیار غنی و غیر قابل تخمین است. بعضی حتی میگویند تا 18 درصد از ذخایر نفتی جهان در زیر این آبها نهفته است.
روسیه قصد دارد برای اثبات ادعای خود درباره بخشی از منطقه قطب پرچم خود را در بستر این آبها بنشاند و این کار را پیش از انجام نمونه‌برداری انجام خواهد داد. به این ترتیب این بخش از آب بخشی از تمامیت ارضی روسیه نام خواهد گرفت. عملیات اکتشاف به سرپرستی آرتور چیلینگارف مشهورترین مهندس اکتشاف روسیه انجام می‌شود.
این دانشمند 68 ساله روس که گرد پیری بر موی و ریشش کاملاً مشهود است با خود چندین خبرنگار را به این سفر برده تا شاهد لحظات نفس‌گیر این سفر تاریخی باشند و آن را ثبت کنند. او در ابتدای این سفر به خبرنگاران گفت، قطب از آن روسیه است.
ما باید ثابت کنیم که قطب شمال ادامه منطقه ساحلی روسیه است. این دانشمند روسی گفت که این سفر اکتشافی از نظر علمی اهمیت زیادی دارد اما اهمیت ژئوپلتیک آن را نباید از نظر دور داشت که بسیار حساس‌تر از جنبه علمی است. به گفته این دانشمند روسی تا کنون هیچ انسانی به بستر دریای قطب شمال سفر نکرده و شاید در این سفر پدیده‌های تازه‌ای کشف شود.
در سال 2001 روسیه ادعای مشابهی را درباره این منطقه قطبی مطرح کرد اما شواهد و مدارک آن برای اثبات ادعا ناکافی بود. در آن زمان یک گروه از کارشناسان از سوی سازمان ملل منصوب شدند تا این ادعاها و اسناد ارائه شده روسیه را بررسی نمایند.
گروه منصوب سازمان ملل اعلام کرد که کشورهای دارای مرز با آب‌های قطب می‌توانند از منابع این منطقه در چارچوب منطقه اقتصادی مشخص شده 200 مایلی (300 کیلومتر) آن استفاده کنند.
اما اگر کشوری مانند روسیه بتواند ثابت کند بستر دریا به خاک و سرزمین آن کشور ارتباطی دارد آن وقت شرایط فرق خواهد کرد. اکنون روسیه حداکثر تلاش خود را برای اثبات این موضوع شروع کرده‌است.
تا کنون آمریکا از مشارکت در بحث گسترش حق اکتشاف خودداری کرده است. این سیاستی است که دولت ریگان در دهه 1980 شروع کرد زیرا می‌دانست به نتیجه رسیدن این بحث باعث می‌شود که بخش عمده آب‌های قطبی به روسیه برسد.
در این میان دانمارک و کانادا هم با استفاده از ابزار مالکیت خود بر گرین لند ادعا می‌کنند که بخشی از بستر آب‌های قطبی به خاک آنها مرتبط است و این آبها ملک آنهاست.
دولت کانادا اخیراً یک سفارش 7 میلیارد دلاری برای خرید کشتی‌ها و زیردریایی‌های جدید حفاظتی داده است که به گفته استفان هارپر نخست وزیر کانادا هدف از این کار دفاع از منطقه ملکی خود در قطب است. این اقدام کانادا نشان می‌دهد که اوضاع در منطقه قطب در کشمکش میان روسیه با غرب تا چه حد وخیم است.
این کشمکش به سرعت در حال تبدیل شدن به موضوعی جهانی با ابعاد کاملاً وسیع است. با ذوب شدن یخ‌های قطبی دالان عبوری شمال- غرب به روی کشتی‌های تجاری اکنون باز شده و عبور این کشتی‌ها در این تابستان ممکن خواهد شد.
باز شدن این مسیر می‌تواند مسیری را که کشتی‌ها باید میان اروپا و آسیا طی کنند را تا هزاران کیلومتر کوتاه کند. با توجه به اهمیت ژئوپلتیک این منطقه تعجبی ندارد که انگلیس هم از نزدیک و به دقت بر اوضاع نظارت داشته باشد. انگلیس از سال 1986 چند زیردریایی به قطب اعزام کرده زیرا می‌خواهد توانایی خود در حرکت زیر یخ را حفظ کند.
منابع خبری در انگلیس به تازگی اعلام کردند که روس‌ها اکنون در حال تقویت دوباره نیروی دریایی خود هستند و به تازگی سفارش به آب انداختن 3 زیردریایی تازه را هم داده‌اند. افزایش قیمت نفت ضرورت تازه‌ای را برای کشورهای رقیب در قطب ایجاد کرده تا هر چه زودتر ادعاهای خود را در این آبها و برای مالکیت منابع آن به اثبات برسانند.
در روزهایی که قیمت نفت پایین بود وارد شدن به آب‌های قطب و اکتشاف منابع آن کار اقتصادی به شمار نمی‌آمد. اما برای هند و چینی که به شدت نیازمند انرژی هستند تا هزینه و سوخت لازم برای توسعه پرشتاب اقتصاد خود را تأمین کنند، قیمت بالای نفت اکنون نوعی بحران ایجاد کرده است.
چنین بحران پرهزینه‌ای این کشورها را بر آن داشته تا برای ادامه مسیر خود دست به هر کاری بزنند. به گفته کارشناسان قیمت جهانی 70 دلار برای هر بشکه نفت، اکتشاف در آب‌های قطب را پیشنهادی قابل قبول و به صرفه کرده است.
در سال 2004 سوئد و روسیه بعد از انجام یک تحقیق مشترک دریافتند که اکتشاف بستر دریا برای بیرون آوردن منابع نهفته درون آن ممکن است. نفت تنها انرژی نهفته در بستر آب‌های قطب نیست. در این بستر ذخایر عظیمی از مواد معدنی و ذغال سنگ نهفته است.
همچنین دورنمای پررنگی برای یافتن ذخایر عظیم ماهی در اعماق این آبها وجود دارد.
محققان انگلیسی سالهاست در این باره مشغول تحقیق هستند. از سوی دیگر آخرین یخچال‌های طبیعی دنیا در این آبها واقع است.
رقابت شدید و هجوم کشورها برای تصاحب منابع قطب بسیاری از دانشمندان جهان را نگران کرده‌است. این دانشمندان میگویند، منطقه قطب به خاطر بررسی اثرات تغییرات جوی و محیط زیستی اهمیت زیادی دارد.
گاردین/29 ژوئیه
